Egzekucja administracyjna
Egzekucja podatków, opłat i innych należności publicznoprawnych (czyli także np. grzywien, kar nakładanych przez organy administracyjne, czy składek na ubezpieczenia społeczne) jest regulowana przepisami wielokrotnie nowelizowanej ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
➡️ Słuchaj podcastów DGPtalk: Obiektywnie o Biznesie:
Spotify http://prawna.pl/spotify
iTunes Podcast http://prawna.pl/itunes
Google Podcast http://prawna.pl/google
Strona DGPtalk https://podcast.gazetaprawna.pl
Warto na wstępie zauważyć, że egzekucję administracyjną prowadzi organ egzekucyjny, którymi są m.in. naczelnik właściwego miejscowo urzędu skarbowego i dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Naczelnik urzędu skarbowego jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych (np. należności z tytułu zaległych podatków) oraz do zabezpieczania takich należności.
Zaś dyrektor oddziału ZUS wyznaczony przez ministra finansów jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji (także egzekucji z rachunków bankowych) w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych:
- z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz
- nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ZUS, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.
Warto wiedzieć, że postępowanie egzekucyjne zostaje uruchomione tylko wówczas gdy obowiązek jest wymagalny, a zobowiązany powstrzymuje się od jego wykonania. Zatem można uznać, że wszczęcie i czas trwania egzekucji jest uzależnione w pierwszej kolejności od samego zobowiązanego. Bowiem jeżeli zobowiązany dobrowolnie zapłaci dochodzone należności, to postępowania egzekucyjnego nie będzie.
Organ egzekucyjny ma do dyspozycji różne środki egzekucyjne względem zobowiązanego, który nie wykonał w sposób dobrowolny obowiązku podlegającego egzekucji administracyjnej. Egzekucję administracyjną należności pieniężnych można prowadzić z różnych składników majątku zobowiązanego w tym m.in.:
– z pieniędzy,
– z ruchomości,
– z nieruchomości,
– z rachunków bankowych,
– z innych wierzytelności pieniężnych,
– z papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych,
– z weksla,
– z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,
– z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
– z pozostałych praw majątkowych,
– z wynagrodzenia za pracę,
– ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej.
Przy czym organ egzekucyjny ma obowiązek stosować te środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania egzekwowanego obowiązku (np. zapłaty należności pieniężnej), a spośród kilku takich środków – środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.
Jeżeli organ egzekucyjny może zastosować kilka środków egzekucyjnych, a tylko jeden z nich prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku, to bezwzględnym obowiązkiem organu egzekucyjnego jest zastosowanie tego właśnie środka. W takiej sytuacji organ nie dysponuje żadnym wyborem spośród możliwych do zastosowania środków, więc zasada stosowania najłagodniejszego środka egzekucyjnego nie znajduje zastosowania.
Również w orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że o wyborze środka najmniej uciążliwego można mówić tylko, gdy wybór istnieje, to jest gdy organ egzekucyjny może zastosować co najmniej dwa środki.
Warto mieć na uwadze, że jeżeli zobowiązany sam wskaże organowi egzekucyjnemu taki środek egzekucyjny, który mógłby zostać zastosowany w sprawie a prowadziłby bezpośrednio do wykonania obowiązku i byłby mniej uciążliwy (w jego ocenie) niż np. zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego – to organ egzekucyjny powinien wziąć tą sugestię pod uwagę. W takiej sytuacji postępowanie będzie z reguły trwało znacznie krócej niż w sytuacji braku współpracy ze strony zobowiązanego.
NOWOŚĆ na Infor.pl: Prenumerata elektroniczna Dziennika Gazety Prawnej KUP TERAZ!
Polecamy: INFORLEX Biznes
Egzekucja administracyjna należności pieniężnych z rachunków bankowych
Jednym z częściej stosowanych środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych jest egzekucja z rachunków bankowych. Przedmiotem zajęcia jest w tym przypadku wierzytelność zobowiązanego z rachunku bankowego dokonywana na podstawie art. 80-87 ustawy o postępowania egzekucyjnym w administracji.
Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi.
Jednocześnie organ egzekucyjny wzywa bank, aby:
- bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz
- niezwłocznie po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo
- zawiadomił organ egzekucyjny o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego.
Jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia do banku, organ egzekucyjny zawiadamia także zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego, doręczając mu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony, i odpis zawiadomienia skierowanego do banku o zakazie wypłaty zajętej kwoty z rachunku bankowego bez zgody organu egzekucyjnego.
Zajęcie rachunku bankowego w toku egzekucji administracyjnej jest skuteczne wobec wszystkich rachunków zobowiązanego prowadzonych przez bank, do którego zwrócił się ze wspomnianym zawiadomieniem organ egzekucyjny.
Warto wiedzieć, że organ egzekucyjny może też wysłać zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego do wielu banków, nawet jeśli posiada wiedzę, iż zobowiązany posiada rachunek w konkretnym banku. Wystosowanie tych zawiadomień do kilku banków zwiększa szansę skuteczności egzekucji, bo nawet jeżeli organ wie, że zobowiązany ma rachunek w banku X, to nie wie czy na tym rachunku są pieniądze.
Po zastosowaniu egzekucji z rachunku bankowego bank staje się dłużnikiem zajętej wierzytelności i realizuje, na wezwanie organu egzekucyjnego, zajęcie wierzytelności zobowiązanego. Na skutek zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego dochodzi do zajęcia praw zobowiązanego przysługujących mu w związku z zawarciem umowy rachunku bankowego.
Z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego wynika zakaz wypłat z tego rachunku bez zgody organu egzekucyjnego – co jednak nie dotyczy wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę (w przypadku zajęcia rachunku pracodawcy) oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania.
Wypłata na wynagrodzenia za pracę może nastąpić po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata alimentów lub renty o charakterze alimentacyjnym - tytułu stwierdzającego obowiązek zobowiązanego do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty do rąk osoby uprawnionej do tych świadczeń.
Zakaz wypłat z zajętego rachunku bez zgody organu egzekucyjnego nie dotyczy również podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne, należnych od dokonywanych wypłat na bieżące wynagrodzenia.
Warto też zapamiętać, że na podstawie art. 54 ust. 1 Prawo bankowego pieniądze znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego, w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy.
Oprócz tego w myśl art. 54a Prawa bankowego wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego są pieniądze znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych, pochodzące z następujących tytułów:
- ze świadczeń alimentacyjnych, świadczeń rodzinnych, dodatków (rodzinnych, pielęgnacyjnych, porodowych, dla sierot zupełnych), zasiłków i innych świadczeń socjalnych, o których mowa w art. 833 § 6 Kodeksu postępowania cywilnego, oraz
- z niektórych (wyraźnie wskazanych w art. 54a Prawa bankowego) świadczeń, dodatków i innych kwot, o których mowa w ustawie z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Przepisy te mają na celu m.in. ochronę zobowiązanego przed pozbawieniem go środków do życia, a także możliwości regulowania bieżących opłat.
Biorąc pod uwagę wspomniane regulacje, zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych zobowiązanego, w toku egzekucji administracyjnej jest jednym z mniej uciążliwych środków egzekucyjnych, co znajduje też potwierdzenie w orzecznictwie sądowym, czy w analizach ministra finansów.