Podstawową definicją jest ta z Kodeksu cywilnego. W myśl art. 7091 KC. przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.
Natomiast, na potrzeby ustawy o CIT, umowa leasingu zdefiniowana jest jako umowa nazwana w KC, a także każda inna umowa, na mocy której jedna ze stron, zwana dalej "finansującym", oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie, zwanej dalej "korzystającym", podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów.
Przepisy podatkowe przewidują dwa podstawowe rodzaje leasingu – operacyjny oraz finansowy. Zasadniczą różnicę w tym zakresie stanowi uprawnienie do dokonywania odpisów amortyzacyjnych. W przypadku leasingu operacyjnego, to finansujący amortyzuje przedmiot umowy leasingu (środek transportu). Natomiast art. 17f ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy o CIT określa, iż jednym z warunków uznania umowy za leasing finansowy jest zawarcie postanowienia, iż w podstawowym okresie umowy leasingu odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający (leasingobiorca).
Polecamy: Podatki 2018 Samochód osobowy w firmie
Art. 16a ustawy o CIT stanowi natomiast, iż amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania m.in. środki transportu (w tym samochody) o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.
Zatem podatnik nabywający prawo do używania samochodu na podstawie podatkowej umowy leasingu finansowego zobowiązany jest do ustalenia jego wartości początkowej, od której będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych. Ustawa o CIT wskazując podmiot uprawniony do dokonywania odpisów jednocześnie nie określa żadnych szczegółowych zasad przeprowadzania amortyzacji przez korzystającego. Właściwe będą zatem zasady ogólne wyrażone w art. 16a i nast. ustawy o CIT. Charakter umowy leasingu finansowego przemawia za zasadą, iż wartością początkową jest cena nabycia samochodu.
Ustawodawca przesądził, iż wartością początkową środków trwałych w razie ich odpłatnego nabycia jest wartość wyrażona w cenie ich nabycia. Z kolei ceną nabycia jest kwota należna zbywcy, która ulega powiększeniu o: koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizje. Tak ustaloną wartość należy pomniejszyć, co do zasady o podatek od towarów i usług, chyba że korzystający nie ma prawa do jego odliczenia.
Przywołane przepisy uzasadniają, aby wartość początkową samochodu oddanego w leasing finansowy ustalić w wysokości odpowiadającej sumie rat kapitałowych, które korzystający zobowiązany jest przekazać finansującemu, powiększoną o wartość opłaty wstępnej. Ustalając wartość początkową należy również ująć kwotę wynikającą z opcji zakupu (tzw. wartość końcowa, wartość wykupu), jeżeli została przewidziana w umowie. Elementem wartości początkowej może być również podatek naliczony (VAT), jeżeli podatnikowi nie przysługuje prawo odliczenia tego podatku.
Wynika to z faktu, iż kwoty te zasadniczo odpowiadają wartości, za jaką finansujący nabył środek transportu. Co do zasady wydatkiem związanym z nabyciem samochodu, nie jest suma rat odsetkowych, należnych finansującemu. Nie są one zatem zaliczone do podstawy odpisów amortyzacyjnych, jednak korzystający może uznać je za koszty uzyskania przychodu, na podstawie art. 15 ustawy o CIT, o ile poniesienie tego wydatku ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz jest uzasadnione gospodarczo. Należy jednak zauważyć, że korzystający może bezpośrednio (nie poprzez amortyzację wartości początkowej samochodu) zaliczać do kosztów uzyskania przychodów części odsetkowe opłat leasingowych dopiero wówczas, gdy przedmiot leasingu zostanie oddany do do używania. Jako wyjątek od tej zasady należy wskazać przypadek, w którym na podstawie postanowień umowy części odsetkowe rat leasingowych będą uiszczane przed datą przekazania samochodu do używania (np. w części opłaty wstępnej lub innej opłaty dokonywanej przed oddaniem samochodu do używania). W takim przypadku część odsetkowa powiększy wartość początkową samochodu wykorzystywanego na podstawie umowy leasingu finansowego.
Cenę nabycia ustaloną w powyższy sposób należy powiększyć o wszystkie koszty związane z zakupem przedmiotu leasingu naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji itp. Korzystający jest zatem uprawniony do powiększenia wartości początkowej samochodu m.in. o koszty związane z dopuszczeniem pojazdu do ruchu (przykładowo: opłata za dowód rejestracyjny, tablice rejestracyjne, badania techniczne pojazdu), koszty wyposażenia pojazdu (np. instalacja gazowa), koszty związane z transportem pojazdu (np. koszt lawety, paliwa).
Leasingobiorca nie może jednak zaliczyć do wartości początkowej samochodu wydatków, które związane są nie z jego zakupem, lecz z bieżącą eksploatacją, lub które zostały nabyte po dniu oddania środka do używania. I tak, ubezpieczenie OC/AC nie może zwiększyć wartości początkowej samochodu.
Tomasz Musialski Kierownik Zespołu Podatków Bezpośrednich w ECDDP sp. z o. o.
Kamil Stefaniak Młodszy Konsultant Podatkowy w ECDDP sp. z o. o.