Czym jest umorzenie należności podatkowej?
Umorzenie płatności podatku jest możliwością przewidzianą dla podmiotów, dla których w skutek wyjątkowych zdarzeń uregulowanie należności staje się niemożliwe bądź trudne do zrealizowania. Owa ulga polega na możliwości zwrócenia się do organu podatkowego z wnioskiem o umorzenie należnej z tytułu podatku kwoty. Przepisy nie wskazują podatku, dla którego przeznaczona jest ta możliwość, co pozwala na domniemanie, że dotyczy to każdego rodzaju daniny publicznej.
Umorzenie ma charakter uznaniowy, zależny od decyzji organu. Organ może umorzyć zaległość w całości, w części, kwotę należnych odsetek oraz opłatę prolongacyjną. Warto także podkreślić, iż jeśli organ zdecyduje się na umorzenie całości zaległości podatkowej, automatycznego umorzeniu podlegają odsetki na zwłokę, jeśli zaś zaległość podatkowa umorzona jest częściowo, umorzeniu podlegają także odsetki w odpowiedniej ku temu proporcji.
Kto może się ubiegać o umorzenie spłaty podatku?
Grupą podmiotów, którym przysługuje prawo do ubiegania się o umorzenie należności podatkowych są podatnicy. W świetle polskich przepisów podatkowych są to osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, podlegające na gruncie poszczególnych ustaw podatkowych obowiązkom podatkowym.
Obowiązkami podatkowymi są między innymi posiadanie numeru identyfikacji podatkowej – NIP, składanie deklaracji podatkowych, ujawnienie źródeł przychodu, zgłoszenie dochodu do opodatkowania oraz obliczenie i zapłata należnego podatku. Ponadto, o umorzenie zaległości podatkowej mogą wystąpić spadkobiercy podatnika.
Kiedy można uzyskać umorzenie spłaty podatku?
W polskim prawodawstwie istnieją dwie sytuacje, w których ubieganie się o umorzenie zaległości podatkowej jest możliwe. Może się tak stać ze względu na ważny interes podatnika oraz ze względu na interes publiczny.
Zgodnie z wyrokiem WSA w Poznaniu z dnia 29 stycznia 2004 r., sygn. akt I SA/P 340/02: „przez ważny interes podatnika należy uznać sytuację, gdy z powodu nadzwyczajnych, losowych przypadków podatnik nie jest w stanie uregulować zaległości podatkowych, np. wskutek utraty możliwości zarobkowania czy też losowej utraty majątku. Natomiast interes publiczny to sytuacja, gdy zapłata zaległości podatkowej powoduje konieczność sięgania podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie jest on w stanie zaspokajać swych potrzeb materialnych.”.
Jak wynika z doktryny, poprzez ważny interes podatnika należy rozumieć sytuacje, w których wskutek płatności podatku doszłoby do zagrożenia egzystencji podatnika lub jego rodziny w wyniku niezdolności do utrzymania się. Przykładami takich sytuacji mogą być choroby czy też wypadki powodujące, iż podatnik traci zdolność zarobkową, czy też utrata pracy.
Polecamy: Podatki 2017 - PIT, CIT, ryczałt 2017 (książka)
Jako ważny interes publiczny zgodnie ze stanowiskiem doktryny wskazywane są sytuacje, w których poprzez spłatę należnego podatku narażone są wartości mające znaczenie społeczne, stanowiące podwaliny prawa, jak zasady sprawiedliwości społecznej, równości, prawa do wynagrodzenia za pracę i wiele innych zasad, na których zbudowane są poszczególne gałęzie prawa. Przykładem sytuacji, w których mogłoby dojść do naruszenia interesu społecznego jest utrata możliwości wypłacenia należnego wynagrodzenia pracownikom ze względu na brak funduszy do przeznaczenia na ten cel.
Istotna jest także informacja, iż o umorzenie zaległości ubiegać się można jedynie w kwestii umorzenia zaległości podatkowej, odsetek oraz opłaty prolongacyjnej. Niemożliwe jest wszczęcie postępowania o umorzenie podatku wniesionego przed terminem płatności – z wyjątkiem sytuacji, gdy organ podatkowy nie zdąży wydać postanowienia przed upływem tego terminu.
W jaki sposób uzyskać umorzenie?
Umorzenie podatku ma charakter uznaniowy. Nieczęsto zachodzi sytuacja, w której organ podatkowy wyraża zgodę na zniesienie obowiązku wnoszenia danin publicznych, ciążącego na podmiotach prawa podatkowego.
Aby skorzystać z takiej możliwości, konieczne jest wniesienie wniosku do organu właściwego. Owy wniosek sporządzić należy na formularzu UZ-M – wniosek w sprawie umorzenia. Wniosek ten wnieść należy osobiście za pośrednictwem operatora pocztowego do organu właściwego, którym zazwyczaj jest urząd skarbowy, do którego podatnik powinien wnieść deklarację. Od wniesienia wniosku nie są pobierane opłaty. Po wniesieniu wniosku pozostaje jedynie oczekiwać na decyzję organu bądź na jego wezwanie.
