Spór taki trafił na wokandę Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, który wydał 8 czerwca 2011 r. korzystny dla podatnika wyrok (sygn. I SA/Bk 176/11).
Stan faktyczny
Spółka A z o.o., zamierzała wnieść swoje przedsiębiorstwo aportem do spółki B S.A. W skład wnoszonego aportem przedsiębiorstwa wchodzą m.in. prawa i obowiązki wynikające z umowy leasingu operacyjnego, którego przedmiotem jest podlegająca amortyzacji rzecz ruchoma. Umowa zawarta została na okres, który stanowi ponad 40 % normatywnego okresu amortyzacji przedmiotu leasingu, a jednocześnie suma ustalonych w umowie opłat, pomniejszona o należny VAT, odpowiada co najmniej wartości początkowej rzeczy ruchomej będącej przedmiotem umowy leasingu (tzw. leasing operacyjny).
Spółka B, po wniesieniu do niej aportu stanie się stroną umowy leasingu w wyniku zawarcia stosownego aneksu do umowy, na co wyraził już zgodę leasingodawca. Aneks ten nie wprowadzi do umowy jakichkolwiek innych zmian, poza formalną zmianą strony korzystającej, którą stanie się spółka B
Dodatkowo wskazano, że okres, jaki pozostanie do końca obowiązywania umowy będzie krótszy, niż 40 % normatywnego okresu amortyzacji przedmiotu leasingu oraz, że opłaty ustalone w umowie leasingu stanowią dla spółki A koszt uzyskania przychodów i są przez tę spółkę, jako takie wykazywane od początku obowiązywania umowy leasingu.
Spółka B zadała pytanie we wniosku o interpretację czy:
1. po wniesieniu przedsiębiorstwa spółki A aportem do spółki B (tj. podpisaniu umowy przeniesienia przedsiębiorstwa) oraz
2. po przejęciu przez spółkę B umowy leasingu zawartej wcześniej przez spółkę A., tj. zawarciu aneksu do umowy leasingu, z mocy którego dokona się zmiana strony korzystającej, spółka B będzie mogła traktować ponoszone przez nią opłaty ustalone w umowie leasingu, jako koszt uzyskania przychodu w rozumieniu art. 17b ust. 1 ustawy o CIT?
Zdaniem podatnika dokonanie zmian po stronie podmiotowej w ocenie Spółki, w żaden sposób nie wpływa na treść umowy leasingu oraz wynikające z niej prawa i obowiązki. Dlatego też spółka B uważała, że będzie mogła kontynuować umowę lesingu i zaliczać do kosztów raty leasingowe.
Fiskus: podatnik nie ma racji
W interpretacji indywidualnej Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził, że w sytuacji wniesienia wkładu w postaci przedsiębiorstwa przez spółkę A do spółki B - na gruncie przepisów prawa podatkowego spółka B nie wchodzi w prawa i obowiązki spółki A - strony umowy leasingu operacyjnego, który "przejmowany" jest w ramach aportu przedsiębiorstwa.
Stąd przystąpienie Spółki B do ww. umowy leasingu operacyjnego na gruncie podatkowym należy rozpatrywać w kategoriach zawarcia nowej umowy leasingowej, w której okres jaki pozostaje do końca obowiązywania umowy będzie krótszy niż 40% normatywnego okresu amortyzacji przedmiotu leasingu.
I dlatego stosownie do art. 17b ust. 1 ustawy o CIT, opłaty leasingowe ponoszone przez Spółkę B nie mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów.
W takim przypadku - dla celów podatkowych - w odniesieniu do przejętej na podstawie aneksu do umowy leasingowej podlegającej amortyzacji "rzeczy ruchomej" będą miały zastosowanie ogólne zasady wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT w powiązaniu z art. 17l ww. ustawy, w myśl którego do opodatkowania stron umowy zawartej na czas nieoznaczony lub na czas oznaczony, lecz niespełniającej warunków określonych między innymi w art. 17b ust. 1 pkt 2, stosuje się przepisy, o których mowa w art. 12 - 16, dla umów najmu i dzierżawy.
Zdaniem organu interpretacyjnego, odpowiednio traktować taką umowę jak umowę najmu lub dzierżawy z uwagi na brzmienie art. 17l ustawy o CIT oraz fakt, iż umowa leasingu, na dzień jej "przeniesienia", nie spełniała warunków wynikających z art. 17b ustawy o CIT.
Taka interpretacja nie odbiega od zasadniczej linii interpretacyjnej organów podatkowych, a także niektórych sądów w przedmiotowej kwestii.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku: podatnik ma rację
Uchylając zaskarżoną przez podatnika interpretację, WSA w Białymstoku nie zgodził się z poglądem organu interpretacyjnego, iż umowa cesji leasingu stanowi kontynuację pierwotnej umowy jedynie na gruncie prawa cywilnego, a na gruncie prawa podatkowego tylko, gdy zostaną spełnione warunki sukcesji podatkowej uregulowane w przepisach rozdziału 14 ustawy o.p..
