REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Nadużycie prawa przez organy podatkowe a kontrola sądów administracyjnych

Enodo Advisors
Doradztwo podatkowe dla efektywnego i bezpiecznego biznesu
Nadużycie prawa przez organy podatkowe a kontrola sądów administracyjnych
Nadużycie prawa przez organy podatkowe a kontrola sądów administracyjnych

REKLAMA

REKLAMA

Od kilku lat widoczna jest naganna praktyka organów podatkowych masowego, „profilaktycznego” wszczynania postępowań karnoskarbowych wszędzie tam, gdzie istnieje ryzyko przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jak oceniają to sądy administracyjne?

Wszczęcie postępowania tuż przed przedawnieniem zobowiązania podatkowego

Ma to miejsce szczególnie w sprawach, w których postępowanie karne skarbowe zostało wszczęte tuż przed upływem ustawowego terminu przedawnienia, a następnie w sprawie karnej skarbowej nie dochodzi do podjęcia jakichkolwiek czynności mających na celu ustalenie czy przestępstwo skarbowe zostało rzeczywiście popełnione. W takich sytuacjach jest bardzo widoczne, że z perspektywy organu podatkowego istotne było wyłącznie formalne dopełnienie czynności tylko po to, by pozwolić opieszale działającym organom podatkowym na pełne wyegzekwowanie podatku.

Autopromocja

Dane potwierdzają negatywne zjawisko

Skalę zjawiska pokazuje raport dotyczący instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w trakcie postępowań kontrolnych i podatkowych z grudnia 2019 r., przygotowany we współpracy m.in. z Helsińską Fundacją Praw Człowieka oraz Ośrodkiem Studiów Fiskalnych UMK w Toruniu.  Autorzy raportu wskazują, że analiza zebranego w drodze dostępu do informacji publicznej materiału doprowadziła do wniosku, że organy skarbowe bardzo rzadko wszczynają postępowania karne skarbowe przed zakończeniem postępowania jeżeli nie występuje zagrożenie przedawnieniem. Natomiast postępowania karne skarbowe są wszczynane przed zakończeniem postępowania wymiarowego niemalże wyłącznie wtedy, kiedy zobowiązanie podatkowe „zagrożone jest przedawnieniem”.

Zgodnie z danymi zebranymi przez autorów raportu:

- postępowania kontrolne, w trakcie których doszło do wszczęcia postępowania karnego w 91% przypadków to postępowania mające za przedmiot zobowiązania podatkowe przedawniające się z końcem danego roku;

- ponad 70% postępowań karnych skarbowych wszczętych w ostatnim roku biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych, zostało wszczętych w ostatnim kwartale tego roku.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Kontrola sprawowana przez sądy administracyjne

Dane zawarte w przywołanym raporcie ukazują znaczną skalę zjawiska instrumentalnego wykorzystywania mechanizmu pozwalającego na zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Jak natomiast na ten temat wypowiadają się sądy administracyjne, kiedy przyjdzie do rozpoznania sprawy o takim ciężarze gatunkowym?

Zdecydowana większość składów orzekających sądów administracyjnych udziela ochrony podatnikom, kwestionując sposób działania organów podatkowych. Takie podejście jest pokłosiem trzech korzystnych wyroków NSA wydanych w ostatnim czasie, w których zajęto stanowisko, że „koncepcja, zgodnie z którą sąd administracyjny może kontrolować wszczęcie i przebieg postępowania karnoskarbowego może budzić uzasadnione wątpliwości. Jednakże możliwe i konieczne jest kontrolowanie przez sąd administracyjny, czy organ podatkowy nie odwołał się do wszczęcia postępowania karnoskarbowego w sposób stanowiący nadużycie prawa. Innymi słowy sąd administracyjny może kontrolować, czy nie doszło do instrumentalnego wykorzystywania art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej ze względu na wszystkie okoliczności sprawy podatkowej, a w szczególności w sytuacji, gdy wykorzystanie tego przepisu związane jest z naruszeniem zasady zaufania do organów podatkowych (art. 121 Ordynacji podatkowej), czy wywodzonej z prawa unijnego oraz art. 2 Konstytucji RP zasady uzasadnionych oczekiwań. (…)”. 

