Cesja
Cesja (od łacińskiego czasownika „cedere” oznaczającego „ustąpić”, „odchodzić”) jest zwyczajową nazwą przelewu, tj. określonego w art. 509 i n. Kodeksu cywilnego przeniesienia wierzytelności przez wierzyciela na osobę trzecią bez zgody dłużnika.
Cesja wierzytelności może wynikać z umów nazwanych (np. umowy sprzedaży, zamiany, darowizny) albo z innych umów (nienazwanych – tj. nie mających odrębnej nazwy w Kodeksie cywilnym).
Potocznie cesją nazywa się jednak różnego typu umowy lub porozumienia skutkujące przeniesieniem praw ale też obowiązków z jednej strony umowy na osobę trzecią.
W takich przypadkach dokonuje się to za zgodą innych stron umowy, bowiem zazwyczaj nie są przenoszone tylko prawa (wierzytelności) ale także obowiązki (długi). A zgodnie z art. 519 Kodeksu cywilnego przejęcie długu (tj. wstąpienie osoby trzeciej na miejsce dłużnika) może nastąpić:
1) przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron;
2) przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna.
Cesja umowy deweloperskiej i niesłusznie pobrany PCC
Na pytania dotyczące opodatkowania cesji podatkiem od czynności cywilnoprawnych odpowiedział Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 1 marca 2019 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4014.288.2018.2.HS).
Z wnioskiem o interpretację wystąpiła pewna pani (Pani W.), która na mocy cesji nabyła od poprzedniego klienta dewelopera (Pana A.) prawa i obowiązki z tytułu przedwstępnej umowy deweloperskiej. Umowa ta została zawarta za zgodą dewelopera i w formie notarialnej. Cesji tej towarzyszyło porozumienie, na mocy którego Pani W. przekazała Panu A. kwotę ponad 140 tys. zł, stanowiącą równowartość rat wpłaconych wcześniej przez Pana A. deweloperowi z tytułu umowy deweloperskiej.
Wskutek tych czynności prawnych Pani W. stała się (w miejsce Pana A.), stroną zawartej wcześniej przez Pana A. przedwstępnej umowy deweloperskiej. Pani W. w ten sposób zobowiązała się m.in. do spłaty pozostałych rat ceny nabycia lokalu mieszkalnego oraz do zawarcia z deweloperem umowy ustanawiającej odrębną własność lokalu i kupna tego lokalu.
Od tej kwoty notariusz pobrał od Pani W. 1% podatku od czynności cywilnoprawnych (tak jak od umowy sprzedaży lub zamiany „innych praw majątkowych”) – zdaniem Pani W. niesłusznie bo nie doszło do podpisania ani umowy sprzedaży ani zamiany.
We wniosku o interpretację Pani W. zapewniła, że czynność prawna przeniesienia ww. praw i obowiązków została dokonana na podstawie art. 509 Kodeksu cywilnego, a charakter prawny tej czynności nie przyjął postaci żadnej z czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
W szczególności przedmiotowa cesja praw i obowiązków nie przyjęła postaci umowy sprzedaży. Zdaniem Pani W. przedmiotowa cesja praw i obowiązków z przedwstępnej umowy deweloperskiej przybrała formę umowy pisemnej, nienazwanej. Z tych powodów zdaniem Pani W. nie powinien zostać pobrany od tej cesji podatek od czynności cywilnoprawnych.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w ww. interpretacji indywidualnej zgodził się z Panią W.
Dyrektor KIS przypomniał, że art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Z tego przepisu wynika, że PCC są opodatkowane wyłącznie następujące czynności cywilnoprawne:
- umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
- umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
- umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
- umowy dożywocia,
- umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
- ustanowienie hipoteki,
- ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
- umowy depozytu nieprawidłowego,
- umowy spółki.
Ponadto podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania (np. ceny) podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
PCC podlegają także orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak ww. czynności cywilnoprawne.
Jednocześnie organ podatkowy zastrzegł, że o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa.
Dlatego też Dyrektor KIS stwierdził, że umowa cesji jako nie wymieniona w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, o ile nie przybierze postaci jednej z umów wymienionych w tym przepisie w szczególności umowy sprzedaży uregulowanej w przepisach Kodeksu cywilnego.
Zdaniem Dyrektora KIS z przedstawionego we wniosku o interpretację stanu faktycznego nie wynika obowiązek zapłaty PCC od przedmiotowej cesji ani obowiązek zgłoszenia cesji w urzędzie skarbowym. Stąd PCC został pobrany przez notariusza bezpodstawnie i Pani W. ma uzasadnione prawo ubiegać się o zwrot tego podatku.