Generalnie charakterystyka umowy o udzielenie zamówienia publicznego wyklucza możliwość dokonywania zmian po jej zawarciu. Eliminuje to bardzo formalne i rygorystyczne ukształtowanie przez ustawodawcę procedur postępowań przetargowych. W ustawodawstwie przyjęto, iż zamawiający, publikując projekt umowy w ramach specyfikacji istotnych warunków zamówienia, a następnie dokonując określonego wyboru oferty, oraz wykonawca, który przedstawił najkorzystniejszą ofertę, oboje godzą się na warunki Umowy. Zatem umożliwienie obu stronom dokonywania dowolnych zmian byłoby de facto sprzeczne z celem nałożonym przez ustawodawcę całej procedurze przetargowej. W przeciwnym razie możliwość modyfikacji katalogu praw i obowiązków wykluczałaby ich wiążący charakter, a samo takie postępowanie mogłoby być potraktowane tylko i wyłącznie jako działanie szkodzące innym podmiotom, będącym oferentami, a uczestniczącymi uprzednio w procedurze przetargowej.
Jednakże w ramach przytoczonej wyżej dyspozycji art. 144 ust. 1 PZP ustawodawca przewidział wyjątek od powyższej reguły, enumeratywnie wskazując okoliczności, w jakich może dojść do zmiany umowy zawartej po przeprowadzeniu procedury przetargowej. Są to następujące przesłanki, a mianowicie, gdy zmiany umowy mają charakter nieistotny w stosunku do treści samej oferty, lub gdy zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Powyższe przesłanki winny być traktowane rozłącznie. Ponadto analizując treść art. 144 ust. 1 PZP, należy podkreślić, iż zakaz obejmuje dokonywanie zmian jedynie w ramach istotnych postanowień umowy. Zatem w przypadku drobnych poprawek strony będą mogły dokonywać modyfikacji. Mimo wszystko podmioty wielokrotnie wskazują wątpliwości, co do interpretacji terminu istotnego charakteru zmian. Bowiem art. 144 ust. 1 PZP nie przytacza wprost jakie zmiany umowy należy traktować jako istotne.
Chcesz otrzymywać więcej aktualnych informacji? Zapisz się na newsletter!
Trudno jednoznacznie określić definicję pojęcia „istotności”. W doktrynie prawa zamówień publicznych, jak i praktyce Urzędu Zamówień Publicznych wykształcił się pogląd, iż istotne elementy umowy dotyczą treści oferty przedłożonej przez zamawiającego oraz wykonawcy, bowiem zmiana umowy nie może prowadzić do odstępstwa od treści samej oferty. Reasumując, co do zasady będą to postanowienia dotyczące stron, ceny oferty, terminu wykonania zamówienia, warunków gwarancji lub sposobu płatności. Pomocnym przy rozróżnieniu może okazać się pogląd dotychczasowego orzecznictwa, zgodnie z którym za zmiany nieistotne należy rozumieć takie, że wiedza o ich wprowadzeniu do umowy na etapie postępowania o udzielenie zamówienia nie wpłynęłaby na krąg podmiotów ubiegających się o to zamówienie czy też na wynik postępowania (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt: I ACa 306/13).
W pierwszej kolejności treść art. 144 ust. 1 PZP wyklucza możliwość dokonywania zmian podmiotowych w zawartej już umowie o udzielenie zamówienia publicznego, co również wskazał wielokrotnie Sąd Najwyższy. Wykonawca, któremu zamawiający udziela zamówienia, w myśl art. 22 ust. 1 PZP, winien spełniać warunki określone w specyfikacji i tym samym gwarantować należyte wykonanie zobowiązania. Zmiana w tym zakresie oraz wprowadzenie innego podmiotu niż ten, który uczestniczył w postępowaniu przetargowym, przeczyłoby celowi i zasadom, jakie zostały nadane przez ustawodawcę. Ponadto prowadziłoby to do licznych nadużyć w obrocie gospodarczym.
Prawo do ubiegania się o zamówienie publiczne
Podobnie należy interpretować niedopuszczalność w zakresie podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego ze względu na konieczność wykonania robót dodatkowych niezbędnych do prawidłowego zrealizowania inwestycji. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 22 lutego 2013 r. (sygn.. akt: I ACa 665/12), jeżeli strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie (wykonawca) nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.
Za treść oferty uznać należy postanowienia dotyczące kar umownych czy też innych postanowień dotyczących odpowiedzialności cywilnoprawnej za wykonanie bądź nienależyte wykonanie umowy. Uzasadnieniem powyższego stwierdzenia jest również fakt, iż są to postanowienia, najczęściej zawierane we wzorze umowy, będącym załącznikiem do ogłoszenia o udzieleniu zamówienia publicznego. O istotności tychże klauzul przemawia wymienienie przez ustawodawcę w art. 36 ust. 1 pkt 16 PZP projektu umowy jako elementu, który winien zostać zamieszczony w specyfikacji.
Za mniej istotny zakres będzie uznany sposób wykonania zamówienia publicznego, pod warunkiem, że nie podlegał ocenie do wyboru najkorzystniejszej oferty bądź też nie został on narzucony przez Zamawiającego wprost w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Pozostałe postanowienia raczej nie powinny być traktowane jako istotne w rozumieniu art. 144 ust. 1 PZP.
Próg bagatelności po zmianach w 2014 r.
Omawiając kwestie dopuszczalności dokonywania zmian w ramach zawartej umowy o udzielenie zamówienia publicznego warto odnieść się do skutku, jaki wywoła sprzeczna z prawem modyfikacja umowy. Zgodnie z brzmieniem art. 144 ust. 2 PZP zmiana umowy dokonana z naruszeniem art. 144 ust. 1 podlega unieważnieniu. Jednak wspomniana wyżej nieważność względna nie będzie dotyczyła całej umowy, jedynie tylko tych postanowień, które zostały zmienione wbrew literze prawa.
Reasumując powyższą tematykę, warto uprzednio w specyfikacji istotnych warunków zamówienia zamieścić klauzule, uprawniająca do dokonywania zmian treści umowy o udzieleniu zamówienia publicznego po jej zawarciu wraz z enumeratywnie wymienionymi przypadkami, w których może to nastąpić.
Podyskutuj o tym na naszym FORUM
Paulina Kutrzebka
Senior Associate
Kancelaria Prawna „Świeca i Wspólnicy” Sp. k.
Zapraszamy do dyskusji na forum