Opłacana przez Spółkę składka stanowić będzie w dacie zapłaty przychód dla tych osób, z tytułu wykonywanej funkcji, w rozumieniu art. 13 pkt 7 ustawy o PIT, od którego Spółka będzie zobowiązana do naliczenia i pobrania należnych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 26 października 2011 r. (sygn. I SA/Sz 549/11).
Członkowie zarządów (lub innych organów stanowiących) osób prawnych mogą ubezpieczać swoją odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone przy sprawowaniu takich funkcji korporacyjnych także poprzez zawieranie umów indywidualnych lub grupowych z zakładami ubezpieczeń i ponoszenie kosztów takich ubezpieczeń (składek) z własnych środków finansowych.
Zdaniem Sądu finansowanie takich ubezpieczeń przez osoby prawne niewątpliwie więc oznacza uzyskanie przez takie osoby fizyczne korzyści finansowej, polegającej na zaoszczędzeniu własnych środków. Uznanie, iż korzyści takie nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych oznaczałoby wyłom od zasady powszechności opodatkowania wyrażonej w art. 9 ustawy o PIT, ponadto naruszałoby zasadę równości wobec prawa, gdyż członkowie zarządów osób prawnych za których składki ubezpieczeniowe opłacają te osoby prawne byliby w uprzywilejowanej sytuacji wobec członków zarządów opłacających takie składki z własnych środków.
Spółka argumentowała, że świadczenie takie nie stanowi u członków zarządu przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, bowiem warunkiem koniecznym dla uznania nieodpłatnego świadczenia za przychód, jest jego otrzymanie lub postawienie do dyspozycji podatnika, natomiast w przedmiotowej umowie ubezpieczenia ubezpieczony nie jest imiennie wskazany, a identyfikacja osób ubezpieczonych następowałaby po zgłoszeniu roszczenia, tj. w chwili spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela. W związku z tym - zdaniem Spółki - nie można przyjąć, iż takie świadczenie jest otrzymywane lub pozostawione do dyspozycji podatnika, gdyż w momencie zawarcia umowy ubezpieczenia nie jest możliwe wskazanie osób, które z tego ubezpieczenia skorzystają, a więc osób dla których opłacona składka rzeczywiście mogłaby stanowić przychód.
Z takim stanowiskiem Spółki nie zgodził się jednak WSA.
Zdaniem Sądu zarówno w chwili zawierania umowy ubezpieczenia, jak i w czasie jej trwania znane będą osoby ubezpieczone - bo przecież to za działania tych konkretnych osób przejmuje odpowiedzialność ubezpieczyciel. Nie ma tu znaczenia fakt, iż osoby te nie są imiennie wskazane w umowie, bowiem jest to rodzaj ubezpieczenia grupowego, w którym ubezpieczonymi są osoby spełniające określone warunki (członkowie zarządu Spółki). Skład tej grupy może więc ulegać zmianie w trakcie trwania umowy ubezpieczenia, jednak przez cały czas skład imienny tej grupy będzie doskonale znany ubezpieczającemu (Spółce), a w razie zajścia zdarzenia objętego ubezpieczeniem ubezpieczający ujawni te osoby ubezpieczycielowi.
W opinii WSA Spółka nie będzie miała żadnych trudności z ustaleniem okresów ubezpieczenia poszczególnych członków zarządu, a tym samym okresów ochrony ubezpieczeniowej opłaconej tym osobom przez Spółkę. Znając kwotę opłacanej za takie ubezpieczenie składki, Spółka jest w stanie przypisać każdej ubezpieczonej osobie odpowiadającą jej część tej składki. Przychód każdego członka zarządu (czyli przychód z działalności wykonywanej osobiście, o którym mowa w art. 13 pkt 7 ustawy o PIT) jest więc powiększony o wymierną, jemu przypisaną kwotę składki od zakupionego ubezpieczenia.
Czy koszt ubezpieczenia OC członków zarządu jest kosztem spółki?
Wyrok powyższy jest sprzeczny z wcześniejszymi orzeczeniami w podobnych sprawach. Przykładem takiego wcześniejszego orzeczenia jest wyrok tego samego WSA w Szczecinie z 13 kwietnia 2011 r. (sygn. I SA/Sz 49/11), w niemal identycznym stanie faktycznym:
Spółka zawarła z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej członków Zarządu, którzy to z tytułu realizacji swoich zadań ponoszą szeroką odpowiedzialność na podstawie prawa i statutu. Celem umowy ubezpieczenia jest udzielenie ubezpieczonym ochrony na wypadek ryzyka za popełnione szkody, zminimalizowanie potencjalnych negatywnych konsekwencji finansowych, wynikających z zaniechań lub błędnych decyzji. Umowa ubezpieczenia określa łączną sumę ubezpieczenia, która obejmuje sumę szkód poniesionych przez ubezpieczonych w ramach wszystkich kategorii ochrony ubezpieczeniowej łącznie. W polisie jako ubezpieczony wskazani zostali - ogólnie, bezimiennie (co uniemożliwia ich identyfikację) członkowie organu Spółki. Ubezpieczenie obejmuje otwarty krąg osób, a wysokość składki nie jest uzależniona od liczby ubezpieczonych.
