W części pierwszej artykułu zostały opisane przypadki zmiany okoliczności wymaganych dla ustalenia stawki dziennej (sytuacji materialnej sprawcy), rozłożenie kary grzywny na raty oraz sytuacja osoby odpowiedzialnej posiłkowo.
Zamiana kary grzywny na pracę użyteczną społecznie
Zamiana tego typu możliwa jest jedynie przy wykroczeniach skarbowych.
Zamiana może nastąpić:
- z urzędu,
- na wniosek skazanego, prokuratora albo finansowego organu dochodzenia.
Zamiana wymaga zawsze zgody skazanego, ponieważ nie można utożsamiać pracy społecznie użytecznej z pracą przymusową.
Zgodnie z art. 185 kks praca społecznie użyteczna charakteryzuje się tym, że jest:
1. nieodpłatna i kontrolowana,
2. wykonywana na cele społeczne,
3. wskazana przez sąd,
4. odbywana w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej,
5. realizowana w wymiarze od 5 do 10 godzin w stosunku tygodniowym.
Kodeks karny wykonawczy ustanawia możliwość zamiany nieuiszczonej i niemożliwej do ściągnięcia grzywny orzeczonej za przestępstwa pospolite.
Najpierw sąd (który wydał wyrok w I instancji) musi stwierdzić, że grzywna nie została ściągnięta z powodu bezskuteczności egzekucji ustalonej przez komornika. Następnie wydaje postanowienie o zmianie kary grzywny na pracę społecznie użyteczną. Pracę społecznie użyteczną nadzoruje sąd rejonowy, w którego okręgu jest wykonywana.
Sprawca ma możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie sądu o powyższej zmianie.
Dla wykroczeń skarbowych przyjmuje się, że praca społecznie użyteczna ma trwać 5-10 godzin tygodniowo. Jest orzekana w rozmiarze od 7 dni (tydzień) do 3 miesięcy (określa się ją w dniach i miesiącach).
POLECAMY: Przestępstwa i wykroczenia skarbowe 2012 – grzywny
Zastępcza kary pozbawienia wolności
W sytuacji, gdy egzekucja kary grzywny jest bezskuteczna (lub okoliczności sprawy wskazują, że była by ona nieskuteczna przy podjęciu egzekucji), sąd zarządza zastępcze wykonanie kary pozbawienia wolności:
1. jeżeli sprawca oświadczy, że nie podejmie pracy społecznie użytecznej zamienionej na podstawie art. 185 albo uchyla się od jej wykonania; dotyczy to przypadku, gdy ukarany jej nie wykonuje lub występuje z jego strony brak zgody na zamianę.
2. zamiana grzywny na pracę społecznie użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.
Sąd, wydając zarządzenie o zamianie, musi dokonać przeliczenia ilości stawek grzywny na liczbę dni pozbawienia wolności. Przepis art. 186 kodeksu przyjmuje, że jeden dzień pozbawienia wolności równoważny jest grzywnie wynoszącej od jednej pięćsetnej do jednej pięćdziesiątej górnej granicy ustawowego zagrożenia karą grzywny.
Górna granica jest 20-krotnością minimalnego wynagrodzenia za pracę. Należy zatem podzielić wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę przez 1/50 lub 1/500. Wtedy otrzymana kwota będzie stanowić równowartość jednego dnia pozbawienia wolności.
Jeżeli wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę to 1 500 zł (od 1 stycznia 2012 r. - 1.500 zł -rozporządzenie Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2012 r. - Dz.U. nr 192, poz. 1141), to jego 20-krotność wynosi 30 000 zł. Zatem przelicznik będzie wynosił od 60 zł (1/500) do 600 zł (1/50) za jeden dzień pozbawienia wolności. Przy przykładowej karze grzywny w wysokości 3000, sprawca będzie skazany na 5 lub 50 dni pozbawienia wolności.
Zastępcza kara pozbawienia wolności nie może przekroczyć 3 miesięcy. Wymierza się ją w dniach i miesiącach.
Gdy właściwości lub warunki osobiste ukaranego (rozwój intelektualny, stan psychiczny, stan zdrowia, ewentualnie warunki materialne) uniemożliwiają mu odbycie kary pozbawienia wolności, sąd ma bezwzględny zakaz zastosowania tej kary zastępczej.
Zastępcza kara pozbawienia wolności może być warunkowo zawieszona. W tej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu wykroczeń ( art. 42 i 43 pkt 1).
Aby móc skorzystać z warunkowego zawieszenia muszą wystąpić tzw. warunki pozytywne:
- odpowiednie właściwości i warunki osobiste sprawcy, jego zachowanie po popełnieniu przypisanego mu wykroczenia skarbowego, uiszczenie należności publicznoprawnej uszczuplonej w związku z jego popełnieniem oraz warunki negatywne;
- w ciągu 2 lat przed popełnieniem tego czynu sprawca nie może być poddany uprzedniej karalności za podobne przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (chyba że zaistnieją okoliczności wyjątkowe).
Na postanowienie o zarządzeniu wykonania zastępczej kary pozbawienia wolności sprawcy przysługuje zażalenie.
POLECAMY: W jaki sposób wykonywane są kary orzeczonych za wykroczenia i przestępstwa skarbowe - część 1
Obowiązek uiszczenia należności publicznoprawne
Jeżeli sąd ustanowi karę ograniczenia wolności za czyn, w związku z którym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, musi także nałożyć na skazanego obowiązek uregulowania należności w wyznaczonym terminie.
W związku z tym, w sytuacji, gdy sprawca:
- popełnił przestępstwo skarbowe, którego skutkiem było uszczuplenie należności publicznoprawnej i
- został skazany na karę ograniczenia wolności,
to nieuiszczenie wymagalnej należności w wyznaczonym terminie jest uważane za uchylanie się skazanego od odbywania kary ograniczenia wolności.
Należnością publicznoprawną (zgodnie z teścia art.53 § 26 kodeksu) jest należność państwowa lub samorządowa, będąca przedmiotem przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego np. podatek będący dochodem budżetu państwa, należność z tytułu rozliczenia udzielonej dotacji lub subwencji, należność celna.
Uchylanie się sprawcy rozumiane jest jako zachowanie wynikającą ze złej woli sprawcy, opierające się na założeniu, że mam możliwość zapłaty należności, ale tego nie chcę i nie czynię. Pomimo istnienia obiektywnych możliwości wykonania obowiązku, skazany nie reguluje uszczuplonej należności publicznoprawnej.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z 28 lipca 1980 roku (V KRN 146/80) wskazał, że Niewywiązywanie się z obowiązku naprawienia szkody zawiera w sobie znamiona uchylania się od tego obowiązku tylko wtedy, gdy jest zawinione.
Kary grzywny wymierzone w sprawach o wykroczenia skarbowe (niezależnie od trybu, w jakim je wymierzono) przypadają Skarbowi Państwa.
Kara grzywny, wymierzona w drodze mandatu karnego, egzekwowana jest na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (nie postępowaniu sądowym). Do egzekucji kieruje się mandaty prawomocne (kredytowane i nieuregulowane w terminie).
Wykonanie grzywny nałożonej mandatem karnym przedawnia się po upływie 3 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia wymierzającego tę karę.