Postępowanie dowodowe i ocena dowodów
Zarówno w kontroli podatkowej, jak i w postępowaniu podatkowym istotne jest prawidłowe dokonanie ustaleń faktycznych badanej sprawy. W przypadku oszustw podatkowych zwanych „karuzelą podatkową” łańcuchy dostaw towarów są długie, a w większości spraw organy skupiają się na odtworzeniu takiego łańcucha i ustaleniach dokonanych przez inne organy wobec podatników, występujących na wcześniejszych bądź późniejszych jego etapach. Pomijana jest zatem w znacznym stopniu istota sprawy, czyli to, że stan faktyczny w głównej mierze winien dotyczyć strony postępowania/kontroli oraz jej działań, a nie działań podmiotów trzecich. Co więcej, zdarza się, że organ prowadzący daną sprawę z góry zakłada nieuczciwość po stronie podatnika i na tej podstawie przeprowadza ocenę.
W efekcie zostaje wydana decyzja, w której odmawia się podatnikowi odliczenia podatku naliczonego VAT. Niekiedy również organ uznaje faktury sprzedaży za tzw. puste faktury i tym samym określa podatek do zapłaty wynikający z takich faktur. Decyzja w wielu przypadkach nie zawiera prawidłowego uzasadnienia faktycznego, a ocena dowodów jest wyrywkowa.
Decyzja uchylająca w zasięgu ręki
Niekiedy dopiero w postępowaniu przed sądem administracyjnym zauważane są błędy organów w zakresie zbierania i oceny dowodów. Może się również zdarzyć, że już organ II instancji uchyla decyzję i nakazuje przeprowadzenie postępowania od początku, uzupełniając materiał dowodowy i rozstrzygając kwestie, które de facto nie zostały przez organ rozstrzygnięte. Często bowiem niekorzystne dla strony wnioski nie są poparte żadnym niepodważalnym dowodem. Kluczowe dla takich spraw jest więc to, czy transakcje rzeczywiście wystąpiły, a jeśli tak, to czy podatnik wiedział lub mógł wiedzieć – przy zachowaniu należytej staranności – że uczestniczył w oszustwie podatkowym.
Organy II instancji zaczynają zauważać w ostatnim czasie, że decyzje są podejmowane w oparciu o niepełne ustalenia faktyczne, przy braku dokładnego wyjaśnienia w odniesieniu do dochowania należytej staranności kupieckiej i świadomości bądź też nieświadomości podatnika (z decyzji organu II instancji: „Dokonaną w sprawie ocenę, że sporne faktury nie dokumentują faktycznie dokonanych czynności, organ I instancji wywiódł w istotnym zakresie z braku (…) towarów (…) na wcześniejszych etapach obrotu uznając, że skoro kontrahent Strony nie kupił towaru od podmiotów wykazanych na posiadanych przez niego fakturach, to nie mógł tego towaru sprzedać Stronie. Jednocześnie pomimo posiadanych od administracji podatkowych państw członkowskich informacji o nabyciu towaru przez (…) spółkę w ilościach wykazanych na zakwestionowanych fakturach zakupowych tych podmiotów – zanegował rzetelność dostaw. (…). W ocenie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej (…) dotychczas przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, że Strona wiedziała lub powinna była wiedzieć, że transakcje potwierdzone zakwestionowanymi fakturami VAT stanowiły oszustwo i nie potwierdzały rzeczywistych zdarzeń.)”.
Zobacz: Praktyczny leksykon VAT 2018 Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT
Powyższe stwierdzenia dają nadzieję dla podatników będących w trakcie kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej czy też postępowania podatkowego, że przekonanie organu II instancji do swoich racji jest osiągalne. Żeby jednak tak się stało istotne jest, by już w I instancji składać wnioski dowodowe i nie pozostawać biernym, aby następnie w odwołaniu od niekorzystnej decyzji mieć na czym oprzeć opozycyjne argumenty. Próba udowodnienia, że organ I instancji się myli, nie zebrał wystarczającej ilości materiału dowodowego lub błędnie ocenił (albo nie ocenił w ogóle) dowody zebrane w sprawie, powinna być poparta dowodami. Prawidłowa konstrukcja odwołania od decyzji ma niezwykle istotne znaczenie. Kluczowa jest dobra znajomość procedury w sprawach podatkowych oraz praktyczna wiedza na temat sposobu rozstrzygania tego typu spraw przez organy podatkowe. Tendencyjność i przewidywalność postępowań w sprawach karuzeli podatkowych z pewnością stanowi silną broń w rękach podatnika.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców