Terminy do załatwiania spraw
Organy administracji publicznej powinny załatwiać sprawy podatników bez względnej zwłoki. Są one zobowiązane do działania w określonych (przepisami) terminach. W pierwszej kolejności, przy rozważaniu uprawnienia do skorzystania ze skargi na bezczynność organu, należy ustalić jaki termin na załatwienie sprawy ma organ. Zgodnie z art. 139 Ordynacji podatkowej, istnieją 3 podstawowe terminy załatwiania spraw podatkowych:
- Po pierwsze w przypadku spraw, które mogą zostać rozpatrzone na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę, łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania (albo na podstawie dowodów znanych powszechnie lub z urzędu organowi), sprawa powinna zostać załatwiona niezwłocznie;
- Po drugie, w drugiej kolejności, jeżeli sprawa wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, to załatwienie sprawy powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki. Ustawodawca podaje wprost terminy maksymalne: nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, chyba że przepisy niniejszej ustawy stanowią inaczej;
- Po trzecie, w sprawach w postępowaniu odwoławczym, sprawy powinny być załatwione nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy, a sprawy, w której przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy - nie później niż w ciągu 3 miesięcy.
Należy jednak zwrócić uwagę, że terminy te są instrukcyjne w tym rozumieniu, że po ich przekroczeniu organ nie traci prawa do rozpatrywania sprawy. Dodatkowo, ustawodawca ustanawia różnego rodzaju wyjątki: po pierwsze, bezpośrednio w ustawie ordynacja podatkowa, po drugie - w różnych ustawach szczególnych. Jeżeli chodzi o ustawy szczególne, należy analizować ich właściwość w każdym przypadku indywidualnie. Natomiast z zasad ogólnych, można wskazać przede wszystkim unormowania art. 140 ordynacji podatkowej. Zgodnie z nim, organ w wyjątkowych sytuacjach może nie dotrzymać terminu - w takim jednak wypadku obowiązany jest o takiej sytuacji zawiadomić stronę. Ponadto, jego obowiązki (organu) zostały rozszerzone o konieczność podania przyczyny niedotrzymania terminu i wskazania nowy termin załatwienia sprawy.
Bezczynność czy przewlekłość?
W przypadku, jeżeli organ nie załatwił sprawy lub nie podejmuje żadnych czynności, to najczęściej potocznie rozumiane jest jako bezczynność. Jeżeli postępowanie prowadzone jest zdecydowanie dłużej, niż jest do niezbędne do załatwienia sprawy i podejmowane są kolejne nieuzasadnione czynności, to potocznie podatnicy mówią najczęściej o przewlekłości. Ustawodawca wprowadził dwie definicje i zgodnie z art. 37 k.p.a. stwierdza, że:
- bezczynność to sytuacja, gdy nie załatwiono sprawy w terminie;
- przewlekłość to sytuacja, gdy postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy.
Jeżeli doszło więc do bezczynności czy przewlekłości, strona ma prawo do podejmowania działań w ochronie swoich praw.
Ponaglenie jako pierwszy konieczny etap
Pierwszym krokiem, który powinien podjąć podatnik, jest złożenie tak zwanego ponaglenia. Ponaglenie jest rozwiązaniem dość nowym. Zostało wprowadzone dopiero w 2017 roku i jest o tyle kluczowe, że dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków przysługujących stronie w postępowaniu administracyjnym, można skorzystać ze skargi do sądu. Wynika to z regulacji ustawy o postepowaniu przed sądami administracyjnymi, gdzie ustawodawca zdecydował zgodnie z art. 52 ustawy p.p.s.a., iż skargę do sądu można wnieść dopiero po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie, przewidziany w ustawie. Do skutecznego wniesienia skargi do sądu, będzie więc wymagane przejście procedury ponaglenia.
Ponaglenie jest bezpłatne. Natomiast jeżeli strona chce działać przez pełnomocnika, będzie musiała wnieść odpowiednią opłatę skarbową od pełnomocnictwa. Ponaglenie powinno zostać rozpatrzone w terminie 7 dni.
