Z dniem 1 stycznia 2019 r. ustawodawca wprowadził do przepisów dotyczących podatku u źródła kwestie dochowania należytej staranności przy weryfikacji warunków stosowania zwolnienia. Do oceny dochowania należytej staranności uwzględnić należy charakter oraz skalę działalności prowadzonej przez płatnika (art. 26 ust. 1 ustawy o CIT). W związku ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów oraz organów podatkowych płatnicy zastanawiają się, czy rzeczywiście powinni w bardzo szczegółowy sposób weryfikować każdą transakcję z kontrahentem zagranicznym, ponieważ taka weryfikacja zajmuje dużo czasu, opóźnia procesy płatności oraz kosztuje dużo administracyjnej pracy, a i tak jej efekty nie są pewne, tj. nie można wykluczyć, że kontrolujący urzędnicy będą mieć odmienne zdanie w tym temacie.
Podatek u źródła a należyta staranność
Ustawodawca nie zdecydował się jednak na określenie prawnych ram należytej staranności. Wskutek tego płatnicy zmuszeni są do wypracowania własnych zasad postępowania, które naturalnie są przedmiotem oceny przez urzędy skarbowe. Z pomocą w tym przypadku przyszło Ministerstwo Finansów, które opublikowało projekt objaśnień podatkowych z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie zasad poboru podatku u źródła. W dokumencie tym Ministerstwo wskazuje, że powinno się przeanalizować, czy dokumenty są zgodne ze stanem faktycznym, czyli czy potwierdzają faktyczne świadczenia, oraz czy dane kontrahenta są zgodne.
Ponadto powinno się zwrócić uwagę na rezydencję podatkową odbiorcy należności, w szczególności pod kątem siedziby, miejsca prowadzenia zarządu czy rejestracji.
Dodatkowo istotna jest także weryfikacja samego kontrahenta pod kątem statusu rzeczywistego beneficjenta płatności oraz rzeczywistego prowadzenia działalności na terytorium kraju. W szczególności weryfikacji w tym zakresie powinny dokonać spółki powiązane, tj. spółki, gdzie jedna jest podmiotem kontrolowanym, a wypłata ma miejsce na rzecz przedsiębiorcy z tzw. raju podatkowego czy kraju, z którym Polska nie ma podpisanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Weryfikację w zakresie rzeczywistego prowadzenia działalności gospodarczej można przeprowadzić w oparciu o informacje o:
- posiadanym personelu i zapleczu lokalowym bądź sprzętowym kontrahenta,
- strukturze zarządu,
- kraju podpisywania dokumentów wynikających z prowadzenia spraw spółki przez zarząd kontrahenta,
- adresie wykazywanym na fakturach, w dokumentach spółki oraz ogólnodostępnych informacjach w sieci internet,
- posiadanych adresach e-mail, numerach telefonu itp.
Ministerstwo wskazało jednocześnie, że informacje odnośnie do powyższych warunków należy pobierać z ogólnie dostępnych źródeł informacji, przy czym nie są to tylko źródła informacji o kontrahencie, lecz także informacje o transakcji, czyli możliwych schematach podatkowych, praniu brudnych pieniędzy itp. Oznacza to, że płatnik dokonujący płatności na rzecz zagranicznego kontrahenta poza szczegółową analizą kontrahenta powinien zwrócić uwagę także na samą transakcję.
Ministerstwo Finansów do tej pory stało na stanowisku, że należyta staranność przy weryfikacji płatności wymagana jest przy każdej kwocie, niezależnie od tego, czy płatność przekracza 2 mln zł, czy nie.
Charakter i skala prowadzonej działalności
Z uwagi na enigmatyczne wskazania ustawodawcy, że weryfikacja płatności na rzecz zagranicznego kontrahenta powinna być dokonywana z uwzględnieniem charakteru i skali prowadzonej działalności, każdy płatnik powinien przeanalizować swoją działalność i wdrożyć odpowiednią metodologię weryfikacji. W szczególności płatnicy z branż narażonych na ryzyko wyłudzeń albo ujętych w alertach Ministerstwa powinni dochować większej staranności przy weryfikacji.
W praktyce płatnicy wdrażają procedury weryfikacji płatności oraz kontrahentów, ze szczególnym uwzględnieniem kontrahentów zagranicznych. Część z nich decyduje się na tzw. komisje WHT, które weryfikują dodatkowo posiadane dokumenty oraz przeprowadzoną transakcję, a następnie autoryzują płatność. Ostatecznie niektórzy decydują się na zaprzestanie, ograniczenie lub zmianę formy współpracy z dotychczasowymi kontrahentami.
Płatności poniżej 2 mln zł a należyta staranność
Jak zostało wykazane powyżej, kwestia należytej staranności w podatku u źródła jest bardzo pracochłonna i obarczona niepewnością odnośnie do tego, czy wdrożone rozwiązania zostaną na etapie kontroli zaakceptowane przez urzędy. W związku z tym płatnicy indywidualnie pytali, czy taką „kosztowną” i „ryzykowną” weryfikację należy przeprowadzić także w przypadku płatności nieprzekraczających 2 mln zł. Sądy administracyjne nie podzielają jednolitego jak dotąd stanowiska fiskusa, że taka weryfikacja wymagana jest także przy płatnościach poniżej 2 mln zł. Przykładem jest wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 23 czerwca 2020 r., sygn. III SA/Wa 2400/19, w którym WSA wskazał, że ustawodawca, rozróżniając sytuację płatności poniżej i powyżej 2 mln zł, miał na celu wprowadzenie dodatkowych wymagań jedynie w przypadku płatności przekraczających próg. Płatności poniżej progu w ocenie WSA nie wymagają dodatkowej weryfikacji, lecz podstawą do zwolnienia/niepobrania podatku powinien być jedynie certyfikat rezydencji. Z pewnością nie możemy jeszcze mówić o praktyce orzeczniczej. Niemniej takie podejście sądów administracyjnych chroni interesy płatników i jest dla nich bardzo pozytywne.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec