Opodatkowanie dochodów nieujawnionych
W postępowaniach dotyczących opodatkowania dochodów nieujawnionych organ podatkowy stoi na uprzywilejowanej pozycji. W momencie wszczęcia postępowania wie już o wydatkach podatnika, a wiedzę tę czerpie z deklaracji w podatku od czynności cywilnoprawnych oraz z aktów notarialnych przesyłanych przez notariuszy, z których wynika, po jakiej cenie podatnik nabył na przykład nieruchomość. Jednocześnie w posiadaniu organu podatkowego są deklaracje podatnika o osiąganych w poprzednich latach dochodach. W takiej sytuacji organ, wszczynając postępowanie, ma już wstępnie wyliczoną kwotę nadwyżki wydatków nad dochodami, która może zostać uznana za dochody nieujawnione i opodatkowana stawką podatku w wysokości 75 proc.
Chcąc uniknąć opodatkowania tą sankcyjną stawką, podatnik musi wykazać, że wydatkowane przez niego środki to dochody, które były wcześniej opodatkowane lub są wolne od opodatkowania. Udowodnienie tego może być jednak utrudnione z uwagi na upływ czasu i brak dostępu do dowodów, które bezpośrednio i jednoznacznie potwierdziłyby wysokość osiągniętego dochodu. W kłopotliwej sytuacji mogą znaleźć się również podatnicy rozliczający się w formie karty podatkowej, którzy nie są obowiązani do prowadzenia jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej przychodów i kosztów ich uzyskania.
Problemy z udowodnieniem osiąganych dochodów w praktyce mają również podatnicy prowadzący działalność rolniczą, opodatkowani zasadniczo podatkiem rolnym, będącym w swojej istocie rodzajem podatku majątkowego, którego wysokość nie jest uzależniona od dochodu. W takich wypadkach przeprowadzenie dowodu dającego całkowitą pewność co do wysokości osiąganego dochodu będzie niemożliwe.
Można uprawdopodobnić legalność pieniędzy
Od 2016 r. sytuacja pod tym względem wydaje się korzystniejsza dla podatników. Ustawodawca zdecydował się bowiem na wprowadzenie do ustawy o PIT przepisu umożliwiającego uprawdopodobnienie posiadania legalnych środków na pokrycie wydatków.
Uprawdopodobnienie jest uproszczonym postępowaniem dowodowym, w którym nie jest wymagane zachowanie wszystkich formalnych reguł dotyczących postępowania dowodowego. O ile udowodnienie oznacza uczynienie czegoś pewnym, o tyle uprawdopodobnienie – tylko prawdopodobnym. Wystarczające będzie zatem przedłożenie organowi podatkowemu wyciągu z rachunku bankowego, z którego wynika, iż podatnik otrzymał od kontrahenta zapłatę z tytułu usługi, których to przychodów nie wykazał w rozliczeniu za dany rok podatkowy.
Wydaje się również, że wiarygodnym środkiem dowodowym będzie pisemne oświadczenie kontrahenta poświadczone urzędowo, potwierdzające zapłatę takiej należności w gotówce. Uprawdopodobnienie, jak przyjmuje się w orzecznictwie, nie może natomiast opierać się na samych twierdzeniach strony.
Ale nie zawsze
Uprawdopodobnienie osiągnięcia dochodów nie jest jednak możliwe w każdych okolicznościach. Muszą bowiem zostać spełnione przesłanki, o których mowa w art. 25g ust. 3 i 4 ustawy o PIT. Stanowią one, że jeżeli w toku postępowania podatnik nie udowodni uzyskania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych, w stosunku do których zobowiązanie podatkowe nie powstało albo wygasło (wskazanych w art. 25b ust. 4 ustawy o PIT), stanowiących pokrycie wydatku, i nastąpiło przedawnienie zobowiązania podatkowego w stosunku do tych przychodów (dochodów), to ich uzyskanie podatnik może jedynie uprawdopodobnić.
Uprawdopodobnienie uzyskania dochodu będzie zatem możliwe wtedy, gdy nie będzie możliwe jego udowodnienie, a zobowiązanie podatkowe w stosunku tych dochodów uległo przedawnieniu. Przedawnienie następuje natomiast co do zasady z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
Nie ulega wątpliwości, że możliwość zastosowania uprawdopodobnienia będzie przyczyną sporów między organami podatkowymi i podatnikami. Należy jednak pamiętać, że wszelkie wątpliwości powstające w trakcie postępowania podatkowego powinny być, zgodnie z zasadą in dubio pro tributario, rozstrzygane na korzyść podatnika.
W kłopotliwej sytuacji mogą znaleźć się podatnicy rozliczający się w formie karty podatkowej, którzy nie są obowiązani do prowadzenia jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej przychodów i kosztów ich uzyskania
Kacper Sołoniewicz, aplikant adwokacki w Mariański Group Kancelaria Prawno-Podatkowa