Zawiadomienie o wszczęciu postępowania karnoskarbowego

18 czerwca 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów wydał kolejną niekorzystną dla podatników uchwałę (sygn. akt I FPS 1/18) dotyczącą przedawnienia zobowiązania podatkowego. Przedmiotem rozstrzygnięcia było ustalenie, w jaki sposób podatnik powinien zostać poinformowany o wszczęciu postępowania karnoskarbowego, aby można było mówić o skutecznym zawieszeniu biegu terminu przedawnienia.

Stan faktyczny

Podatnik, będący spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, dokonywał w 2009 r. odliczenia podatku VAT naliczonego z faktur dokumentujących zakup usług budowlanych. W toku postępowania organy administracji podatkowej ustaliły jednak, że czynności wykazywane przez podatnika nie zostały w rzeczywistości dokonane, a zatem odliczenie VAT było bezprawne. W konsekwencji Urząd Skarbowy wydał decyzję ustalającą należność podatkową obejmującą podatek za okres od stycznia do grudnia 2009 r. Podatnik odwołał się od tej decyzji, podnosząc między innymi, że doszło do przedawnienia zobowiązania podatkowego. Samo wszczęcie postępowania karnego w 2014 r. nie wywołało bowiem skutku w postaci zawieszenia biegu przedawnienia. Członkowie zarządu odebrali jedynie wezwanie do osobistego stawiennictwa w charakterze podejrzanych w sprawie o przestępstwo skarbowe, ale nie łączyło się to z poinformowaniem ich o zawieszeniu biegu przedawnienia zobowiązań podatkowych, a nadto nie wskazano konkretnego zobowiązania. Co prawda kolejno rozpatrujące sprawę organy miały zastrzeżenia co do samego ustalenia kwoty zobowiązania podatkowego, to jednak zgodnie twierdziły, że w sprawie nie doszło do przedawnienia.

Zobacz: Praktyczny leksykon VAT 2018 Wszystko o zmianach w rozliczeniach VAT

Sądowy finał sprawy

Ostatecznie sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, który przyznał rację Dyrektorowi Izby Skarbowej, wydającemu wcześniejszą decyzję. Sąd uznał, że strona musiała być świadoma tego, jakiego zobowiązania podatkowego dotyczy zawieszenie biegu przedawnienia, ponieważ w doręczonym podatnikowi piśmie wskazano, że chodzi o zobowiązania w podatku VAT za okres od stycznia 2009 r. do października 2010 r. oraz opisano przesłankę tego przedawnienia. Na gruncie obowiązujących przepisów nie ma wątpliwości, że skutek przedawnienia nie nastąpi, jeżeli zawiadomiono podatnika o wszczęciu postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Przepis wskazuje jedynie, że konieczne jest, aby zawiadomienie dotarło do podatnika przed upływem terminu przedawnienia.

Ostateczne rozstrzygnięcie sprawy należało natomiast do Naczelnego Sądu Administracyjnego na skutek skargi kasacyjnej wniesionej przez podatnika. NSA zakończył spór, stwierdzając, że „zawiadomienie podatnika dokonane na podstawie art. 70c Ordynacji podatkowej informujące, że z określonym, co do daty dniem, na skutek przesłanki z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego podatnika za wskazany okres rozliczeniowy, jest wystarczające do stwierdzenia, że nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia tego zobowiązania na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 wyżej wymienionej ustawy".

Kiedy zobowiązanie się przedawnia?

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu w pięciu sytuacjach. Po pierwsze wtedy, gdy nastąpiło wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania. Po drugie wtedy, gdy nastąpiło wniesienie skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania. Po trzecie w sytuacji, gdy wniesiono żądanie ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Po czwarte, gdy doręczono postanowienie o przyjęciu zabezpieczenia wykonania decyzji nakładającej obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub, w odniesieniu do określonych sytuacji, doręczono zarządzenie zabezpieczenia. Po piąte w przypadku doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia na podstawie tytułu wykonawczego, stanowiącego podstawę do wszczęcia tego postępowania. W omawianym stanie faktycznym organy administracji publicznej, a potem sądy, podnosiły zaistnienie sytuacji określonej w pierwszym przypadku.

Kontrowersje wokół dyspozycji art. 70c Ordynacji podatkowej

W oparciu o art. 70c Ordynacji podatkowej organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiążę się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia. Przepisy nie wskazują przy tym, jaką formę lub treść powinno mieć takie zawiadomienie. Dotychczasowe orzecznictwo sądów (sformułowane między innymi w wyrokach NSA – sygn. akt I FSK 1729/15 oraz sygn. akt I FSK 1498/14) oraz stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich wskazywało korzystną dla podatnika linię, odrzucającą takie lakonicznie sformułowane pisma. Tym bardziej uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 czerwca 2018 r. dziwi i wywołuje poruszenie przede wszystkim w środowisku przedsiębiorców.

Niełatwy los podatników

Trudno znaleźć logiczne wytłumaczenie tak skrajnie różnego od dotychczas forsowanego przez organy administracji publicznej, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz inne składy NSA stanowiska Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wskazanie w doręczonym stronie zawiadomieniu, iż nastąpił skutek przesłanki z art. 70 § 6, nie stanowi wyczerpującej, kompleksowej i rzetelnej informacji na temat wszczęcia postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe popełnione w związku z niewykonaniem zobowiązania podatkowego. Czy to oznacza kolejne celowe dręczenie polskiego podatnika przez organy państwa? Z pewnością można uznać to za nowy sposób na poszukiwanie dodatkowych źródeł wpływów budżetowych i cios wymierzony w polskich przedsiębiorców.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku oraz doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców