Na uwagę w tym temacie zasługuje wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. akt I GSK 1420/14 z dnia 31 marca 2016 roku. Sąd uznał, że doręczanie pism podatkowych podatnikowi będącemu osobą fizyczną na adres spółki kapitałowej, w której jest on jedynie udziałowcem, nie stanowi skutecznego doręczenia w rozumieniu przepisów ustawy Ordynacja podatkowa.
Według Sądu skuteczne doręczenie pisma podatkowego adresatowi, poprzez doręczenie tego pisma osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji, może mieć miejsce jedynie w przypadku świadczenia pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy i to w szerokim tego słowa znaczeniu. Jedynie występowanie dwóch podmiotów w ramach stosunku podległości pracodawca – pracownik jest nieodzowne do uznania skutecznego doręczenia korespondencji adresatowi decyzji (pracownikowi – podatnikowi) za pośrednictwem osoby upoważnionej do odbioru korespondencji przez pracodawcę. Natomiast taka sytuacja nie zachodzi w przypadku członka zarządu spółki kapitałowej wykonującego czynności zarządcze z mocy powołania go do pełnienia tej funkcji.
Co ciekawe sami udziałowcy – (choć później kwestionowali w skardze prawidłowości doręczeń dokonanych na adres sp. z o.o.) – wskazywali tenże adres jako adres do doręczeń w różnych pochodzących od nich pismach (tj. na odwołaniu czy na dokumencie pełnomocnictwa) oraz podawali adres ten na kopertach dla oznaczenia nadawcy. Ponadto, skarżący w piśmie przesłanym do urzędu, prosili o kierowanie wszelkiej korespondencji na powyższy adres (jednak w sprawie konkretnej zmiany formy prawnej prowadzonej działalności w związku z przekształceniem spółki cywilnej w spółkę kapitałową), a w postępowaniu podatkowym nie podnosili też zarzutu błędnego adresu czy faktu nieotrzymywania przesyłek.
Złożenie korekty deklaracji a umorzenie postępowania
Co w uzasadnieniu wyroku wskazywał też Sąd niższej instancji. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny przypominał, że podstawowym sposobem doręczania pism w postępowaniu podatkowym jest doręczenie właściwe, tzn. doręczenie korespondencji bezpośrednio adresatowi: w miejscu zamieszkania, w miejscu pracy, w siedzibie organu lub w każdym innym miejscu, gdzie się adresata zastanie (art. 148 § 1, art. 148 § 2 pkt 1 i art. 148 § 3 Ordynacji podatkowej).
Dopiero w razie niemożności takiego doręczenia zastosowanie znajduje doręczenie zastępcze, tj. doręczenie za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi (art. 149 Ordynacji podatkowej). Natomiast na samym końcu zaś stosuje się fikcję prawną doręczenia, polegającą na przechowywaniu przez 14 dni pisma skierowanego do podatnika w placówce pocztowej – w przypadku doręczania pisma przez operatora pocztowego lub też pismo składa się na okres 14 dni w urzędzie gminy (miasta) – w przypadku doręczania pisma przez pracownika organu podatkowego lub przez inną upoważnioną osobę (art. 150 § 1 pkt 1 i pkt 2 Ordynacji podatkowej). Wtedy adresata zawiadamia się dwukrotnie o pozostawaniu pisma w miejscu określonym w § 1. Powtórne zawiadomienie następuje w razie niepodjęcia pisma w terminie 7 dni (art. 150 § 1a Ordynacji podatkowej). W takim przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy (art. 150 § 2 Ordynacji podatkowej).
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Zgodnie z powyższych NSA zauważył, że materię doręczeń normują zatem ściśle określone regulacje, od których co do zasady nie ma odstępstwa. Przepisy te porządkują sposób doręczania korespondencji w postępowaniu podatkowym oraz uniemożliwiają zabiegi stron unikania odbioru pism. Stanowią także gwarancję dla stron postępowania doręczania im korespondencji tylko w przewidziany przepisami sposób.
Jedynym wyjątkiem od tych zasad jest instytucja wskazania przez podatnika „adresu do doręczeń”. Z dniem 1 stycznia 2016 r. nastąpiła zmiana art. 148 § 1 Ordynacji podatkowej. Do ustawy wprowadzona została instytucja „adresu do doręczeń”. Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem przepisu pisma doręcza się osobom fizycznym pod adresem miejsca ich zamieszkania albo pod adresem do doręczeń w kraju.
Sztuczne działania podatników zostaną wyeliminowane
Aby jednak uznać taki sposób doręczania pism strona postępowania musi w sposób niebudzący wątpliwości, ze względu na wyjątkowość tej metody doręczania, zawnioskować o takie doręczanie korespondencji w konkretnej sprawie. W ocenie NSA w okolicznościach faktycznych tej sprawy strony postępowania takiego wniosku nie złożyły.
Autor: Magdalena Podgórska