Wskazano również, że sąd administracyjny posiada narzędzie, które umożliwia zweryfikowanie wystąpienia nadużycia prawa w związku z instrumentalnym wykorzystaniem przepisów Ordynacji podatkowej. Jest nią wyrażona w art. 121 Ordynacji podatkowej zasada działania w zaufaniu do organów podatkowych. W ocenie NSA art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie może być tak odczytywany, że stanowi on podstawę do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z każdym wszczęciem postępowania karnoskarbowego, jeżeli odwołanie się do wszczęcia postępowania karnoskarbowego, ze względu na okoliczności sprawy podatkowej, nastąpiło z przekroczeniem zasady zaufania do organów podatkowych, o której mowa w art. 121 Ordynacji podatkowej.

Tym samym NSA potwierdził, że sąd administracyjny jest uprawniony do zbadania, czy w danej sprawie wystąpił skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia w związku z wszczęciem postępowania karnego skarbowego. W konsekwencji nie jest dopuszczalne przyjmowanie automatyzmu w tym zakresie, który wywołuje korzystne skutki dla Skarbu Państwa (w postaci zawieszenia biegu przedawnienia) i jednocześnie – niekorzystne skutki dla podatnika, który ma prawo oczekiwać, że po upływie terminu przedawnienia jego zobowiązanie podatkowe wygaśnie.

Zdarzają się zdania odmienne

Niestety, ale część składów orzekających sądów administracyjnych uważa, że sądy administracyjne nie powinny zajmować się tym zagadnieniem, albowiem pozostaje to poza kognicją sądu administracyjnego. Natomiast ewentualne wątpliwości natury konstytucyjnej powinny zostać wyjaśnione w ramach zainicjowanego przez Rzecznika Praw Obywatelskich postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie o sygn. akt K 31/14 . Stanowisko tej wąskiej grupy składów sądów administracyjnych nie jest zrozumiałe. Strona postępowania przed sądem administracyjnym nie może być pozbawiona możliwości skontrolowania, czy art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, nie został zastosowany z nadużyciem prawa. Jednym z kluczowych elementów dochodzenia przez podatnika swych praw przed sądem administracyjnym jest bowiem możliwość skutecznego podnoszenia zarzutu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Jest to argument, który musi zostać zweryfikowany, ponieważ zaistnienie przedawnienia powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego i konieczność umorzenia postępowania podatkowego. Takie podejście w sposób istotny ogranicza stronie jej konstytucyjne prawo do sądu.

Poprzestanie jednak na przyjęciu, że badanie kwestii nadużycia prawa w związku z doprowadzeniem do wszczęcia postępowania karnego skarbowego wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia pozostaje poza kognicją sądu administracyjnego sprawia, że pewien zakres działalności administracji skarbowej pozostaje poza kontrolą sądu administracyjnego oraz poza kontrolą jakiegokolwiek innego sądu w Rzeczypospolitej Polskiej. Założenie o braku kognicji sądów administracyjnych prowadzi w tym zakresie do istotnego ograniczenia prawa do sądu. Nie do pogodzenia z zasadą państwa prawa wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP jest sytuacja, gdy nadużycie prawa przez organy państwa powodowałoby konsekwencje korzystne dla państwa, a niekorzystne dla podatnika. 

Należy zwrócić uwagę, że wszczęcie postępowania w sprawie karnej skarbowej ma podwójny skutek. Pierwszy i podstawowy, to zainicjowanie postępowania karnego skarbowego. Drugi, to wstrzymanie biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego w sprawie podatkowej. Tym samym, sąd administracyjny kontrolując ewentualne nadużycie wszczęcia postępowania karnego skarbowego w zakresie (i tylko w zakresie) skutku podatkowego takiego zdarzenia nie wykracza poza swoją kognicję. W takim przypadku sąd administracyjny sprawuje kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem oraz nie dopuszcza, aby wystąpienie drugiego skutku pozostawało poza kontrolą jakiegokolwiek sądu.

Z tego względu teza o konieczności sądowej kontroli działalności organów podatkowych, które działają na styku postępowania karnego skarbowego, o ile te działania wywołują skutki w sferze podatkowej, wydaje się być godna akceptacji. Można zakładać, że objęcie kontrolą sądowo-administracyjną zasadności wszczęcia postępowania karnego skarbowego spowoduje radykalną zmianę powyższych statystyk dotyczących „koincydencji” wszczynania postępowań karnych skarbowych i zbliżającego się upływu terminu przedawnienia. Uprawnione jest twierdzenie, że o tak poważnej skali nadużyć, jaka wynika z przeprowadzonych dotąd badań decydowało między innymi to, że organy podatkowe nie czuły się ograniczane zewnętrzną kontrolą w tym zakresie. Tymczasem taka zewnętrzna kontrola sprawowana przez sądy administracyjne w realiach stosunków Państwo-Obywatel jest konieczna.