Ubezpieczyciel nie uzyskuje imiennego wykazu osób ubezpieczonych, zaś fakt objęcia, czy też wyłączenia konkretnej osoby z ubezpieczenia pozostaje bez wpływu na wysokość należnej składki. Składka ubezpieczeniowa jest stała, ryczałtowa przez cały okres ubezpieczenia. Przedmiotowe ubezpieczenie nie ulega podziałowi na konkretne wskazane z imienia i nazwiska osoby fizyczne. Ze względu na rotację członków Zarządu ich ustalenie jest możliwe dopiero w momencie zajścia wypadku ubezpieczeniowego lub w chwili spełnienia świadczenia przez zakład ubezpieczeń. Uprawnionym do otrzymania odszkodowania jest zawsze osoba poszkodowana. Odszkodowanie jest wypłacane wtedy, kiedy ubezpieczony członek zarządu jest sprawcą szkody, a nie poszkodowanym. Liczbę członków Zarządu oraz podział funkcji pomiędzy nimi określa organ powołujący.
W tym konkretnym stanie faktycznym WSA w Szczecinie w ww. wyroku z 13 kwietnia 2011 r. uznał, że osoby, na rzecz których spółka wykupiła ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej, osiągają korzyść majątkową polegającą na tym, że nie są zobowiązane do zapłaty składki ubezpieczeniowej za własne ubezpieczenie, gdyż składkę tę pokrywa za nich spółka. Dzięki takiemu działaniu, u członków organów spółki dochodzi do przysporzenia w majątku, ponieważ inny podmiot ponosi za nie koszt finansowy ubezpieczenia, a tym samym nie muszą one uszczuplać swojego majątku.
Dalej Sąd argumentuje jednak, że:
Wskazać jednak należy, że w opisanym we wniosku stanie faktycznym, ubezpieczeniem objęty jest krąg osób-członkowie organu Spółki a nie imiennie wskazane osoby. W związku z powyższym wskazać należy, że w sytuacji gdy ubezpieczonym jest każdy członek zarządu, bez względu na podział funkcji oraz sposób wykonywanych przez siebie obowiązków i ich konsekwencje, bez uwzględnienia stopnia ryzyka i odpowiedzialności członków organów Spółki a składka ubezpieczeniowa jest stała, ryczałtowa przez cały okres ubezpieczenia, nie sposób uznać, iż przychód każdego członka zarządu jest powiększony o wymierną, jemu przypisaną kwotę składki od zakupionego ubezpieczenia. Umową ubezpieczenia objęty jest bowiem każdorazowo zarząd spółki, ale umowa ubezpieczenia faktycznie chroni samą spółkę przed odpowiedzialnością wobec osób trzecich.
Dlatego też WSA w Szczecinie podzielił stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zawarte w wyroku wydanym na tle zbliżonego stanu faktycznego, a wyrażające się w stwierdzeniu "w ocenie sądu tak przeliczony w wyniku operacji matematycznej przychód jako uśredniony, a nie przypisany kwotowo do funkcji konkretnej osoby przeczy zasadzie opodatkowania przychodów otrzymanych lub postawionych do dyspozycji określonego podatnika (...) jedynie umowa ubezpieczeniowa konkretnej osoby z nazwiska i imienia oraz sprawowanej funkcji rodziłaby po jej stronie, jako osoby uposażonej stawką ubezpieczeniową, obowiązek opodatkowania stawki jako przychodu." (wyrok WSA w Warszawie z dnia 30.10.2009r. sygn. akt III SA/Wa 804/09 oraz por. wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 lutego 2009r. sygn. akt III SA/WA 2019/08).
W ocenie WSA w Szczecinie, w przedstawionym stanie faktycznym, nie ma możliwości określenia konkretnego przychodu przypadającego na konkretnego członka zarządu Spółki, zgodnie z regulacją art.11 ust. 2a pkt 2 ustawy o PIT. Jeśli zaś nie można ustalić wartości przychodu z nieodpłatnych świadczeń, to tym samym nie może być on uwzględniony w podstawie opodatkowania, a w konsekwencji opodatkowany.
Nietrudno się domyśleć, że taka zmiana stanowiska sądów administracyjnych jest spowodowana tezami uchwały Izby Finansowej NSA z 24 października 2011 r. (sygn. II FPS 7/10), zgodnie z którą pakiety medyczne fundowane pracownikom przez pracodawcę są dla pracowników nieodpłatnym świadczeniem w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy o PIT.
Co gorsza sądy administracyjne oprócz dość oczywistej tezy tej uchwały zdają się stosować również do (znajdującej się w uzasadnieniu uchwały) argumentacji wskazującej możliwość matematycznego (proporcjonalnego) podziału wartości nieodpłatnego świadczenia między jego odbiorców. Ta argumentacja jest nadal kontrowersyjna, a przypomnieć warto, że sądy administracyjne nie muszą formalnie stosować się do argumentacji zawartej w uzasadnieniu uchwały – muszą jedynie do tez zawartych w sentencji.
Pakiety medyczne dla pracowników – uzasadnienie uchwały NSA i zdania odrębne