Chociaż sądy administracyjne zauważały, że umowy te zawierają element kredytowania jednych podmiotów przez inne, to jednak stały na stanowisku, że cash pooling nie wypełnia przesłanek pożyczki (np. wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 lipca 2015 o sygn. akt III SA/Wa 241/14 oraz sygn. III SA/Wa 277/14). Strony umowy cash poolingu nie zobowiązują się bowiem do przeniesienia własności określonej z góry ilości pieniędzy na inny określony w umowie podmiot. Uczestnicy tego rodzaju porozumienia nie wiedzą, kiedy ich środki zostaną wykorzystane, w jakiej wysokości i przez którego z uczestników. Nie jest więc skonkretyzowana druga strona transakcji i wysokość pożyczki, co oznacza, że podmioty porozumienia nie są w tym zakresie wobec siebie stronami stosunków zobowiązaniowych – zgodnie głosiło orzecznictwo.
Przejęcie pożyczki - skutki w CIT
Z taką interpretacją zapisów ustawy nie zgodził się fiskus. Wskazywał, że polskie przepisy prawa cywilnego nie zawierają regulacji odnoszących się do umowy cash poolingu. Stąd też zdaniem organów podatkowych umowę taką zaliczyć należy do umów nienazwanych na gruncie polskich przepisów prawa cywilnego. Niemniej cechą takiej umowy jest to, że jeden z podmiotów przekazuje własne środki finansowe innemu podmiotowi celem pokrycia przez ten inny podmiot zobowiązań pieniężnych. Otrzymane przez podmiot środki finansowe podlegają zwrotowi wraz z wynagrodzeniem za korzystanie z tych środków, określonym w formie odsetek. Tak opisana umowa cash poolingu - zdaniem organów - wypełnia przesłanki zaliczenia jej do umowy pożyczki zdefiniowanej w art. 16 ust. 7b ustawy o CIT (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.)
Naczelny Sąd Administracyjny dostrzegł argumentację organów i 30 września 2015 roku wydał dwa wyroki, które stanowią zwrot ugruntowanej już linii orzeczniczej (wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 września 2015 r. o sygn. aktII FSK 2033/14 i II FSK 3137/14). Sąd zauważył, że mamy do czynienia z przekazywaniem środków pieniężnych pomiędzy podmiotami, przy jednoczesnym zobowiązaniu do zwrotu danych środków oraz uzyskiwaniu w związku z tym określonego wynagrodzenia w postaci odsetek, co wynika z zasad funkcjonowania przedstawionego systemu.
Jaka jest definicja „pożyczki" na potrzeby przepisów o tzw. cienkiej kapitalizacji
Są to trzy ustawowe (art. 16 ust. 7 b ustawy o CIT) przesłanki uznania umowy za pożyczkę i umowa cash poolingu je spełnia. NSA podkreślił przy tym, że brak sporządzonych umów pożyczek pomiędzy uczestnikami struktury nie przekreśla możliwości uznania określonych transakcji jako odpowiadających definicji sformułowanej w art. 16 ust. 7b ustawy o CIT. Przepis ten wprowadza bowiem własną definicję wskazanej umowy na potrzeby przepisów dotyczących tzw. cienkiej kapitalizacji.
Autor: Katarzyna Bajak, młodszy konsultant prawno-podatkowy w Russell Bedford Poland