Sposoby doręczenia
Doręczenie pism procesowych, jak i w innych postępowaniach, tak i w postępowaniu podatkowym odgrywa niezwykle ważką rolę. Zasadą jest, że organ podatkowy doręcza pisma stronie za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub przez osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów.
W przypadku gdy organem podatkowym jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), pisma może doręczać sołtys za pokwitowaniem.
Obecnie istnieje także możliwość doręczania pism (z wyjątkiem zaświadczeń) za pomocą środków komunikacji elektronicznej, jeżeli strona wniosła o zastosowanie takiego sposobu doręczania albo wyraziła na to zgodę.
Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela – temu przedstawicielowi. Jednak jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. W przypadku wielu pełnomocników, strona powinna wyznaczyć jednego z nich jako właściwego do doręczeń. W przypadku jego niewyznaczenia, organ podatkowy doręcza pismo jednemu z pełnomocników.
Jak fiskus doręcza pisma podatnikom
W toku postępowania strona oraz jej przedstawiciel lub pełnomocnik mają obowiązek zawiadomić organ podatkowy o zmianie swojego adresu, w tym adresu elektronicznego, jeżeli wniesiono o zastosowanie takiego sposobu doręczania albo wyrażono na to zgodę. W razie zaniedbania tego obowiązku, pismo uznaje się za doręczone pod dotychczasowym adresem, a organ podatkowy pozostawia pismo w aktach sprawy (tzw. fikcja doręczenia).
Przepisy ordynacji podatkowej narzucają ponadto obowiązek ustanowienia pełnomocnika do spraw doręczeń, jeżeli strona wyjeżdża za granicę na okres co najmniej 2 miesięcy. Obowiązek ten dotyczy również osób fizycznych będących nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego.
Ustanowienie pełnomocnika do spraw doręczeń zgłaszane jest organowi podatkowemu właściwemu w danej sprawie. Natomiast w razie niedopełnienia obowiązków ustanowienia takiego pełnomocnika i poinformowania o tym organu podatkowego, pismo uważa się za doręczone:
1) pod dotychczasowym adresem – w przypadku nieustanowienia pełnomocnika,
2) pod adresem ostatniego czasowego pobytu – w przypadku gdy stroną postępowania podatkowego jest osoba fizyczna będąca nierezydentem w rozumieniu przepisów prawa dewizowego.
W razie wyjazdu na okres krótszy obowiązku ustanawiania pełnomocnika do spraw doręczeń nie ma.
Jednak w przypadku wyjazdu w celach turystycznych lub służbowych za granicę na czas krótszy niż dwa miesiące zawiadomienie o tym organu nie chroni przed fikcją doręczenia. Ma jedynie walor informacyjny i nie powoduje żadnych skutków prawnych w zakresie doręczania pism - tak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 27 stycznia 2012 r. (sygn. akt II FSK 2097/10). Zdaniem sądu nie jest zmianą adresu w rozumieniu art. 146 § 1 ordynacji podatkowej, w przypadku osób fizycznych, czasowe przebywanie poza mieszkaniem lub miejscem pracy. W szczególności za zmianę adresu nie można uznać wyjazdu na czas określony za granicę. Dlatego też NSA uznał za skuteczne doręczenie pisma na polski adres małżonków, którzy poinformowali organ podatkowy, że w określonym terminie ich adresem do doręczeń będzie miejscowość w Hiszpanii.
Miejsce doręczenia
Pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Pisma mogą być również doręczane w siedzibie organu podatkowego oraz - w miejscu pracy adresata – osobie upoważnionej przez pracodawcę do odbioru korespondencji. W razie niemożności doręczenia pisma w żaden z tych sposobów, a także w innych uzasadnionych przypadkach pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.
W przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu pisma doręcza się za pokwitowaniem pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. Jak istotna jest to przesłanka przekonała się Izba Skarbowa w W. Naczelny Sąd Administracyjny bowiem orzekł, że decyzja, którą Izba dostarczyła na adres podatniczki, a którą odebrał jej mąż, potwierdzając jej otrzymanie na urzędowym dowodzie doręczenia, jednakże nie wypowiadając się w kwestii, czy zgadza się przekazać decyzję żonie, nie jest decyzją doręczoną prawidłowo (wyrok NSA z 17 września 2002 r., sygn. akt I SA/Wr 1117/00).
W uzasadnieniu wyroku sąd stwierdził, że na zwrotnym poświadczeniu odebrania wezwania nie znalazły się żadne adnotacje doręczyciela, że mąż podatniczki zgodził się przekazać jej przesyłkę. Ten brak zaś powoduje, że nie można domniemywać prawidłowości doręczenia decyzji skarżącej.
Zawiadomienie o doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy domu umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania adresata lub w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata
Doręczenie decyzji urzędu skarbowego, czyli warto przyjrzeć się awizo
W razie niemożności doręczenia pisma we wskazany wyżej sposób:
1) poczta przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce pocztowej – w przypadku doręczania pisma przez pocztę;
2) pismo składa się na okres 14 dni w urzędzie gminy (miasta) – w przypadku doręczania pisma przez pracownika organu podatkowego lub przez inną upoważnioną osobę.
O fakcie pozostawania pisma w jednym z tych miejsc dwukrotnie zawiadamia się adresata. Powtórne zawiadomienie następuje w razie niepodjęcia pisma w terminie 7 dni. Zawiadomienie to umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego (14) dnia, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. Jednak jeżeli osoba doręczająca przesyłkę zamieściła na zwrotnym potwierdzeniu odbioru informację, że zawiadomienie pozostawiono właśnie w skrzynce oddawczej adresata, a rzeczywisty stan rzeczy pokazuje, że podatnik takiej nie posiada – nie wisi ona ani na drzwiach mieszkania, ani na klatce - organ podatkowy nie może uznać, że wysyłane przez niego pismo zostało doręczone. Nie wystarczy nawet to, że listonosz zostawił awizo w drzwiach kamienicy (wyrok NSA z dnia 14 grudnia 2011 r., sygn. II FSK 1245/11).
Jak fiskus powinien doręczać pisma osobom prawnym w postępowaniu podatkowym
Osobom prawnym oraz jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej pisma doręcza się w lokalu ich siedziby lub w miejscu prowadzenia działalności – osobie upoważnionej do odbioru korespondencji. Jeżeli podany przez nie adres siedziby nie istnieje lub jest niezgodny z odpowiednim rejestrem i nie można ustalić miejsca prowadzenia działalności, pismo pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.
Potwierdzenie doręczenia
Odbierający pismo potwierdza doręczenie pisma własnoręcznym podpisem, ze wskazaniem daty doręczenia. Jeżeli nie może on tego uczynić lub uchyla się od tego, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo, i przyczynę braku jej podpisu. Jeżeli natomiast sam adresat odmawia przyjęcia pisma, zwraca się je nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy, a pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy. W takim przypadku uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.
W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej, doręczenie jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia jego wysłania organ podatkowy otrzyma w formie elektronicznej potwierdzenie jego doręczenia. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ podatkowy doręcza pismo w tradycyjny sposób.
W celu doręczania pism w formie dokumentu elektronicznego organ podatkowy przesyła na adres elektroniczny strony informację wskazującą adres elektroniczny, z którego adresat może pobrać pismo i pod którym powinien dokonać potwierdzenia jego doręczenia. Informacja ta powinna także zawierać pouczenie dotyczące sposobu odbioru pisma (w szczególności sposobu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym organu podatkowego) oraz obowiązku podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób wskazany w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. Przepisy tej ustawy określają także warunki techniczne i organizacyjne doręczania pism w formie dokumentu elektronicznego.
Podstawa prawna: art. 144-154c Ordynacji podatkowej
Opracowała Katarzyna Dyrdowska