Jak uniknąć obciążenia dwoma podatkami?
Ten problem na styku przepisów podatku od spadków i darowizn i PIT rodzi rozliczne kontrowersje.Z grubsza rzecz biorąc, na podatnika zbywającego jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych nakładany jest 19% PIT, którego podstawę oblicza się poprzez odjęcie od przychodu kosztów poniesionych na nabycie jednostek.
Co jednak, kiedy podatnik dokonujący zbycia jednostek wszedł w ich posiadanie drogą spadkobrania?
W tego rodzaju sytuacji najprawdopodobniej podatek zostanie obliczony od całego przychodu.
Po pierwsze, takie jest stanowisko władz podatkowych, które konsekwentnie od dłuższego czasu stosują profiskalne podejście i nie uwzględniają, w sytuacjach niejasnych, ekonomicznych korzyści podatnika.
Po drugie, danina od przychodów ze zbycia jednostek uczestnictwa jest obliczana i pobierana przez płatnika, tj. najczęściej towarzystwo funduszy inwestycyjnych a te, siłą rzeczy, stosują często ostrożne podejście w kwestiach podatnych na zakwestionowanie przez władze podatkowe.
Wydaje się jednak, że przy sprzedaży odziedziczonych jednostek uczestnictwa podatnik powinien mieć możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania o przychód, który podlegał podatkowi od spadków i darowizn.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT, jej przepisów nie stosuje się do przychodów podlegających podatkowi od spadków i darowizn. A jednostki uczestnictwa, zanim zasilą majątek spadkobiercy, podlegają właśnie podatkowi od spadków i darowizn.
Oczywiście ich wartość w momencie dziedziczenia i sprzedaży może się różnić, jednakże opodatkowując całość przychodu ze sprzedaży odziedziczonych jednostek obciąża się to samo dwoma podatkami, które co do zasady nie powinny być nakładane na ten sam przychód.
Dwie kategorie przychodu?
Organy podatkowe nie podzielają powyższego rozumowania, twierdząc, że tak naprawdę mamy tutaj do czynienia z dwoma różnymi kategoriami przychodu: spadkiem i przychodami z tytułu udziału w funduszach kapitałowych.
A zatem, chociaż wydaje się, że jedna i ta sama rzecz została po prostu dwojako nazwana, nałożenie podatku na przychód ze sprzedaży jednostek uczestnictwa nie jest, zdaniem organów, naruszeniem wyżej wspomnianej dyspozycji ograniczającej zakres stosowania podatku dochodowego os osób fizycznych.
Jak rozliczyć PIT przy umorzeniu odziedziczonych jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
Opodatkowanie odkupu odziedziczonych jednostek uczestnictwa
Warto zwrócić uwagę również na następującą okoliczność opodatkowania całości przychodu ze sprzedaży odziedziczonych jednostek. Otóż zdarzyć się może, że ich wartość z czasem będzie maleć.
Jeżeli podatek zostanie pobrany od całości przychodu ze sprzedaży takich zdewaluowanych jednostek, opodatkowana zostanie paradoksalnie strata, która w normalnych warunkach w żadnym wypadku podlegać obciążeniom nie powinna.
Powyższa hipotetyczna sytuacja może stanowić argument za uznaniem za koszty uzyskania przychodu przy sprzedaży odziedziczonych jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, choćby faktycznych kosztów poniesionych w przeszłości przez inwestora-spadkodawcę.
Jest to opcja mniej - pod względem ekonomicznym – radykalna, niż kwalifikacja jako kosztu całości odziedziczonego majątku, ale również nie spotyka się ona z uznaniem władz podatkowych. Uważają one bowiem, że podatnikowi nie może przysługiwać prawo do pomniejszenia przychodu o koszt, który bezpośrednio przezeń nie został poniesiony.
Problematyczny brak jednolitej linii orzeczniczej
W niektórych wyrokach (np. sygn. III SA/Wa 834/07 i III SA/Wa 821/11) sądy przyznały rację podatnikom dochodzącym prawa do pomniejszenia podstawy opodatkowania w przypadku zbywania odziedziczonych jednostek uczestnictwa o koszty poniesione w przeszłości przez inwestora-spadkodawcę, ale daleko jest jeszcze do wykształcenia jednolitego stanowiska w tej sprawie.
Dlatego, wbrew naczelnym zasadom równości i powszechności opodatkowania, o tym od jakiej podstawy zapłaci się podatek może zadecydować nierzadko łut szczęścia.
Podsumowując, z pewnością korzystne dla podatników (jak również płatników zryczałtowanego podatku od przychodów ze sprzedaży jednostek uczestnictwa) byłoby, gdyby władze podatkowe zajęły jednoznaczne stanowisko wobec ustalania podstawy opodatkowania w przypadku zbycia odziedziczonych jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, np. w drodze interpretacji ogólnej.
Bowiem brak jednoznacznej linii orzeczniczej w sytuacji, gdy problem pojawia się coraz częściej (z uwagi na dojrzewanie polskiego rynku kapitałowego) jest istotnym mankamentem polskiej praktyki podatkowej.
Mariusz Ferenc, starszy konsultant w Zespole ds. Podatków Pracowniczych działu prawno-podatkowego PwC