Wniosek o umorzenie zaległości podatkowej
Przepisy prawa dokładnie określają jakie dane powinny się znaleźć na składanym przez podatnika wniosku. Należą do nich:
- dane identyfikujące wnioskodawcę, wraz z numerem NIP;
- dane identyfikujące naczelnika urzędu skarbowego, do którego pismo jest kierowane;
- dane kontaktowe, jak numer telefonu czy adres poczty elektronicznej – nieobowiązkowe, ale mogące usprawnić postępowanie;
- wskazanie rodzaju ulgi, o jaką podatnik wnioskuje;
- dokładne określenie przedmiotu, o który podatnik wnioskuje – czyli określenie rodzaju podatku, okresu czy też kwoty;
- wskazanie argumentów mających poprzeć wniosek podatnika – powołanie się na interes publiczny czy też prywatny, wskazanie przyczyn braku możliwości uiszczenia daniny;
- wskazanie, na jakich warunkach ulga miałaby zostać udzielona – w sytuacji gdy wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą. Może być to ulga niestanowiąca pomocy publicznej, ulga stanowiąca pomoc de minimis, ulga stanowiąca pomoc publiczną;
- własnoręczny podpis wnioskodawcy lub jego pełnomocnika.
Ponadto wymagane jest, aby wniosek zawierał załączniki – bez nich będzie pozostawiony bez rozpatrzenia lub organ wezwie podatnika do uzupełnienia braków. Załączniki, które należy złożyć to:
- dokumenty które mają przechylić szalę na korzyść podatnika, uprawdopodobniające argumenty przywołane we wniosku;
- sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata obrotowe, sporządzone zgodnie z przepisami o rachunkowości;
- dane z okresowego bilansu, rachunek zysków i strat i wszelkie inne informacje o bieżącej sytuacji finansowej podatnika;
- wypełnione oświadczenie o nieruchomościach i prawach majątkowych, które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej i rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, mogących być przedmiotem zastawy skarbowego bądź pisemne oświadczenie o odmowie jego złożenia.
W przypadku osób fizycznych niebędących przedsiębiorcą należy złożyć także oświadczenie o stanie majątkowym wraz z informacją na temat ilości osób pozostających we wspólnym z podatnikiem gospodarstwie domowym oraz o ich przychodach i wydatkach.
Jeśli wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą i ubiega się o pomoc de minimis, oprócz powyższych informacji powinien dołączyć także:
- wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis lub zaświadczenia o pomocy de minimis w rolnictwie, lub zaświadczenia o pomocy de minimis w rybołówstwie, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat, albo oświadczenia o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie;
- formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis;
- formularz informacji przedstawionych przy ubieganiu się o pomoc de minimis w rolnictwie czy też rybołówstwie.
Sprawdź: INFORLEX SUPERPREMIUM
Jeśli wnioskodawcą jest osobą prowadząca działalność gospodarczą i stara się o przyznanie ulgi stanowiącej pomoc publiczną, oprócz podstawowych załączników powinien dołączyć także:
- informacje o otrzymanej pomocy publicznej, zawierające w szczególności wskazanie dnia i podstawy prawnej jej udzielenia, formy i przeznaczenia, albo oświadczenia o nieotrzymaniu pomocy;
- formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc inną niż pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie, pomoc de minimis lub pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, lub;
- formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc w rolnictwie lub rybołówstwie inną niż pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie.
Ponadto w sytuacji, gdy wniosek składa pełnomocnik podatnika, do wniosku należy dołączyć pełnomocnictwo do występowania w danej sprawie oraz uiścić opłatę skarbową.
Postępowanie po złożeniu wniosku
Po złożeniu wniosku w terminie jednego, a w przypadku bardziej skomplikowanych spraw dwóch miesięcy podatnik może spodziewać się dostarczonej przez operatora pocztowego decyzji w jego sprawie. Decyzja ta może być pozytywna lub negatywna. Decyzja pozytywna powoduje wygaśnięcie należności podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę – w całości lub w części.
Od decyzji negatywnej przysługuje podatnikowi odwołanie do dyrektora izby skarbowej. W przypadku, jeśli rozstrzygnięcie w postępowaniu odwoławczym ponownie będzie dla podatnika niekorzystne – czyli decyzja będzie odmowna lub pozytywna, ale na innych niż oczekiwane przez podatnika warunkach – istnieje możliwość odwołania się do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Postępowanie w tej sprawie będzie dotyczyło jednak jedynie legalności i praworządności podejmowanych przez organy działań – czyli tego, czy działały one na podstawie i w granicach obowiązujących przepisów.
Przyznanie ulgi z urzędu
Organ podatkowy posiada kompetencje do umorzenia zaległości podatkowej z inicjatywy własnej. Możliwość ta przysługuje mu w następujących sytuacjach:
- zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne, czyli nie ma szans na wyegzekwowanie zaległości;
- kwota zaległości nie przekracza pięciokrotnej wartości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym - obecnie jest to 58 zł;
- kwota zaległości nie została zaspokojona w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym lub upadłościowym;
- podatnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub zostawił ruchomości niepodlegające egzekucji albo przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza 5 tys. zł; jednocześnie brak jest spadkobierców innych niż Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego oraz nie ma możliwości orzeczenia odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej.