Przepisy dotyczące przepadku przedmiotów znajdują się w ustawie z dnia 10 września 1999 roku Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83 poz. 930), zwanej dalej kodeksem, art.29-33.
Przepadek przedmiotów powoduje, że stają się one z chwilą uprawomocnienia z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. Przepadek może być orzeczony:
- wyrokiem, również zezwalającym na poddanie się odpowiedzialności,
- postanowieniem o umorzeniu lub warunkowym umorzeniu jako środek zabezpieczający.
Przepadek przedmiotów dotyczy:
1. Przedmiotów pochodzących bezpośrednio (zatem nie bierze się pod uwagę pochodzenia pośredniego) z czynu zabronionego, np. przedmiot przemytu celnego.
2. Narzędzi lub innych przedmiotów będących mieniem ruchomym, które służyło lub było przeznaczone do popełnienia przestępstwa skarbowego (np. samochód).
3. Opakowania (np. walizka, kontener) oraz przedmiotu połączonego z przedmiotem przestępstwa skarbowego w taki sposób, że nie można ich rozłączyć bez uszkodzenia któregokolwiek z tych przedmiotów.
4. Przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione; dotyczy to zakazania przez prawo karne skarbowe jak i przez prawo powszechne (np.
materiały radioaktywne).
Przepadek przedmiotów w prawie karnym skarbowym cz. 2
Orzeczenie przepadku przedmiotów należy do kompetencji sądu i jest możliwe tylko wtedy, kiedy przewiduje to kodeks karny skarbowy. Jeśli natomiast przepis kodeksu tak stanowi, to orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe.
Przestępstwa przeciwko obowiązkom podatkowym
Przepis art. 30 § 2 kks dotyczy przepadku przedmiotów związanych z przestępstwami przeciwko obowiązkom podatkowym. Są to m.in.:
- niezgłoszenie przedmiotu podatku do opodatkowania i narażenia podatku na uszczuplenie (przepadek obejmuje tu przedmiot, co do którego nie nastąpiło zgłoszenie np. towar),
- firmanctwo, czyli prowadzenie działalności gospodarczej w całości lub w części pod cudzą nazwą,
- oszustwa w postępowaniu podatkowym ( przepadek może dotyczyć np. dokumentów),
- sprowadzanie do Polski lub wydawanie wbrew przepisom wyrobów akcyzowych bez znaku akcyzy, umyślne paserstwo wyrobami akcyzowymi i inne związane z akcyzą.
Przy tego rodzaju przestępstwach sąd zawsze ma obowiązek orzec przepadek związanych z nimi przedmiotów, jeśli ich wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.
W sytuacjach opisanych w punktach 1-3 sąd może (ale nie musi) wydawać takiego orzeczenia - jest to pozostawione uznaniu sędziego.
Przestępstwa przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami
Przy przestępstwach przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (wymienione w art. 86 § 1-3, art. 87 § 1-3, art. 88 § 1 i 2, art. 89 § 1 i 2, art. 90 § 1 oraz art. 91 § 1 i 3) sąd ma obowiązek orzeczenia przepadku wobec przedmiotu przestępstwa i środków służących do jego popełnienia (czyli powyższy punkt 1 i 2), natomiast ma swobodę uznania, co do opakowania i rzeczy połączonej z przedmiotem czynu (punkt 3).
Do tego rodzaju przestępstw zalicza się, m.in.: przemyt celny, oszustwo celne, niedopełnienie warunków odprawy czasowej, naruszenia warunków zwolnień od ceł lub reglamentacji pozataryfowej, usuwanie towaru lub środka przewozowego spod dozoru celnego, umyślne paserstwo celne.
Przestępstwo nielegalnej lub nieprawidłowej działalności kantorowej
Przepadek przedmiotów pochodzących z takiego przestępstwa jest obowiązkowy w zakresie wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych, dobrowolny zaś wobec innych przedmiotów pochodzących z tego przestępstwa oraz ich opakowania lub narzędzi służących do ich popełnienia.
Polecamy: Kontrola podatkowa
Polecamy: Podatek od spadków i darowizn
Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko organizacji gier losowych i zakładów wzajemnych
Orzeczenie przepadku jest obowiązkowe, jeśli:
- nastąpiło nielegalne urządzanie i prowadzenie gier i zakładów (również zagranicznych) i udział w nielegalnych grach zagranicznych,
- miało miejsce urządzanie lub prowadzenie gier podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu bez urzędowych zabezpieczeń,
- uczestniczyło się w nielegalnych grach i zakładach krajowych,
- nastąpiło nielegalne trudnienie się sprzedażą losów loteryjnych.
Przy tych przestępstwach przepadek może obejmować, m.in.: urządzenia gry lub zakładu i ich dokumenty (np. karty, automaty), wygrane pieniężne i rzeczowe.
