Goodwill – definicja
W dużym uproszczeniu „Goodwill” to pojęcie, pod którym rozumie się wartość firmy w tej części, która nie wynika bezpośrednio z aktywów. Taka wartość powstaje w przypadku różnego rodzaju przejęć i stanowi różnicę pomiędzy ceną zakupu przedsiębiorstwa, a wartością jego aktywów (rynkową lub ustaloną przez rzeczoznawcę). Różnica ta wynika z faktu, że w skład przedsiębiorstwa mogą wchodzić wartości niematerialne, takie jak na przykład wiedza, doświadczenie, renoma i reputacja, lista klientów, możliwości, potencjał, projekty, dostęp do rynku i tym podobne. Za to wszystko inwestor może chcieć przecież odpowiednio zapłacić. W praktyce pojawiły się jednak wątpliwości, jak należy traktować Goodwill w zakresie podatkowym – w tym w szczególności w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych.
PCC – zakres opodatkowania
Zakres opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) znajduje się już w pierwszym artykule Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z nim podatkowi PCC podlegają:
- umowa sprzedaży rzeczy i praw majątkowych;
- umowa zamiany rzeczy i praw majątkowych;
- umowa darowizny - w części dotyczącej długów, ciężarów oraz zobowiązań;
- umowa dożywocia;
- umowa o dział spadku - w zakresie dotyczącej spłat lub dopłat;
- umowa o zniesienie współwłasności - w zakresie dotyczącej spłat lub dopłat;
- ustanowienie hipoteki;
- ustanowienie odpłatnego użytkowania;
- umowa depozytu nieprawidłowego;
- umowa spółki;
- zmiany, orzeczenia i ugody dotyczące lub powodujące skutki takie jak powyższe.
Sprzedaż zorganizowanej części przedsiębiorstwa a PCC – co z goodwill?
W styczniu 2020 roku podatnik - zwany dalej "A", zwrócił się do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z prośbą o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. Chodziło o opodatkowanie PCC dodatniej wartości firmy (tzw. goodwill) przy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Stan faktyczny i pytania podatnika
Wnioskodawca nabył od spółki akcyjnej ("Zbywca") wyodrębnioną komórkę organizacyjną ("Departament"). Cena została określona w umowie sprzedaży. Według wnioskodawcy, Departament spełnia warunki uznania go za zorganizowaną część przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 4a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. W ocenie podatnika, zapłacona cena sprzedaży przewyższa sumę wartości rynkowych poszczególnych składników majątkowych wchodzących w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Nadwyżka ta ma być zapłatą za wartość firmy, jej renomę, potencjał, pozycję na rynku, doświadczenie pracowników i tak dalej.
Wnioskodawca zadał więc ważne dla niego pytanie:
Czy dodatnia wartość firmy stanowiąca różnicę między ceną nabycia Departamentu, a sumą wartości rynkowych poszczególnych składników majątkowych wchodzących w jego skład, jako zorganizowanej części przedsiębiorstwa, stanowi prawo majątkowe w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i powinna być uwzględniona w podstawie opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych z tytułu nabycia przez Wnioskodawcę Departamentu, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 6 ust. 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych?
Jednocześnie Wnioskodawca przestawił swoje stanowisko, w którym wykazał, że w jego ocenie dodatnia wartość firmy nie stanowi prawa majątkowego, a co za tym idzie - w ramach podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, w przypadku nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa, nie powinno się ujmować różnicy między jej ceną nabycia, a sumą wartości rynkowych poszczególnych składników majątkowych, wchodzących w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa.
Stanowisko organu
Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko Wnioskodawcy za błędne. Wskazał, że:
Wnioskodawca zapłacił Sprzedawcy cenę z tytułu nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa w postaci Departamentu. Cena ta przewyższyła sumę wartości rynkowych poszczególnych składników majątkowych wchodzących w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Nadwyżka ta wynika z dodatniej wartości firmy (jej zorganizowanej części), za którą Wnioskodawca również zapłacił. Tym samym w skład przedmiotu sprzedaży weszła także wartość dodatnia firmy, bo gdyby tak nie było, to Wnioskodawca by za nią nie płacił (nie kształtowałaby ona ceny rynkowej całego przedmiotu nabycia - zorganizowanej części przedsiębiorstwa). Dodatnia wartość firmy podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jako składnik kształtujący rynkową wartość przedsiębiorstwa (zorganizowanej części przedsiębiorstwa) i przedmiotu sprzedaży. Tym samym powinna być uwzględniona w podstawie opodatkowania podatkiem do czynności cywilnoprawnych z tytułu nabycia przez Wnioskodawcę zorganizowanej części przedsiębiorstwa w postaci Departamentu.
Dodatnia wartość firmy (goodwill) nie jest prawem majątkowym i nie podlega opodatkowaniu PCC – wyrok WSA
Wnioskodawca postanowił kontynuować sprawę w postępowaniu sądowym. Wojewódzki Sąd Administracyjny uznał, że:
Sąd przyjmuje, że dodatnia wartość firmy (goodwill) jest pewnym stanem faktycznym, uzewnętrznionym w momencie sprzedaży przedsiębiorstwa, nie stanowiącym prawa podmiotowego, a tym samym nie może być przedmiotem samodzielnego obrotu gospodarczego. W konsekwencji - dodatnia wartość firmy (goodwill) nie jest prawem majątkowym w rozumieniu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) u.p.c.c..
Można także przytoczyć zawarty w cytowanym wyroku II FSK 1932/16 argument odnoszący się do treści art. 33 ust. 4 ustawy o rachunkowości, według którego to przepisu wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi ujemną wartość firmy. W konsekwencji w praktyce gospodarczej może dojść do sytuacji, w której w zależności od wartości firmy, tj. istniejącego stanu taktycznego, ostateczna cena przedsiębiorstwa będzie mniejsza, większa lub równa wartości rynkowej poszczególnych składników majątkowych wchodzących w jego skład. Dlatego m.in. na potrzeby opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych ustawodawca w art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, w noweli z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2006 r., nr 222, poz. 1629), odstąpił od kryterium ceny sprzedaży ze względu na subiektywny charakter tego miernika. Podstawą opodatkowania jest zatem suma wartości rynkowej rzeczy i praw majątkowych składających się na przedsiębiorstwo.
Podsumowanie i rekomendacje
Należy pamiętać, że orzeczenia nie są powszechnym źródłem prawa. Niemniej jednak, zapadłe niedawno orzeczenie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym daje jasne stanowisko orzecznicze, że goodwill nie jest prawem majątkowym i stanowi potwierdzenie wcześniejszych orzeczeń, które zapadały w poprzednich sprawach. Można zaryzykować nawet stwierdzenie, że pojawia się już jakiś pogląd Sądów ogólnie – który następnie możliwe, że będzie powtarzany przez kolejne składy orzekające. Na pewno można jednak powiedzieć, że w omawianej sprawie Sąd dość jasno uzasadnił swój wyrok, a argumentacja tam zawarta może służyć wielu podatnikom w ich indywidualnych sprawach.
Źródła opracowania:
- Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych;
- Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, z 22 września 2020 r., w sprawie I SA/Gd 430/20;
- Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.