Zwolnienie od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych
Zgodnie z art. 21 ust.1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawy o PIT).
Wolne od podatku dochodowego są: otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:
- określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
- odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
- odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
- odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
- odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
- odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;
Z treści przywołanej regulacji wynika, że nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne korzystają ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Zobacz także: Darowizna pieniędzy dla pracownika - skutki w PIT
Ze zwolnienia przedmiotowego korzystają bowiem jedynie te odszkodowania i zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Wyłączeniu podlegają m.in. odszkodowania wypłacane według ww. uregulowań, ale wynikające z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
W związku z powyższym by wypłacona kwota należności/odszkodowania korzystała ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o PIT, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki:
- jego wysokość lub zasady ustalania muszą wynikać z przepisów odrębnych ustaw,
- podstawą jego przyznania nie może być zawarta umowa lub ugoda inna niż ugoda sądowa.
W odniesieniu do pierwszej przesłanki powstaje pytanie jak należy rozumieć odszkodowanie którego wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw.
Z reguły kwota przyznanej na mocy porozumienia/umowy pozasądowej należności zostaje ustalona między stronami indywidualnie (np.: jako wartość przybliżona kosztów leczenia). Co za tym idzie, takie odszkodowanie wynika jedynie z postanowień zawartych między stronami i ma charakter umowny.
Należność taka jak i sposób jej ustalenia nie wynikają z żadnej ustawy ani aktu wykonawczego. W takiej sytuacji wpłata należności jednej ze stron nie będzie odszkodowaniem, którego wysokość i zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw, o czym stanowi art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT.
Z kolei druga z przesłanek nie pozostawia wątpliwości, iż ze zwolnienia nie korzystają te odszkodowania, które wynikają z zawartych umów lub ugód innych niż sądowe, nawet jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.
W związku z powyższym kwota należności określona w porozumieniu czy ugodzie pozasądowej przyznana jednej ze stron nie podlega zwolnieniu przewidzianemu w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy o PIT.
Polecamy serwis: Podatki
Stanowisko takie potwierdzają również organy podatkowe. W interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 28 sierpnia 2010r. sygn. IPPB2/415-475/11-2/MK jaka dotyczyła wypłaty przez spółkę należności pracownikowi w związku z wypadkiem przy pracy organ stwierdza , iż (…) wysokość tego odszkodowania podobnie jak zasady ustalenia wysokości wypłaconego odszkodowania nie wynikają z żadnej ustawy, ani aktu wykonawczego, bowiem art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego normuje jedynie zakres rekompensaty (naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty). Przepis ten nie zawiera jednak dodatkowego elementu, który jest istotny z uwagi na zastosowanie zwolnienia podatkowego, tj. nie normuje wysokości odszkodowania, lub regulacji (zasad) jego ustalenia. W związku z tym należy uznać, iż przedmiotowa wpłata nie będzie odszkodowaniem, którego wysokość lub zasady ustalania wynikają z przepisów odrębnych ustaw, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Niezależnie od powyższego z wniosku wynika, że odszkodowanie zostało przyznane na podstawie ugody pozasądowej w formie odszkodowania finansowego. Cytowany art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jednoznacznie wskazuje, iż ze zwolnienia nie korzystają te odszkodowania, które wynikają z zawartych umów lub ugód innych niż sądowe, niezależnie od istnienia lub nieistnienia podstawy prawnej regulującej charakter odszkodowawczy oraz wysokość lub zasady ustalania tego rodzaju świadczeń pieniężnych. Reasumując dokonana na podstawie zawartej ugody pozasądowej wypłata na rzecz pracownika z tytułu wypadku przy pracy – nie podlega zwolnieniu od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powyższe skutkuje tym, że Spółka jako płatnik zobowiązana jest pobrać i odprowadzić do urzędu skarbowego należny podatek dochodowy.
Koszty uzyskania przychodów dla podmiotu wypłacającego należność
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - dalej ustawa o CIT ( i odpowiednio art. 22 ustawy o PIT) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem wydatków wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy (odpowiednio art. 23 ustawy o PIT).
Jednocześnie warto zauważyć, iż zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o CIT, nie uznaje się za koszt uzyskania przychodu jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy (odpowiednio: art. 23 ust.1 pkt 13 ustawy o PIT).
W tym miejscu należy zauważyć, iż powyższa regulacja odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej ustawy o u.s.w.p.), w której zostały określone rodzaje i zasady przyznawania jednorazowych świadczeń m.in. z tytułu wypadków przy pracy.
W związku z tym pojęcie jednorazowego odszkodowania oraz zasady jego ustalania określają przepisy odrębne co przesądza o braku możliwości wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów wypłaconego stronie odszkodowania którego podstawę stanowi ugoda pozasądowa.
W konsekwencji, wydatki podmiotu dokonującego wypłaty należności z tytułu np.: wypadku przy pracy podlegają analizie z punktu wiedzenia art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (odpowiednio art. 22 ustawy o PIT).
W tym miejscu warto jednak zauważyć, iż istnieje znaczne ryzyko uznania przez organy podatkowe, że pomiędzy wypłaconą należnością a zabezpieczeniem źródła przychodów nie istnieje związek przyczynowo-skutkowy przez co nie może być ona zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.
Warto w tym miejscu zauważyć, że organy podatkowe w odniesieniu do ugód pozasądowych/umów stoją często na stanowisku, iż zapłata takiego odszkodowania w kwocie niższej wynikającej z ugody pozasądowej od kwoty jaka wynikać by mogła z decyzji sądu nie decyduje jeszcze o tym czy wydatek spełnia kryteria kosztu uzyskania przychodów (np.: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 31 marca 2010 r., nr ITPB1/415-17/10/WM w sprawie ugody, zawartej w związku z odstąpieniem od umowy).
Zobacz również: PIT od imprezy integracyjnej - pracownik nie zawsze ma przychód
Grzegorz Wachołek
Magdalena Szczepańska
ECDDP Spółka Doradztwa Podatkowego