Skarga kasacyjna
Skargę kasacyjną wnosi się do WSA przez profesjonalnego pełnomocnika adwokata, radcę prawnego, a w sprawach obowiązków podatkowych i celnych także przez doradcę podatkowego (przymus radcowsko-adwokacki). Podstawy skargi kasacyjnej to uchybienia, które mogą być przedmiotem formułowanych zarzutów zmierzających do uchylenia lub zmiany zaskarżonego orzeczenia. Można je co do zasady podzielić na dwie kategorie. Istotne jest, aby konstruując zarzuty skargi kasacyjnej nie pomijać jednostek redakcyjnych przepisu, lecz dokładnie i szczegółowo wskazać naruszony przepis.
Przedmiot skargi kasacyjnej
Przedmiotem zaskarżenia w ramach skargi kasacyjnej są wyroki i postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego kończące postępowanie w sprawie. Zaskarżyć orzeczenie sądu można w całości lub w części, co musi być wskazane w skardze kasacyjnej.
Ważne jest także wniesienie skargi kasacyjnej od istniejącego orzeczenia, tj. jeżeli sąd pierwszej instancji nie orzekł o całości skargi lub nie zawarł rozstrzygnięcia, które z urzędu powinien zawrzeć, to w pierwszej kolejności przysługuje stronie prawo do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku zgodnie z art. 157 ppsa. Dopiero po rozstrzygnięciu tego wniosku można wnieść skargę kasacyjną.
Przedmiotem kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego w ramach skargi kasacyjnej są uchybienia sądu pierwszej instancji, które skarżący zawarł w treści skargi kasacyjnej. Oznacza to, że NSA może orzekać tylko w ramach zarzutów postawionych przez skarżącego w ramach skargi kasacyjnej i nie może wychodzić poza jej ramy. Poniżej opisane zarzuty nie dotyczą sytuacji, kiedy skarżący zarzuca nieważność postępowania, którą NSA powinien i tak brać pod uwagę z urzędu.
Naruszenie prawa materialnego
Pierwsza kategoria zarzutów to naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Zastosowanie spójnika „lub” zgodnie z zasadami logiki oznacza, że może zaistnieć sytuacja naruszenia obu norm postępowania.
Błędna wykładnia polega na mylnym zrozumieniu treści przepisu lub jego znaczenia albo na niezrozumieniu intencji ustawodawcy. Stawiając zarzut błędnej wykładni przepisu, skarżący winien wskazać, jak przepis ten powinien być rozumiany oraz jaki błąd został popełniony przez sąd przy interpretacji przepisu.
Z kolei niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego oznacza błąd subsumpcji, czyli błędne przyjęcie, że określony w sprawie stan faktyczny odpowiada hipotezie normy prawnej. Innymi słowy, stawiając zarzut niewłaściwego zastosowania przepisów, skarżący powinien wykazać, że hipotetyczny stan faktyczny wynikający z normy prawnej nie ma zastosowania w danej sprawie. Jeżeli skarżący uważa, że w danej sprawie powinien być zastosowany inny przepis prawa materialnego, wtedy niewłaściwym jest formułowanie zarzutu poprzez wskazanie braku zastosowania określonego przepisu, ponieważ w istocie oznacza to, że organ niewłaściwie zastosował inny przepis prawa materialnego.
Zarzucając naruszenie prawa materialnego, nie można kwestionować dokonanych przez organ lub sąd ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie.
Naruszenie przepisów postępowania
Druga kategoria obejmuje naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy. Szczególną uwagę należy zwrócić na drugą część art. 174 pkt 2 ppsa, tj. na istotny wpływ na wynik sprawy. Należy przez to rozumieć związek przyczynowo skutkowy pomiędzy uchybieniem przepisu postępowania a wynikiem sprawy, przy czym wystarczające jest, aby związek ten był hipotetyczny.
Najczęściej zarzut ten jest stawiany w sytuacji, gdy skarżący chce zakwestionować ustalony przez organ podatkowy lub sąd pierwszej instancji stan faktyczny. Poniżej zostały zaprezentowane niektóre przepisy ustawy, których naruszenia mógł dopuścić się sąd pierwszej instancji.
W ramach tego zarzutu skarżący często wskazują na naruszenie art. 141 § 4 ppsa, tj. wadliwość uzasadnienia sądu pierwszej instancji. Pomimo rozbieżności w zakresie możliwości uznania tego zarzutu jako samodzielnej podstawy skargi kasacyjnej można przyjąć stanowisko, że powyższy artykuł może stanowić samodzielną podstawę skargi kasacyjnej, jeżeli uzasadnienie wyroku sporządzone jest w sposób uniemożliwiający instancyjną kontrolę zaskarżonego wyroku.
Kolejny zarzut mieszczący się w tej podstawie skargi kasacyjnej to naruszenie art. 153 ppsa, czyli przyjęcie odmiennej oceny prawnej przez sąd pierwszej instancji, niż ta wyrażona we wcześniejszym wyroku NSA w tej samej sprawie.
Zarzutem procesowym może być także naruszenie art. 133 § 1 ppsa. W zakresie tego zarzutu mieści się m.in. ustalenie przez sąd stanu faktycznego na podstawie dowodów i faktów ujawnionych po wydaniu decyzji przez organ odwoławczy.