Własność przedmiotu
Przedmiot jest własnością sprawcy wtedy, kiedy jest on jego jedynym właścicielem. W związku z tym, tak się nie stanie np. przy współwłasności. Kodeks jednak przewiduje, że przedmioty stanowiące przedmiot przestępstwa skarbowego podlegają przepadkowi, nawet jeśli nie były własnością sprawcy.
Inne osoby, mające określone prawa, roszczenia do przedmiotów przepadku, powinny zgłosić je (tzw. interwencja) do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji, czyli odczytania przez oskarżyciela aktu oskarżenia. Uwzględnienie zgłoszenia powoduje wyłączenie przepadku przedmiotu (niemożliwości orzeczenia przepadku) ale sąd może nakazać sprawcy uiszczenie jego równowartości pieniężnej.
Jeżeli osoby te nie zgłoszą interwencji, to mogą dochodzić swoich roszczeń po prawomocnie orzeczonym przepadku, ale tylko za pomocą powództwa o bezpodstawne wzbogacenie przeciwko Skarbowi Państwa.
Narzędzia służące do popełnienia przestępstwa a nienależące do sprawcy, mogą (w zależności od decyzji sądu) ulec przepadkowi tylko po spełnieniu określonych dodatkowych wymogów.
Należy do nich wykazanie, że właściciel rzeczy lub inny uprawniony do dysponowania nią, który nie był współuczestnikiem przestępstwa, na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, przewidywał (lub mógł przewidzieć), że przedmioty te mogą służyć do jego popełnienia.
Wyłączenie obowiązku orzekania przepadku przedmiotów
1. Przepadek nie jest orzekany, gdy przedmiot przestępstwa jest własnością innej osoby, a sprawca uzyskał go popełniając przestępstwo lub wykroczenie, np. dokonał kradzieży. Dotyczy to przedmiotu, który pochodzi bezpośrednio czynu zabronionego.
2. Sąd ma obowiązek nie orzekania przepadku, jeżeli byłoby to niewspółmierne do wagi przestępstwa skarbowego. Poddaje to ocenie i rozważa wzajemną relację wagi, znaczenia czynu i samej wartości przedmiotu np. niska wartość skradzionej rzeczy.
3. Ponadto sąd ma ten sam obowiązek, gdy należność publicznoprawna (np. podatek, cło) już została uiszczona. Już, czyli przed wydaniem orzeczenia. Jednak nie dotyczy to sytuacji, gdy:
a) uregulowana należność jest niewspółmiernie niska w porównaniu do kwoty równowartości pieniężnej przedmiotu przepadku,
b) dotyczy rzeczy, którą dysponowanie jest zabronione (np. narkotyki),
c) przepadek dotyczy przedmiotu specjalnie przystosowanego do popełnienia czynu zabronionego (np. środka transportu ze specjalnymi skrytkami).
Orzeczenie przepadku powoduje zwolnienie od uiszczenia nieuregulowanej należności publicznoprawnej związanej z przedmiotem przepadku.
Sąd, orzekając przepadek przedmiotów (w szczególności napojów alkoholowych, kosmetyków lub produktów leczniczych), może zarządzić ich zniszczenie w całości albo w części, jeżeli:
- sprzedaż tych przedmiotów jest niemożliwa, znacznie utrudniona lub nieuzasadniona
- przedmioty te nie odpowiadają warunkom dopuszczenia do obrotu w kraju, określonym w odrębnych przepisach.
Sąd, przy orzeczeniu przepadku wyrobów tytoniowych, ma jednocześnie obowiązek zarządzenia ich zniszczenia. Koszty zniszczenia zawsze ponosi sprawca czynu.
Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów
Gdy orzeczenie przepadku jest w całości albo w części niemożliwe, sąd orzeka ściągnięcie równowartości pieniężnej przedmiotów przepadku, chyba że przepadek dotyczy przedmiotów opisanych w powyższym punkcie 4.
Przepadek nie jest możliwy ze względów:
- prawnych (np. uwzględnienie interwencji),
- faktycznych (np. przedmiot został zniszczony, zgubiony, ukryty).
Nie ma znaczenia, czy niemożności spowodowana jest świadomym czy nieświadomym zachowaniem sprawcy, czy też przyczynami niezależnymi, np. klęski żywiołowe.
Wysokość równowartości przedmiotu przepadku powinna obejmować tylko wartość konkretnych przedmiotów i być ustalana według istniejących cen rynkowych (z uwzględnieniem zużycia przedmiotu).
Jeżeli równowartości nie można dokładnie określić, podaje się ją w przybliżeniu. Gdy sprawca, jeszcze przed powstaniem niemożności orzeczenia przepadku, odniósł z danego przedmiotu korzyści, możliwe jest orzeczenie dodatkowo przepadku korzyści majątkowej.
Gdy przestępstwo popełniło kilka osób, obowiązek zapłaty równowartości obciąża wszystkich solidarnie.
Wskazana równowartość, z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia, należy się Skarbowi Państwa, i ściągana jest jako jego należność.