Sprawa dotyczyła spółki, która utrzymywała stosunki gospodarcze z kontrahentami, z którymi w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, zawierała umowy, na podstawie których nabywała towary lub usługi na zasadach odroczonego terminu płatności - kredytu kupieckiego. Należności, do zapłaty których spółka była zobowiązana na podstawie wskazanych umów, stanowiły dla niej koszty podatkowe. Wydatki te były prawidłowo udokumentowane wystawionymi przez sprzedawców fakturami lub rachunkami.
Wskazane koszty, wynikające, z faktur lub rachunków, zostały zaliczone przez spółkę do kosztów uzyskania przychodów przed dniem wymagalności, a więc i zapłaty należności stwierdzonych wskazanymi dokumentami. Kontrahenci spółki byli ubezpieczeni od ryzyka kredytu kupieckiego. Ubezpieczyciele byli zobowiązani, w przypadku niewypłacalności spółki lub jej długotrwałej zwłoki w zapłacie, do wypłaty na rzecz kontrahentów podatnika kwoty pieniężnej w umówionej wysokości. W październiku 2013 r. sąd rejonowy wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki z możliwością zawarcia układu. Wobec tego, spółka nie może spełniać świadczeń wynikających z wierzytelności, które przysługują jego kontrahentom z tytułu zawartych z nią umów, a które objęte zostały układem. Ubezpieczyciele wypłacili kontrahentom podatnika, zgodnie z zawartymi umowami ubezpieczenia kredytu kupieckiego, odszkodowania na poczet roszczeń przysługującego kontrahentom wobec spółki i uzyskali z tego tytułu roszczenia regresowe wobec spółki.
Na tym tle spółka zapytała organ podatkowy, czy zobowiązana będzie do obniżenia kosztów uzyskania przychodu, wraz z upływem terminów wskazanych w ww. art. 15b, o kwoty niezapłaconych zobowiązań, wynikające z otrzymanych faktur lub rachunków, pomimo tego, że roszczenia wystawcy faktur i rachunków, stwierdzone tymi rachunkami lub fakturami, zostały zaspokojone - przez ubezpieczyciela, który uzyskał z tego tytułu roszczenie regresowe wobec spółki.
Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018
Prezentując własne stanowisko spółka wskazała, że nie będzie zobowiązana do obniżenia kosztów uzyskania przychodu, ze względu na to, że zapłata należności przez ubezpieczyciela mieści się w zakresie pojęciowym sformułowania "uregulowanie", którym posłużył się ustawodawca w art. 15b ustawy o CIT.
Organ uznał to stanowisko za nieprawidłowe. W ocenie organu, zapłata przez ubezpieczyciela kwoty pieniężnej w umownej wysokości stanowiącej odszkodowanie, wbrew stanowisku spółki, nie mieści się w zakresie pojęciowym sformułowania „uregulowanie zobowiązania”, którym posługuje się ustawodawca w art. 15b ustawy o CIT. Aby można było bowiem mówić o poniesieniu wydatku, w majątku ponoszącego wydatek powinno nastąpić uszczuplenie. Uwzględnienie danego wydatku jako kosztu uzyskania przychodów uzależnione jest od jego faktycznego i definitywnego poniesienia.
Podobne stanowisko zajął WSA w Gorzowie Wielkopolskim. W ocenie WSA dodatkowego argumentu przemawiającego za trafnością przyjętego poglądu należy upatrywać w treści art. 15b ust. 4 ustawy o CIT. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli po dokonaniu zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1 lub 2, zobowiązanie zostanie uregulowane, podatnik w miesiącu, w którym uregulował zobowiązanie, zwiększy koszty uzyskania przychodów o kwotę dokonanego zmniejszenia. Z przepisu tego jednoznacznie wynika, że podatnik nie traci możliwości zaliczenia wskazanych wydatków do kosztów w sposób zupełny, ale może to nastąpić jedynie wtedy (za miesiąc), w którym uregulował zobowiązanie.
Ostatecznie sprawę rozstrzygnął NSA, który przyznał rację spółce. W ocenie NSA stanowisko sądu I instancji jest błędne, m.in. dlatego, że językowo „uregulować” znaczy m.in. zapłacić, uiścić i zapłata jest tak rozumiana na gruncie ustawy o CIT. Skoro tak, to należy przez pojęcie „uregulowanie” rozumieć wszelkie formy spełnienia świadczenia prowadzące do zaspokojenia wierzyciela, w tym potrącenie, świadczenie w miejsce wykonania, transfer środków. Stosowanie sankcyjnego przepisu w sposób tak restrykcyjny, jak uczynił to organ i sąd I instancji nie ma żadnego usprawiedliwienia.
Wybór przepisów
Art. 15b. (uchylony)
1. W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty wynikającej z faktury (rachunku), a jeżeli nie istniał obowiązek wystawienia faktury (rachunku) - kwoty wynikającej z umowy albo innego dokumentu, i nieuregulowania tej kwoty w terminie 30 dni od daty upływu terminu płatności, podatnik jest obowiązany do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z tych dokumentów.
2. Jeżeli termin płatności jest dłuższy niż 60 dni, zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów o kwotę wynikającą z dokumentów, o których mowa w ust. 1, dokonuje się z upływem 90 dni od daty zaliczenia tej kwoty do kosztów uzyskania przychodów, o ile nie została ona uregulowana w tym terminie.
3. Zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1 lub 2, dokonuje się w miesiącu, w którym upływa termin określony w tych przepisach.
4. Jeżeli po dokonaniu zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1 lub 2, zobowiązanie zostanie uregulowane, podatnik w miesiącu, w którym uregulował zobowiązanie, zwiększa koszty uzyskania przychodów o kwotę dokonanego zmniejszenia.
5. Jeżeli w miesiącu, w którym podatnik ma obowiązek dokonać zmniejszenia, o którym mowa w ust. 1 lub 2, podatnik nie ponosi kosztów uzyskania przychodów lub poniesione koszty są niższe od kwoty zmniejszenia, wówczas ma obowiązek zwiększyć przychody o kwotę, o którą nie zostały zmniejszone koszty uzyskania przychodów.
(…)
Patrycja Łukasiewicz
Źródło: taxonline.pl