Nieodpłatne zniesienie współwłasności
Przedmiotem pewnej interpretacji podatkowej było planowane nieodpłatne (bez spłat i dopłat) zniesienie współwłasności nieruchomości, składającej się z lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym, piwnicy, miejsca postojowego pod budynkiem oraz gruntów i udziałów w częściach wspólnych, w tym drogach.
Nieruchomość jest obciążona hipoteką na rzecz banku jako zabezpieczenie kredytu udzielonego na zakup tej nieruchomości. Stroną umowy kredytu są współwłaściciele nieruchomości.
Jeden ze współwłaścicieli stanie się jedynym właścicielem nieruchomości i jednocześnie przejmie wszystkie obciążenia wynikające z umowy kredytu.
Współwłaściciele zadali pytanie Dyrektorowi Izby Skarbowej w Warszawie, czy przy ustalaniu podstawy opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn wartość nieruchomości może być pomniejszona:
- o wartość hipoteki, którą obciążona jest nieruchomość, czy też
- o faktyczną wartość zadłużenia z tytułu kredytu z dnia zniesienia współwłasności?
Opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn - tylko od przysporzenia
Na podstawie art. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. Nr 93, poz. 768) podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
- dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;
- darowizny, polecenia darczyńcy;
- zasiedzenia;
- nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
- zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
- nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Zniesienie współwłasności polega na dokonaniu podziału rzeczy wspólnej. Nowe rzeczy powstałe w wyniku podziału fizycznego stanowią wyłączną własność poszczególnych współwłaścicieli. W świetle przepisów art. 211 i 212 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) zniesienie współwłasności może nastąpić przez:
- podział fizyczny rzeczy wspólnej (podział polegający na przyznaniu każdemu ze współwłaścicieli wyodrębnionej części rzeczy, np. działek, w przypadku gdy przedmiotem tej czynności cywilnoprawnej jest nieruchomość),
- przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli,
- sprzedaż rzeczy wspólnej zwana podziałem cywilnym (nie mamy do czynienia z odpłatnym zniesieniem współwłasności, gdyż uzyskana wówczas cena dzielona jest odpowiednio w stosunku do udziałów we współwłasności).
Każdy ze współwłaścicieli może żądać, aby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że występuje sytuacja, w której podział byłby sprzeczny z przepisami społeczno – gospodarczymi, przeznaczeniem rzeczy lub skutkowałby istotną zmianą tej rzeczy, zmniejszeniem jej wartości, albo zniszczeniem (art. 211 Kodeksu cywilnego).
Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy przy nieodpłatnym zniesieniu współwłasności ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W przypadku nieodpłatnego zniesienia współwłasności obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności (art. 6 ust. 1 pkt 7 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności podstawę opodatkowania stanowi wartość rzeczy lub praw majątkowych, w części przekraczającej wartość udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy (art. 7 ust. 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Czyli tylko wtedy jeżeli współwłaściciel po zniesieniu współwłasności dostał więcej niż miał - powinien zapłacić podatek.
Polecamy: Ile zapłacisz PIT przy sprzedaży domu, mieszkania lub działki?
Polecamy: Zwrot VAT za materiały budowlane - nowy wykaz materiałów budowlanych od 2011 roku
Liczy się czysta wartość przysporzenia
Podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego (art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Zatem długi i ciężary pomniejszają wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych, czyli pomniejszają też podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn .
Pojęcie długów w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem nabycia. Ciężarem w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy jest inne niż dług obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które w chwili nabycia zmniejsza wartość rynkową tej rzeczy lub prawa. Takim obciążeniem są np. roszczenia związane z wartością nakładów poczynionych na nieruchomość, czy hipoteka.
Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361, z późn. zm.) w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).
Ustalenie podstawy opodatkowania przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności składa się z dwóch etapów.
1. W pierwszym należy określić wartość rzeczy lub praw majątkowych, których dotyczy zniesienie współwłasności, według zasady generalnej wyrażonej w art. 7 ust. 1 ustawy (czysta wartość, ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego).
2. W drugim etapie ustala się udział, jaki przysługiwał dotychczas współwłaścicielowi i jego wartość. Podatkowi podlega bowiem nadwyżka wartości udziału. Wartość nieruchomości przy zniesieniu współwłasności przyjmuje się z dnia powstania obowiązku podatkowego, tzn. z chwili zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności. W powyższym przypadku będą to ceny rynkowe na dzień zawarcia umowy dotyczącej powyższego zniesienia współwłasności.
Jeżeli czysta wartość nieruchomości nabytej w wyniku zniesienia współwłasności przez, ustalona zgodnie z ww. zasadami, przekroczy wartość udziału przysługującego przed zniesieniem współwłasności, nadwyżka stanowić będzie podstawę opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.
Zdaniem fiskusa w świetle ww. przepisów, w przypadku nabycia nieruchomości obciążonej hipoteką, obciążenie to stanowi ciężar w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dlatego też wartość nieruchomości (podstawa opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn) powinna być pomniejszona o kwotę wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.
Źródło: interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 6 września 2011 r. (nr IPPB2/436-280/11-2/AF).