Niektórzy podatnicy nie są jednak jeszcze objęci nowymi obowiązkami. Ustawodawca przewidział bowiem swoistą ulgę dla m.in. dla małych i średnich przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: USDG), którzy od lipca 2016 do 30 czerwca 2018 roku nie będą zmuszeni do przekazywania organom danych w strukturze jednolitego pliku kontrolnego – możliwość taka w tym okresie będzie zależeć jedynie od ich woli.
W myśl art. 105 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.
Zgodnie natomiast z art. 106 ww. ustawy, za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
- zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
- osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)
Wykładnia wskazanych przepisów prowadzi do wniosku, iż za małego lub średniego przedsiębiorcę uważany może być podatnik, który spełnia jednocześnie obydwa wskazane odpowiednio w art. 105 lub 106 warunki – z kontekstu wskazanych przepisów wynika bowiem, iż zastosowany w ich ramach spójnik „oraz” ma charakter koniunkcyjny. Warto wskazać w tym miejscu na pogląd wyrażony w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 13.06.2008r., sygn. III SA/Gl 1697/07, zgodnie z którym: „(…)"spójnik "oraz" podobnie jak spójniki "i", "również" są spójnikami łącznymi (...) .”
Odnosząc się do kwestii określenia statusu przedsiębiorcy na gruncie USDG, warto również zwrócić uwagę na innego rodzaju problem. W praktyce zdarzają się bowiem sytuacje, w których konkretni przedsiębiorcy prowadzą swoją aktywność na różnych polach działalności gospodarczej, przykładowo – prowadząc własne przedsiębiorstwo oraz posiadając udziały w spółce kapitałowej. Wątpliwości w takich przypadkach budzi sposób oceny spełnienia przesłanek zawartych w definicjach małego i średniego przedsiębiorcy.
Wszystko za sprawą rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U.UE L z dnia 26 czerwca 2014 r.), które w kontekście udzielania pomocy publicznej wprowadza obok definicji małego i średniego przedsiębiorcy pojęcia przedsiębiorstw samodzielnych, partnerskich i powiązanych.
W myśl przepisów rozporządzenia, przedsiębiorstwo posiadające większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie lub też w inny sposób przejawiające dominujący charakter w jego zarządzaniu, traktować należy jako przedsiębiorstwo powiązane z tym podmiotem. Powiązania takie mogą następować zarówno bezpośrednio, jak i za pośrednictwem osoby fizycznej, posiadającej udziały w obydwu podmiotach działających na rynku właściwym lub rynkach pokrewnych. Jednostki niebędące przedsiębiorstwami powiązanymi, które samodzielnie lub wraz z innymi przedsiębiorstwami powiązanymi posiadają w innej jednostce co najmniej 25% kapitału lub praw głosu, rozporządzenie zasadniczo określa mianem przedsiębiorstw partnerskich w stosunku do tej jednostki. Podmioty nie posiadające żadnych powiązań wskazanego powyżej typu są przedsiębiorstwami samodzielnymi.
Przedstawione powyżej pojęcia mają zasadniczy wpływ na sposób określenia statusu przedsiębiorcy, gdyż zgodnie z regulacjami rozporządzenia, realizacje przesłanek wskazanych w definicji małego i średniego przedsiębiorcy oceniać należy wspólnie dla przedsiębiorstw powiązanych lub partnerskich.
Mając na uwadze fakt, iż ustawodawca przewidując czasowe zwolnienie dla części podatników z obowiązków JPK posłużył się m.in. pojęciami małego i średniego przedsiębiorcy, warto w tym miejscu rozważyć wpływ istnienia powiązań kapitałowych między przedsiębiorcami na możliwość stosowania przedmiotowego zwolnienia. W odniesieniu do wskazanego powyżej problemu, w piśmiennictwie napotkać można na dwa przeciwstawne stanowiska.
W myśl pierwszego z nich, przepisy polskiej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej interpretować należy z uwzględnieniem dorobku prawnego Unii Europejskiej, a konkretniej – mając na uwadze treść załącznika I do rozporządzenia Komisji nr 651/2014. Zwolennicy wskazanego poglądu powołują się m. in. na treść wyroku NSA z dnia 22 czerwca 2010 r., sygn. II GSK 624/10, gdzie Sąd stwierdził, iż „nie może (...) wchodzić w grę istnienie przedsiębiorstwa małego lub średniego, które w rzeczywistości stanowi część większego organizmu gospodarczego kontrolowanego przez inny podmiot, choćby nawet miał on status osoby fizycznej, (...) gdyż posiadanie udziałów, w jednej z firm w wysokości 99% a w drugiej 100%, z łatwością na to pozwala. Innymi słowy, spółka która jest częścią większego organizmu gospodarczego, dzieli jego los, w każdym zaś razie przy ubieganiu się publiczną pomoc.” Warto wskazać w tym miejscu również na pogląd wyrażony przez Sergiusza Szustera w komentarzu do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, który wskazuje, że „(...)rozdział 7 nie normuje wyczerpująco wszystkich zagadnień dotyczących mikroprzedsiębiorców, małych oraz średnich przedsiębiorców. W zakresie nieuregulowanym, a także w przypadku niezgodności krajowych przepisów z normami unijnymi znajdą zastosowanie bezpośrednio obowiązujące wspólnotowe akty prawne” (por. S. Szuster [w:] Brożyna M., Chudzik M., Kohutek K., Molis J., Szuster S., Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U.04.173.1807), LEX 2005).
Zgodnie natomiast z odmiennym poglądem, regulacje rozporządzenia nr 651/2014 stosować należy wyłącznie w przypadku interpretacji przepisów USDG na potrzeby wnioskowania o pomoc publiczną. Konsekwentnie zatem, przepisy odnoszące się do powiązań kapitałowych między przedsiębiorcami nie powinny mieć wpływu na sposób ich kwalifikacji na potrzeby zastosowania czasowych zwolnień, przewidzianych w ustawie wprowadzającej JPK..
Wskazać w tym miejscu należy, iż więcej argumentów przemawia za drugim ze wskazanych stanowisk.
W pierwszej kolejności można zauważyć, iż, rozporządzenie nr 651/2014 odnosi się wyłącznie do problematyki pomocy publicznej. W myśl natomiast art. 2 ww. rozporządzenia, wskazane w nim definicję (a więc również sposób zdefiniowania pojęcia „małego i średniego przedsiębiorstwa” – art. 2 pkt 2) przyjęte zostały „do celów niniejszego rozporządzenia”. Wskazać należy także, iż przepisy USDG odwołują się wprost do unijnego rozporządzenia (tj. do rozporządzenia obowiązującego przed rozporządzeniem nr 651/2014) w treści art. 110 ust. 1 USDG, zgodnie z którym „przedsiębiorca wnioskujący o udzielenie pomocy publicznej składa oświadczenie przed organem udzielającym pomocy, że spełnia przesłanki określone w załączniku I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 09.08.2008, str. 3).” Powyższe prowadzić może zatem do wniosku, iż ustawodawca polski nie skonstruował definicji małego i średniego przedsiębiorcy w oparciu o regulacje rozporządzenia UE, a jedynie odesłał do jego postanowień wyłącznie w odniesieniu do procedury ubiegania się o pomoc publiczną. Tym samym, regulacje rozporządzenia 651/2014 nie powinny znaleźć zastosowania przy interpretacji przepisów dot. zwolnienia z obowiązków JPK.
Podkreślić należy jednak, iż ostateczne rozwiązanie wskazanego w pytaniu problemu leży w gestii organów podatkowych i sądów administracyjnych, które mogą nie przychylić się do przytoczonej powyżej argumentacji.
Mateusz Oleksy, Jarosław Włoch
Departament Doradztwa Podatkowego Małopolskiego Instytutu Studiów Podatkowych w Krakowie
Artykuł ma charakter jedynie informacyjny i stanowi publikację zainspirowaną treścią artykułów prasowych, interpretacji organów podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych. Nie stanowi porady ani opinii podatkowej czy prawnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 i art. 31 ustawy o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 1996 r. Nr 102, poz. 475, ze zm.) i jest odzwierciedleniem poglądów wyrażanych przez autorów publikacji. Małopolski Instytut Studiów Podatkowych Sp. z o.o. nie bierze odpowiedzialności za ewentualne skutki podejmowanych decyzji na ich podstawie.