Ulga przysługuje z tytułu wychowywania małoletnich dzieci w stosunku do których:
1) wykonywana była władza rodzicielska albo
2) pełniona była funkcja opiekuna prawnego, jeżeli dziecko zamieszkiwało z takim opiekunem albo
3) sprawowana była opieka poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Wysokość ulgi
Ulga ta polega na obniżeniu podatku o kwotę stanowiącą 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym w stosunku do małoletniego dziecka była wykonywana władza rodzicielska, pełniona była funkcja opiekuna prawnego albo sprawowana była opieka poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Oznacza to, że w zeznaniu składanym za 2011 rok. można odliczyć od podatku maksymalnie 1112,04 zł na każde dziecko [(556,02/6) x 12]. Prawo do odliczenia ulgi nie zostało uzależnione ani od liczby wychowywanych dzieci, ani od wysokości osiąganego dochodu.
Pani Kowalska wychowuje troje swoich małoletnich dzieci, więc rozliczając się za 2011 rok może odliczyć od swojego podatku aż 3336,12 zł
W przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej zgodnie ww. zasadami za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.
Oznacza to, że w przypadku, gdy w jednym miesiącu dziecko przebywa część dni u jednego rodzica, a część u drugiego - każdemu z rodziców przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 z kwoty 92,67 zł (czyli 3,089 zł) za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.
Odliczenie z tytułu tej ulgi nie przysługuje, poczynając od miesiąca kalendarzowego, w którym dziecko:
- na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych;
- wstąpiło w związek małżeński.
Warunki odliczenia
Z ulgi możemy skorzystać, jeśli opłacamy podatek na zasadach ogólnych, rozliczając się według skali podatkowej. Nie możemy jej uwzględnić rozliczając dochody opodatkowane w sposób uproszczony - stawką liniową, ryczałtem ewidencjonowanym bądź kartę podatkową.
Będzie to możliwe jedynie w sytuacji, gdy oprócz tych dochodów osiągniemy dodatkowo dochody objęte skalą podatkową. Wówczas ulgę wykorzystamy rozliczając się z tych właśnie dochodów na PIT-36 bądź PIT-37.
Polecamy: VAT 2012
Polecamy: Podatki 2012
Nie każde dziecko daje nam możliwość skorzystania z tego odpisu podatkowego. Krąg dzieci „objętych” ulgą został wskazany w ustawie. Możemy więc korzystać z odliczenia wychowując dzieci:
- małoletnie,
- bez względu na wiek, jeżeli otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
- do ukończenia 25 lat, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, w przepisach - Prawo o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie. W tych przypadkach odliczenie przysługuje rodzicom jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych według skali podatkowej (art. 27 ustawy o PIT) bądź dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30b ustawy o PIT w łącznej wysokości przekraczającej kwotę 3089 zł stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek oraz stawki podatku, określonych w pierwszym przedziale obowiązującej skali podatkowej, z wyjątkiem renty rodzinnej.
Definicja ta pozwala więc już bez żadnych wątpliwości skorzystać z ulgi prorodzinnej – przy spełnieniu pozostałych warunków - także rodzicom dzieci studiujących za granicą. Prawa do ulgi nie pozbawia także otrzymywanie przez dziecko – zgodnie z odrębnymi przepisami - dodatku pielęgnacyjnego bądź renty socjalnej.
Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 19 stycznia 2012 r. (sygn. I SA/Ol 734/11) przy określaniu kwoty (zarobków dorosłego dziecka), o której mowa w art. 6 ust. 4 pkt 3 ustawy o PIT , wyznaczającej limit skorzystania rodziców z ulgi na to dziecko (3089 zł), należy uwzględnić kwotę odpowiadającą podstawie obliczenia podatku, do której odwołują się art. 27 i art. 30b ustawy o PIT. Czyli w tym przepisie chodzi o dochód po dokonanych odliczeniach od dochodu (np. z tytułu ulgi rehabilitacyjnej, czy udzielonych darowizn na cele pożytku publicznego, kultu religijnego).