Podsumowanie

Trudno w demokratycznym państwie prawnym byłoby zaakceptować sytuacje,  kiedy organ administracyjny podejmuje pewne działania, które - tak czy inaczej - wywrą niekorzystne dla jednostki skutki prawne w przypadku, gdy nie istnieje jakakolwiek sądowa kontrola takich działań, a więc działania te nie będą mogły być w określony sposób „pozbawione mocy prawnej”. Zgłaszana przez organy podatkowe (i niektóre składy sądów administracyjnych) teza o braku kognicji sądów administracyjnych w tym zakresie, prowadzi właśnie do skutku, że pewne działania administracji publicznej podejmowane wobec jednostki pozostają poza kontrolą sądową. Wniosek ten jest nie do zaakceptowania z perspektywy systemowej.

Stanowisko przyjęte przez NSA oraz pozostałą część składów orzekających wojewódzkich sądów administracyjnych zasługuje na pełne uznanie i aprobatę. Sąd administracyjny powinien przeciwdziałać nadużywaniu prawa przez organy administracji publicznej, w tym przez organy podatkowe. W obecnej rzeczywistości jest to o tyle istotne, że w odczuciu społecznym tego typu działania przywracają obywatelom wiarę w wymiar sprawiedliwości oraz pokazują, do czego w istocie władza sądownicza, a w tym przypadku pion sądownictwa administracyjnego, została ustanowiona. Rolą sądów administracyjnych jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, w szczególności poprzez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem. Dlatego sąd administracyjny nie powinien uchylać się od zbadania sprawy podatkowej w jej całokształcie. Należy pamiętać, że podatnicy mają określone prawa, które powinny być przestrzegane. W przypadku, kiedy organ podatkowy nadużywa prawa, podatnicy powinni móc uzyskać ochronę prawną udzieloną im przez sąd administracyjny, aby realizacja ich praw była rzeczywista. 

Andrzej Wapowski, Radca prawny, Senior Associate w ENODO Advisors

Więcej na ten temat podczas bezpłatnego webinarium "Postępowanie karnoskarbowe – czy można go uniknąć?", na które serdecznie zapraszamy 18 marca 2021 r.

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code

    © Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

    Podatek PIT - część 2
    certificate
    Jak zdobyć Certyfikat:
    • Czytaj artykuły
    • Rozwiązuj testy
    • Zdobądź certyfikat
    1/10
    Zeznanie PIT-37 za 2022 r. można złożyć w terminie do:
    30 kwietnia 2023 r. (niedziela)
    2 maja 2023 r. (wtorek)
    4 maja 2023 r. (czwartek)
    29 kwietnia 2023 r. (sobota)
    Następne
    Księgowość
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Dostęp hurtowy do sieci zbudowanej ze środków KPO/FERC

    Rok 2023 upłynął pod znakiem śledzenia działań Centrum Projektów Polska Cyfrowa (dalej jako „CPPC”), planowaniem zasięgów sieci możliwych do zrealizowania w ramach dofinansowania z budżetu Unii Europejskiej, wzmożoną pracą nad przygotowaniem wniosków o dofinansowanie, cierpliwym oczekiwaniem na ogłoszenie wyników naboru, żeby w końcu – dotrwać do etapu podpisania umowy o dofinansowanie i rozpocząć budowę nowej infrastruktury telekomunikacyjnej. Dla wielu operatorów emocje towarzyszące tym wydarzeniom, jak również powodzenie inwestycji nadal spędzają sen z powiek. Natomiast przed operatorami, którzy sami nie stawali w blokach startowych do konkursu o środki na budowę nowej infrastruktury telekomunikacyjnej, pojawia się pytanie jak będzie wyglądać wspólne funkcjonowanie obu grup w przyszłości.

    Polska ustawa o kryptoaktywach od 30 czerwca 2024 r. Założenia i cel nowych przepisów [omówienie projektu]

    Projekt ustawy o kryptoaktywach ma zaimplementować do krajowych przepisów rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937 (Dz. U. UE. L. z 2023 r. Nr 150, str. 40 z późn. zm.) (dalej: MiCA) określające zasady regulacji i nadzoru emisji, handlu i świadczenia usług związanych z kryptowalutami. Rozporządzenie obowiązuje już od 29 czerwca 2023 r., ale w pełni zacznie być stosowane dopiero w grudniu 2024 r. Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie nowych rozwiązań w obszarze sektora rynku kryptoaktywów, mających na celu realizację zadań wynikających z rozporządzenia MiCA, w szczególności w zakresie skutecznego nadzoru i ochrony inwestorów. Według ustawodawcy podjęcie działań zmierzających do realizacji ww. celów zapewni rozwój rynku w perspektywie wieloletniej oraz bezpieczeństwo przez rozszerzenie kompetencji nadzorczych. Za projekt ustawy odpowiada Podsekretarz Stanu Ministerstwa Finansów. 

    Eksport usług do Turcji na nowych zasadach od stycznia 2024

    Eksport usług występuje wówczas, gdy za miejsce świadczenia usług, czyli faktycznego opodatkowania, jest terytorium innego państwa. O miejscu opodatkowania danej usługi decyduje nie miejsce jej faktycznego wykonania, ale wskazane przepisami ustawy o VAT „miejsce jej świadczenia”. Charakterystyką usługi wykonanej poza granice terytorium kraju to takie świadczenie, od którego zobowiązanym do rozliczenia VAT jest zagraniczny nabywca tej usługi. Dla polskiego usługodawcy jest ona wówczas czynnością niepodlegającą opodatkowaniu (NP) w VAT.

    Rozlicz się przez internet. Dzięki usłudze Twój e-PIT szybko i łatwo rozliczysz swój PIT

    Okres rozliczeń rocznych PIT trwa do końca kwietnia. Dzięki usłudze Twój e-PIT udostępnionej przez Ministerstwo Finansów w e-Urzędzie Skarbowym (e-US) możesz szybko i wygodnie rozliczyć swój PIT. Zwłaszcza jeśli masz Profil Zaufany. Jeśli nie masz – założysz go od ręki.

    PIT 2024. Czy można rozliczyć podatki bez Profilu Zaufanego?

    Sezon rozliczeń podatkowych jest w pełni. Dzięki usłudze e-PIT dostępnej na stronie Ministerstwa Finansów, możesz  szybko rozliczyć swój PIT. Resort zaleca, aby z rozliczeniem nie zwlekać.

    Co można sobie odliczyć od podatku 2024? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu PIT?

    Co można odliczyć z podatku PIT? Z jakich ulg podatkowych można skorzystać w rozliczeniu w 2024 roku?

    Kto może wyjechać do sanatorium z ZUS-em w 2024 roku? Jak uzyskać skierowanie? Ile trzeba czekać?

    Nie tylko Narodowy Fundusz Zdrowia kieruje do miejscowości uzdrowiskowych, ale także Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Z leczenia może skorzystać każdy ubezpieczony, który jest zagrożony utratą zdolności do pracy. Warunkiem jest jednak, by rehabilitacja poprawiła rokowania stanu zdrowia i przyczyniła się do powrotu do aktywności zawodowej.

    Limit pomocy de minimis dla MŚP 2024 - podwyżka od 1 maja

    Ministerstwo Finansów przygotowało projekt rozporządzenia, na podstawie którego MŚP nadal udzielana będzie pomoc de minimis w formie gwarancji BGK spłaty kredytu lub innego zobowiązania - napisał resort w OSR do projektu. Rozporządzenie wdroży w życie unijne przepisy wprowadzające nowy wyższy limit takiej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa w ciągu 3 lat.

    Ulga sponsoringowa a koszty uzyskania przychodów z zysków kapitałowych

    Po koniec 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że podmioty osiągające przychody z zysków kapitałowych również mogą odliczać koszty wspierania sportu, edukacji i kultury, na podstawie art. 18ee, niezależnie od tego czy koszty te zostaną przyporządkowane do przychodów z zysków kapitałowych czy pozostałych przychodów.

    Rozrachunki w księgowości wsparte sztuczną inteligencją. Nadchodzi nowe

    Czy sztuczna inteligencja może wspomóc księgowym w rozrachunkach? Dzięki wykorzystaniu mechanizmów sztucznej inteligencji programy księgowe pozwalają na dużą automatyzację procesów w tym zakresie.

    REKLAMA