Czy strata w środkach obrotowych może być kosztem uzyskania przychodu w CIT?
Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej jako ustawa o CIT) podstawę opodatkowania stanowi dochód, przez który co do zasady, należy rozumieć nadwyżkę sumy przychodów uzyskanych ze źródła przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągniętą w roku podatkowym (art. 18 ust. 1 w zw. z art. 7 ust 2 ustawy o CIT).
Zgodnie natomiast z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Jako kosztów podatkowych nie uznaje się jednakże tych wydatków, które zostały wprost wskazane przez ustawodawcę w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.
Dokonując zatem oceny, czy strata w środkach obrotowych może mieć wpływ na podstawę opodatkowania, należy ustalić czy taka strata może być rozpoznana przez przedsiębiorcę jako koszt uzyskania przychodów.
Z przytoczonej powyżej definicji kosztów uzyskania przychodów wynika, że zasadniczo wszystkie poniesione wydatki związane z uzyskiwaniem przychodów, po wyłączeniu wydatków wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, stanowić mogą koszty uzyskania przychodu, o ile pozostają w związku przyczynowo - skutkowym z osiąganymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Uznanie wydatku za koszt podatkowy wymaga ponadto wykazania, że wydatek jest racjonalnie i gospodarczo uzasadniony.
W tym miejscu należy zauważyć, że w ustawie o CIT brak jest definicji straty w środkach obrotowych jak i samych środków (aktywów) obrotowych. Zgodnie z powszechnie przyjętą definicją, aktywa obrotowe to aktywa, od których oczekuje się, że zostaną zużyte (np. surowce), sprzedane (np. wyroby) lub w inny sposób wykorzystane w bliskiej przyszłości, zazwyczaj w ciągu dwunastu miesięcy od dnia bilansowego. Jak wskazał z kolei Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 31.05.2019 r, znak: 0113-KDIPT2-1.4011.121.2019.3.AP „Strata w języku potocznym oznacza ubytek, poniesioną szkodę, to co się przestało posiadać. Na ogół stratą jest zniszczenie, uszkodzenie, utracenie towarów lub maszyn i urządzeń w wyniku pożaru, powodzi lub kradzieży, czyli jest ona następstwem zdarzeń losowych i nie wynika z celowego działania podatnika”.
Wśród wymienionych w tzw. negatywnym katalogu kosztów ujętym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie wyszczególniono strat w środkach obrotowych. Oznacza to, iż co do zasady straty te, jako związane z prowadzoną działalnością, mogą być uznane za koszty uzyskania przychodów. Niemniej jednak, na co również zwracają uwagę organy podatkowe, zaliczenie strat w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów powinno być każdorazowo oceniane w aspekcie:
- całokształtu prowadzonej przez podatnika działalności,
- okoliczności, które spowodowały powstanie straty,
- udokumentowania straty,
- podjętych przez podatnika działań zabezpieczających.
Postawa podatnika - strata nie może być zawiniona
O możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów strat powstałych w środkach obrotowych, decyduje między innymi postawa podatnika. Strata nie może bowiem powstać z winy podatnika, wskutek jego niedbalstwa lub naruszenia przepisów.
Jedynie straty w środkach obrotowych powstałe w trakcie normalnego, racjonalnego działania podatnika, ze szczególnym uwzględnieniem dochowania należytej staranności w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej, mogą być uznane za koszt uzyskania przychodu.
Zawinienie ze strony podatnika przez niezachowanie staranności wymaganej w danych warunkach, uniemożliwia przyjęcie, że strata w środkach obrotowych powstała w wyniku trudnych do przewidzenia zdarzeń losowych, których uniknięcie było niemożliwe. Warto podkreślić, że ocena należytej staranności powinna uwzględniać rodzaj prowadzonej przez podatnika działalności. W każdym bowiem przypadku obiektywny wzorzec wymaganej należytej staranności może być inny.
Polecamy: PIT 2020. Komentarz
Polecamy: CIT 2020. Komentarz
Definitywność straty
Możliwość zaliczenia straty (szkody) powstałej w środkach obrotowych zachodzi tylko wówczas, gdy powstała strata jest definitywna. Definitywność straty oznacza, że ma ona charakter nieodwracalny i podatnik posiada pewność, że nie odzyska środków obrotowych, które składają się na stratę. Bez wątpienia z powstaniem definitywnej straty mamy do czynienia w przypadku unicestwienia środków obrotowych (np. produktów, materiałów, towarów), w wyniku pożaru czy też powodzi. Problematyczne może okazać się jednak ustalenie definitywności straty np. w przypadku kradzieży.
Jak wskazał Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 30.07.2020 r., znak: 0114-KDIP2-2.4010.135.2020.1.AS „w przypadku strat wynikających z kradzieży niewystarczające jest samo zgłoszenie zdarzenia, lecz potrzebne jest uzyskanie ostatecznego rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie. Samo zawiadomienie o przestępstwie oznacza jedynie, że postępowanie przygotowawcze rozpoczyna swój bieg i jego ostateczny wynik nie jest jeszcze znany. Na tym etapie rozpoczyna się dopiero zbieranie dowodów potwierdzających określone okoliczności. (…) Dopiero po zakończeniu postępowania przygotowawczego, skierowaniu sprawy do sądu i uzyskania ostatecznego rozstrzygnięcia wymiaru sprawiedliwości Wnioskodawca będzie mógł w sposób pewny wskazać, w jakiej wysokości strata w środkach pieniężnych Spółki powstała wskutek kradzieży ma charakter nieodwracalny”.
Właściwe udokumentowanie straty
Należy także pamiętać, że o możliwości zaliczenia straty w środkach obrotowych do kosztów uzyskania przychodów decyduje jej właściwe udokumentowanie. Właściwym dokumentem na okoliczność powstałej straty może być przykładowo m.in. protokół szkód, który powinien określać rodzaj szkody, jej ilość, wartość, przyczynę powstania, podpis osób uprawnionych oraz datę. Zaistnienie szkody powinno być również uprawdopodobnione przez właściwe organy ścigania - np. policję lub prokuraturę w przypadku kradzieży.
Podsumowując, co do zasady, strata w środkach obrotowych może stanowić dla podatnika koszt uzyskania przychodów, jednak tylko w przypadku jednoznacznego stwierdzenia, że spełnione zostały opisane powyżej przesłanki. Każdy przypadek straty w środkach obrotowych, należy zatem rozpatrywać indywidualnie, z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących sprawie (zob. interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji z 30.07.2020 r., znak: 0114-KDIP2-2.4010.135.2020.1.AS, z 22.09.2020 r., znak: 0111-KDIB2-1.4010.243.2020.1.MK, z 6.05.2019 r., znak: 0111-KDIB1-1.4010.92.2019.1.SG, z 31.05.2019 r., znak: 0113-KDIPT2-1.4011.121.2019.3.AP, z 16.01,2020 r., znak: 0114-KDIP2-2.4010.462.2019.1.JG).
Przemysław Szwed, konsultant podatkowy w ECDP TAX Żuk Komorniczak i Wspólnicy sp. k.