Zacytujmy fragment uzasadnienia ww. wyroku WSA w Olsztynie:
W ocenie Sądu, poprzez nawiązanie w treści art. 6 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.f. do unormowań art. 27 i art. 30b tej ustawy, prawodawca określił, iż przy określaniu kwoty uprawniającej do zastosowania ulgi z tytułu wychowania pełnoletniego dziecka, należy uwzględnić kwotę odpowiadającą podstawie obliczenia podatku, do której odwołują się art. 27 i art. 30b ustawy. To od tej kwoty zależy bowiem bezpośrednio wysokość należnego podatku dochodowego oraz to, czy dziecko będzie w ogóle zobowiązane do jego uiszczenia.
Przyjęcie natomiast, zgodnie z argumentacją organu II instancji, że odliczenia od dochodu nie mają wpływu na wysokość kwoty, o której mowa w art. 6 ust. 4 pkt 3 u.p.d.o.f., powodowałoby, tak jak w niniejszej sprawie, utratę przez podatnika ulgi z tytułu wychowania dziecka, mimo że z zeznania podatkowego dziecka wynikałby podatek w wysokości 0 zł. Nie wydaje się, by właśnie taki był cel przyjętego przez ustawodawcę rozwiązania. Rezultat wykładni celowościowej wspiera zatem wnioski wynikające z powyżej przeprowadzonych powyżej rozważań Sądu. Skoro bowiem celem omawianej instytucji jest pomoc podatnikom w związku z ciążącym na nich obowiązkiem łożenia na utrzymanie pełnoletnich dzieci w okresie ich nauki, uzasadnionym jest pogląd, iż osiągnięcie przez dziecko dochodu w wysokości nie powodującej powstania obowiązku podatkowego, nie oznacza, że jego rodzice, czy też opiekunowie prawni tracą prawo do odliczenia od podatku z tytułu powyższej ulgi. Ograniczanie pomocy Państwa dla podatników wychowujących dzieci w takiej sytuacji jest w ocenie Sądu bezpodstawne. Zapewniona jest natomiast pełna realizacja celu społecznego, jaki został ustanowiony w art. 27f u.p.d.o.f.
To z pewnością korzystny dla podatników wyrok. Problem w tym, że organy podatkowe raczej nie zmieniły zdania w tym zakresie. Wyrok wiąże fiskusa w konkretnym stanie faktycznym konkretnego podatnika. Ale żeby skłonić fiskusa do zasadniczej zmiany stanowiska trzeba z reguły konsekwentnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych z NSA na czele. Stąd podatnik postępując zgodnie z wykładnią zaprezentowaną przez WSA w Olsztynie ryzykuje spór z urzędem skarbowym. Spór ten może (ale nie musi) zakończyć się pozytywnie dla podatnika przed sądem administracyjnym.
Czy fiskus musi respektować tezy orzeczeń sądów administracyjnych
Dochody dzieci
Katalog dochodów wolnych od podatku wylicza art. 21 ustawy o PIT. Dzieci najczęściej otrzymują stypendia (naukowe, socjalne), alimenty, zasiłki, nagrody w konkursach szkolnych. Dochody dzieci korzystające ze zwolnienia z opodatkowania nie mają wpływu na prawo rodziców do ulgi prorodzinnej. Dochody z pracy czy umów cywilnoprawnych uzyskane przez dziecko są natomiast dochodami podlegającymi opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Nie pozbawią nas one jednak prawa do ulgi, jeśli będą niższe od wskazanej wyżej kwoty (3089 zł). Dotyczy to również dochodów dziecka z pracy za granicą, jeśli umowa dwustronna zawarta z krajem, w którym dziecko pracowało nakazuje rozliczyć je dodatkowo w Polsce (metoda odliczenia proporcjonalnego). Jeśli natomiast umowa zwalnia je z opodatkowania w Polsce, to wysokość dochodu nie wpływa na prawo rodziców do skorzystania z ulgi.
Niestety od pewnego czasu fiskus twierdzi, że każde dochody dziecka z zagranicy liczą się do limitu 3089 zł. I nie ma w tej sytuacji znaczenia metoda unikania podwójnego opodatkowania zastosowana do dochodów dziecka.
