Odszkodowanie dla byłego pracownika może być kosztem podatkowym
Jak wiadomo przepisy prawa pracy nakładają na pracodawcę obowiązki określonych świadczeń na rzecz pracowników, w tym m.in. wypłatę odszkodowania z tytułu nieprawidłowego rozwiązania umowy o pracę.
W ocenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie (wyrok z 12 lipca 2012 r. – sygn. I SA/Ol 297/12) odszkodowanie wypłacone byłemu pracownikowi za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę było w istocie realizacją należności przysługujących pracownikowi od skarżącej z tytułu rozwiązania umowy o pracę. Dlatego zdaniem WSA wpłata odszkodowania winna być traktowana podatkowo tak jak wypłata należności wynikających z umowy o pracę (czyli jako koszt uzyskania przychodu).
Zdaniem WSA w Olsztynie wydatków poniesionych w związku z zatrudnieniem pracowników nie da się bezpośrednio przyporządkować do faktycznie uzyskiwanych przychodów ale można je zaliczyć do tzw. kosztów pośrednich.
Omawianym wyrokiem WSA uchylił interpretację organu podatkowego, który uważał, że wydatki dotyczące byłego pracownika nie wiążą się z prowadzoną działalnością gospodarczą pracodawcy, a oceniając charakter omawianego wydatku nie można wykazać związku przyczynowego pomiędzy ich poniesieniem, a uzyskanym przez stronę przychodem.
Zdaniem organu podatkowego argument, że wydatki na rzecz byłego pracownika odgrywają rolę w zabezpieczeniu i zachowaniu źródła przychodów jakim jest działalność oświatowa jest, zdaniem organu, gołosłowny. Nie sposób bowiem nie zauważyć, że w odróżnieniu od pracowników, byli pracownicy strony nie są związani w jakimkolwiek stopniu, w tym pośrednim, z osiąganymi przez stronę przychodami.
To typowe stanowisko fiskusa. Przykładowo w jednej z najnowszych interpretacji z 19 lipca 2012 r. (nr IPTPB3/423-159/12-2/MF) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi stwierdził, że
(…) celem poniesionego przez Spółkę kosztu związanego z zasądzonym przez Sąd odszkodowaniem wypłaconym byłemu pracownikowi Spółki - nie jest uzyskanie przychodu, ani zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów. Istotą sporu jest bowiem zasadność i wysokość odszkodowania przyznanego niepracującemu już w Spółce pracownikowi za rozwiązanie z nim umowy o pracę. Celem zapłaty jest zatem zwolnienie się Spółki z zobowiązania, a zapłata ww. odszkodowania nie przynosi żadnego przychodu. Kwota odszkodowania, choć wynika z wcześniej łączącego strony stosunku pracy, nie jest jednak wypłaconym zaległym wynagrodzeniem pracownika, ale swoistą dolegliwością (sankcją) za niezgodne z prawem działanie pracodawcy, skutkami którego nie można obciążać budżetu państwa poprzez obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
Wydatek ten zatem nie stanowi na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztów uzyskania przychodów.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie stwierdził w uzasadnieniu ww. wyroku, że dla oceny charakteru wypłaty tego odszkodowania i jej związku z należnościami wynikającymi z umowy o pracę nie ma znaczenia fakt, że pracodawca dokonał wypłaty na rzecz byłego pracownika.
Zdaniem Sądu nie ma również znaczenia okoliczność, że między stroną a byłym pracownikiem doszło w trakcie postępowania przed sądem pracy do zawarcia ugody i to ona była podstawą wypłaty, gdyż ugoda ta w istocie realizowała należności wynikające z umowy o pracę. Wypłata należności wynikających z umowy o pracę winna być traktowana jak wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodów, niezależnie od tego czy jest dokonywana na rzecz aktualnego, czy byłego pracownika skarżącej.
Kiedy pracownik uzyskuje przychód z imprezy firmowej?
Kiedy prezenty firmy dla pracowników są zwolnione z PIT
PIT-2 i inne oświadczenia, które zmniejszają zaliczki na PIT
Warto też wspomnieć, że wydatek z tytułu odszkodowania za nieprawidłowe rozwiązanie umowy o pracę nie został też wymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT jako wyłączony z kosztów uzyskania przychodów.
Wszystkie te argumenty pozwoliły WSA w Olsztynie stwierdzić, że kwota odszkodowania wypłaconego na rzecz byłego pracownika w związku z faktem zawarcia ugody sądowej, winna stanowić koszt uzyskania przychodów pracodawcy w momencie wypłaty. Podobne stanowisko zaprezentowano w wyrokach: NSA z 17 listopada 2011 r. - sygn. akt II FSK 882/10; WSA we Wrocławiu z 30 stycznia 2012 r. - sygn. akt I SA/Wr 1425/11; czy WSA w Rzeszowie z 24 maja 2012 r. - sygn. akt I SA/Rz 321/12).
Odnosząc się do stanowiska organu podatkowego, że sporne należności nie były związane z uzyskaniem przychodu, ale poniesiono je w celu zwolnienia się ze zobowiązań ciążących na skarżącej – WSA w Olsztynie stwierdził, iż każdy z wydatków w konsekwencji ponoszony jest w celu zwolnienia się ze zobowiązań.
Dla oceny czy zwolnienie się ze zobowiązań może być uznane za koszt uzyskania przychodów istotne jest czy te zobowiązania mają, czy też nie mają, związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i uzyskaniem przychodu, czy też zabezpieczeniem lub zachowaniem źródła przychodów.
W ocenie WSA w Olsztynie, wypłacone przez skarżącą odszkodowanie na rzecz byłego pracownika z tytułu nieprawidłowego rozwiązania z nim umowy o pracę miało związek z uzyskanym przychodem i jako takie winno stanowić koszt uzyskania przychodów. Prawidłowe wywiązanie się przez pracodawcę z umowy o pracę nie może być traktowane jako wydatek nie będący kosztem podatkowym, tylko z tego powodu, że w dacie wypłaty osoba uprawniona nie była już zatrudniona.
Koszty sądowe nie są kosztem uzyskania przychodu
Jednak zdaniem WSA poniesione przez pracodawcę koszty procesu, w którym wystąpił on w charakterze strony pozwanej o zapłatę odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę, nie mogą być zaliczone do kosztów podatkowych.
Proces sądowy nie był ukierunkowany na osiągnięcie przez nią przychodów. Udział w procesie sądowym, który zakończył się ugodą sądową, miał na celu jedynie uniknięcie lub też ograniczenie ciążących na stronie skarżącej należności. Tak samo uznał NSA w wyroku z 20 września 2011 r., sygn. akt II FSK 589/10.
Tego samego zdania są oczywiście i organy podatkowe: Odnosząc się więc do wydatków dotyczących kosztów sądowych związanych ze sporem między Wnioskodawcą a byłym pracownikiem w przedmiocie zasadności roszczenia i wysokości odszkodowania przyznanego byłemu pracownikowi za rozwiązanie z nim umowy o pracę, należy stwierdzić, że wydatki te nie pozostają w związku z uzyskiwanymi przychodami i nie mają na celu zachowania czy zabezpieczenia źródła przychodów, a w konsekwencji nie stanowią kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (z interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 19 lipca 2012 r. - nr IPTPB3/423-159/12-2/MF).
Analogiczne wnioski można wyciągać również na gruncie ustawy o PIT, ponieważ regulacje w obu ustawach o podatkach dochodowych są w tej kwestii takie same.