Zgodnie z art. 141 ordynacji podatkowej, ponaglenie należy złożyć z zasady do organu wyższego stopnia oraz do dyrektora izby administracji skarbowej, jeżeli sprawa dotyczy rozpatrywania odwołań od decyzji, o których mowa w art. 83 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, wydanych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego i Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, jeżeli sprawa nie została załatwiona przez dyrektora izby administracji skarbowej.
Wyciąg z orzecznictwa
I SAB/Po 8/19, Wniesienie ponaglenia w trybie art. 141 § 1 o.p. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu LEX nr 2732199 - wyrok z dnia 9 października 2019 r.:
TEZA (aktualna): Zgodnie z art. 52 § 2 p.p.s.a. przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie, przewidziany w ustawie. W przypadku skargi na bezczynność organu polegającą na niewydaniu decyzji administracyjnej wyczerpaniem środków zaskarżenia jest - w rozumieniu wskazanego przepisu-wniesienie ponaglenia w trybie art. 141 § 1 Ordynacji podatkowej. Instytucja ta służy do zwalczania zarówno bezczynności organów podatkowych, ja też przewlekłości ich działania
Skarga na bezczynność
Skargę na bezczynność organu wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego, po uprzednim wykorzystaniu instytucji ponaglenia. Skarga trafia do rozpoznania do sądu, ale za pośrednictwem organu, którego dotyczy. Jest to o tyle ciekawe rozwiązanie, że po złożeniu skargi organ sam może ją uwzględnić. Podstawę do tego wyrażono w art. 154 p.p.s.a.
W postępowaniu sądowym - jeżeli Sąd uwzględni skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, dodatkowo podejmuje działania określone w art. 149 p.p.s.a.:
- zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności;
- zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;
- stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.
Jednocześnie sąd stwierdzi, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania, nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa. Z urzędu lub na wniosek strony, może również orzec o wymierzeniu organowi grzywny lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną do wysokości połowy kwoty z art. 154. Warto również pamiętać, że wykonanie wyroku lub załatwienie sprawy po wniesieniu skargi, o której mowa w § 1, nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania lub oddalenia skargi osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy również roszczenie o odszkodowanie na zasadach ogólnych - czyli określonych w Kodeksie cywilnym.
Wzór skargi na bezczynność
W każdej indywidualnej sprawie podatnik powinien przygotować inną (indywidualną) skargę na bezczynność, dostosowaną do konkretnego przypadku. Można jednak wskazać pewien zasadniczy schemat dokumentu, z którego mogą skorzystać podatnicy.
Miejscowość, data
Dane dotyczące podatnika
Imię Nazwisko
Adres
Dane Sądu
za pośrednictwem
dane organu
Numer sprawy / decyzji
Skarga na bezczynność ... (dane organu)
Ja niżej podpisany/a … (imię i nazwisko) na podstawie art. 50 § 1 i art. 54 § 1 w związku z art. 3 § 2 pkt 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. poz. 2325) oraz w związku z art. 141 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. –Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325) (uwaga podstawy odwołania mogą różnić się w zależności od konkretnej sprawy)
niniejszym wnoszę skargę na bezczynność ... (tutaj dane organu)
w sprawie ... (tutaj krótki opis sprawy)
UZASADNIENIE
tutaj opisać sprawę oraz uzasadnienie
podpis
Załączniki (przykładowe)
1.Odpis skargi;
2.Kopia ponaglenia;
3.Postanowienie ... w sprawie załatwienia ponaglenia.
Źródła opracowania:
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U.2020.1325 t.j. z dnia 2020.07.31) (zwana dalej „Ordynacja podatkowa”);
- Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U.2020.256 t.j. z dnia 2020.02.18) (zwana dalej „kpa” lub „k.p.a”);
- Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U.2019.2325 t.j. z dnia 2019.11.28) (zwana dalej "ppsa" lub „p.p.s.a.”);
- I SAB/Po 8/19, Wniesienie ponaglenia w trybie art. 141 § 1 o.p. - Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu LEX nr 2732199 - wyrok z dnia 9 października 2019 r.