W rozliczeniu za 2011 r. rodzice zachowają prawo do ulgi również w przypadku osiągnięcia przez dziecko (wyłącznie bądź dodatkowo) dochodów opodatkowanych na zasadach określonych w art. 30b ustawy o PIT. Chodzi tu o dochody rozliczane na PIT-38 z zastosowaniem stawki 19% z następujących tytułów:
• z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych,
• z realizacji praw wynikających z papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych,
• z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część
Warunkiem jest by kwota tych dochodów (liczona łącznie z ewentualnymi innymi dochodami dziecka podlegającymi opodatkowaniu wg skali) nie przekroczyła wskazanego w znowelizowanych przepisach progu.
Nie trzeba wychowywać cały rok
Przepisy (art. 27f ustawy o PIT) nie zawierają warunku, przyznającego prawo do ulgi jedynie tym podatnikom, którzy wychowywali dzieci przez cały rok podatkowy. Z ulgi tej może zatem skorzystać także podatnik, którego dziecko w 2011 r. ukończyło 25 rok życia.
Z tego płynie też następny wniosek, że także dziecko, które urodziło się w 2011 roku "uprawnia" swoich rodziców do skorzystania z ulgi ale tylko za faktyczną liczbę miesięcy sprawowania pieczy nad dzieckiem - za każdy miesiąc można odliczyć od podatku 92,67 zł.
Kwotę ulgi możemy odliczyć tylko od swojego podatku, bądź też również od podatku naszego współmałżonka (drugiego rodzica). Proporcję, w jakiej korzystamy z odliczenia ustalamy sami – ustawodawca w tym zakresie niczego nam nie narzuca.
Z ulgi prorodzinnej w rozliczeniu za 2011 r. mogą również skorzystać podatnicy utrzymujący ww. pełnoletnie dzieci w związku z wykonywaniem przez nich ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej.
Gdzie wpisać ulgę
Jeśli rozliczamy się samodzielnie, to kwotę odliczenia wykażemy w PIT-36 bądź PIT-37 i dodatkowo w części C. załącznika PIT/O. Nie możemy jednak skorzystać z ulgi jeśli korzystamy z pośrednictwa płatnika (pracodawca lub ZUS) - nie może on uwzględnić kwoty przysługującego nam odliczenia w rocznym obliczeniu podatku (PIT-40, PIT-40A).
W rozliczeniu dochodów za rok 2011 podatnicy korzystający z ulgi na dzieci mają obowiązek wypełnić część E formularza PIT/O. Trzeba zatem wpisać tam numer PESEL dziecka, a jeżeli dziecko nie ma tego numeru - jego pierwsze imię i nazwisko oraz datę urodzenia. Ponadto trzeba określić (zaznaczyć odpowiedni kwadrat lub kwadraty) okres za który przysługuje odliczenie podatnikowi lub jego małżonkowi.
W przypadku gdy część E załącznika PIT/O jest niewystarczająca do podania informacji o wszystkich dzieciach (jest tam miejsce na dane 5 dzieci), należy wypełnić kolejny(-e) załącznik(-i) PIT/O, wykazując w nim(-ch) w szczególności PESEL albo NIP (poz.1 lub 2), numer załącznika (poz.4) oraz dane kolejnych dzieci.
Pamiętajmy, że nie musimy żadnych dokumentów dołączać do zeznania rocznego. Musimy mieć jednak świadomość, że urząd ma prawo zweryfikować nasze odliczenie, sprawdzając czy rzeczywiście mamy do niego prawo. Może wezwać nas do udzielenia wyjaśnień i zażądać przedstawienia zaświadczeń, oświadczeń i innych dowodów niezbędnych do ustalenia prawa do odliczenia, a w szczególności:
• odpisu aktu urodzenia dziecka;
• zaświadczenia sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
• odpisu orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowy zawartej między rodziną zastępczą a starostą;
• zaświadczenia o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.
Trzeba mieć świadomość, że powyższy katalog ma charakter otwarty, więc wymienione w nim dokumenty nie są jedynymi, których będzie mógł domagać się od nas organ podatkowy.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.
Aktualizacja 2012 - Paweł Huczko