Sąd w pełni podzielił oraz przyjął za swój pogląd zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku w sprawie o sygn. I SA/Bk 80/10.
Skutki podatkowe cesji umowy leasingu
Sąd przypomniał, że zgodnie z art. 17b ust. 1 ustawy o CIT, opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodów korzystającego, z zastrzeżeniem ust. 2, jeżeli umowa ta spełnia następujące warunki:
1) została zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na okres co najmniej 10 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości, oraz
2) suma ustalonych w niej opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.
Gdy zostaną spełnione powyższe warunki opłaty ustalone w umowie leasingu ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy stanowią przychód finansującego (leasingodawcy) i odpowiednio koszty uzyskania przychodów korzystającego (leasingobiorcy).
Możliwość zaliczenia do przychodów i kosztów odnosi się przy tej umowie do całej kwoty opłaty (raty leasingowej).
WSA zaznaczył, że powyższe warunki odnoszą się wyłącznie do przedmiotu umowy leasingu - a mianowicie czasu jej trwania, określenia rzeczy lub praw, których dotyczy umowa, oraz sumy opat z tytułu umowy leasingu. Przepis ten, w przeciwieństwie do art. 17 b ust. 2 ustawy o CIT, określając warunki jakie musi spełniać umowa w żadnym miejscu nie odnosi się do osoby korzystającego, czy też osoby finansującego.
Zatem dokonanie zmian po stronie podmiotowej (zmiany osoby korzystającego), w ocenie Sądu, w żaden sposób nie wpływa na treść przedmiotową umowy i wynikające z niej prawa i obowiązki. Oznacza to, że po wstąpieniu do umowy nowego korzystającego nie ulegają zmianie podstawowe okresy trwania umowy, wysokość opłat, czy też przedmiot, którego umowa dotyczy.
W dalszym ciągu finansujący będzie uprawniony do odsprzedaży przedmiotu leasingu nowemu korzystającemu na zasadach i w terminach określonych w umowie z poprzednim korzystającym.
Dlatego też zdaniem WSA Minister Finansów, reprezentowany przez Dyrektora Izby Skarbowej dokonał błędnej interpretacji art. 17b ust. 1 ustawy o CIT, przez pryzmat art. 93 i 93a ordynacji podatkowej. Zdaniem Sądu niezasadne i nietrafne jest, bowiem odwoływanie się przez organ interpretacyjny do przepisów o następstwie prawnym przy dokonywaniu podatkowoprawnej kwalifikacji cesji umowy leasingu operacyjnego, która ma być dokonana przez skarżącą Spółkę.
Jak słusznie wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w przywołanym wyżej wyroku o sygn. I SA/Bk 80/10 "Celem uregulowania w ordynacji podatkowej instytucji następstwa prawnego było, z jednej strony, zapewnienie wierzycielom podatkowym możliwości egzekwowania należności podatkowych ciążących na poprzednikach od ich następców, z drugiej - umożliwienie następcom korzystania z praw poprzedników.
Ordynacja podatkowa zakreśla bardzo szerokie granice sukcesji podatkowej. Następca przejmuje po poprzedniku wszelkie jego obowiązki (np. zapłaty podatku, złożenia deklaracji, prowadzenia ksiąg podatkowych), ale i prawa (np. do zwrotu nadpłaty, prawo złożenia odwołania od decyzji). Zdarzenia gospodarczego w postaci przejęcia umów leasingu operacyjnego i wydatków podatnika związanych z kontynuacją takiej umowy, stanowiących koszty uzyskania przychodu nie sposób oceniać przez pryzmat następstwa prawnego w rozumieniu o.p."
Pogląd ten w pełni zaakceptował i przyjął za swój skład orzekający w omawianej sprawie.
Koszty uzyskania przychodów są elementem konstrukcji podatku dochodowego. Uwzględnienie wydatku w kategorii kosztów podatkowych nie mieści się, bowiem w pojęciu prawa ani też obowiązku podatnika. Istotne jest w takim przypadku jedynie stwierdzenie, czy dany konkretny wydatek odpowiada definicji określonej w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT i nie został wskazany w katalogu określonym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT oraz został udokumentowany w sposób przewidziany prawem.
W zaistniałej sytuacji odwoływanie się do kwestii następstwa prawnego jest tym bardziej nieuzasadnione, gdyż dotyczy zdarzenia wywołującego określone skutki w teraźniejszości (ewentualnie przyszłości), a nie zaś w przeszłości i nie wiąże się ze sferą następstwa prawnego.
Uprawnienia związane z rozliczeniem umowy leasingu i właściwym ujęciu jej w kosztach uzyskania przychodu przez nowego korzystającego wynikają z jego własnych praw i obowiązków, uregulowanych w materialnej ustawie podatkowej, a nie uprawnień przysługujących poprzedniemu korzystającemu.