Wszczęcie postępowania karnego skarbowego a zawieszenie biegu terminu przedawnienia - dwa wyroki NSA
W dniu 30 lipca 2020 r. ukazały się dwa szczególnie istotne dla podatników wyroki NSA (I FSK 42/20 oraz I FSK 128/20) dotyczące wpływu wszczęcia przez organy podatkowe postępowania karnego skarbowego na zawieszenie biegu terminu przedawnienia.
Długo czekaliśmy na ich pisemne uzasadnienia, które ukazały się dopiero 29 października 2020 r. W obu wyrokach sąd zanegował dotychczasowe praktyki administracji skarbowej.
Po pierwsze, stwierdził że bieg terminu przedawnienia otwiera złożenie pierwotnej deklaracji podatkowej. Kolejne składane przez podatnika korekty deklaracji (raz otwartego biegu przedawnienia) nie zmieniają terminu przedawnienia. Po drugie, sądy mogą w każdym przypadku kontrolować zasadność i prawidłowość wszczynania postępowań karnych skarbowych. Po trzecie, wszczynanie tych postępowań tuż przed upływem przedawnienia tylko po to, aby zawiesić jego bieg jest nadużyciem prawa. W szczególności, dotyczy to sytuacji, kiedy po wszczęciu postępowania nie są wykonywane żadne czynności poza doręczeniem zawiadomienia. Bezpodstawne wszczynanie postępowań nie może wywoływać negatywnych skutków dla podatnika i jednocześnie pozytywnych dla organu.
Okoliczności faktyczne i treść wyroków
W obu wyrokach NSA dokonał bardzo szczegółowej analizy zależności pomiędzy wszczęciem postępowania karnego skarbowego, a zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. Dotychczas organy podatkowe nagminnie tuż przed upływem okresu przedawnienia wszczynały takie postępowania. Zawiadomienie podatnika o wszczęciu postępowania automatycznie zawiesza bieg terminu przedawniania. Dlatego organy tak powszechnie i, jak okazało się, również instrumentalnie je wszczynały. Zauważyć trzeba, że celem postępowania karnego skarbowego jest ustalenie okoliczności popełnienia czynu zabronionego i jego sprawcy. W żadnym razie nie jest wszczynane, aby zawiesić termin przedawnienia i w konsekwencji wydłużyć organowi czas na wydanie decyzji.
W stanie faktycznym objętym wyrokiem NSA, podatnik złożył deklaracje podatkowe VAT-7 za miesiące od stycznia do listopada 2012 r. Zgodnie z art. 70 § 1 ordynacji podatkowej, przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego w którym upłynął termin płatności podatku. W konsekwencji przedawnienie nastąpiło z końcem 2017 r. Wszczęcie postępowania karnego nastąpiło w dniu 20.11.2017 r., tj. na półtora miesiąca przed upływem przedawnienia. Tymczasem organ podatkowy doręczył podatnikowi decyzję w lutym 2019 r. i argumentował, że wszczęcie postępowania kks (w listopadzie 2017 r.) skutecznie zawiesiło bieg terminu przedawnienia mimo, że nie dokonano żadnych czynności procesowych w jego toku.
Sąd ostro skrytykował działania przedstawicieli fiskusa. Stwierdził, że organy podatkowe – przy stosowaniu art. 70 § 1 w zw. z art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej – nadużyły swoich kompetencji wszczynając postępowanie karne skarbowe w celu innym, aniżeli cel tego postępowania, tj. wyłącznie po to, aby zawiesić bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Podczas, gdy po stronie organów istniał prawny obowiązek wszczęcia postępowania w celu wyjaśnienia okoliczności popełnienia czynu zabronionego i ustalenia sprawcy – a nie doprowadzenia do zawieszenia biegu przedawnienia.
Podsumowując
Komentowane wyroki to zasadnicza zmiana orzecznictwa sądów administracyjnego, które do tej pory akceptowały naganne praktyki organów. Podatnicy od wielu lat czekali na tak jednoznaczne w treści orzeczenia. NSA wreszcie upomniał się, o tak często naruszane prawa podatnika. Zgodnie z art. 170 ustawy o prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, orzeczenie prawomocne (a, taki walor mają wyroki NSA) wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe. Z niecierpliwością czekamy na wykonanie komentowanych wyroków przez organy podatkowe w całym kraju.
Artykuł pochodzi z bloga kontrolapodatkowa.pl
Polecamy: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes