Zwrot kosztów naprawy w kwocie netto
Zasadą jest, iż w przypadku uszkodzenia pojazdu wykorzystywanego do prowadzenia działalności gospodarczej, odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów naprawy następuje w kwocie netto.
Zgodnie z brzmieniem art. 86 ustawy o podatku VAT, do skutecznego odliczenia kwoty podatku VAT konieczne jest ziszczenie się dwóch przesłanek.
Po pierwsze prawo do odliczenia kwoty naliczonego podatku VAT mają tylko czynni podatnicy podatku VAT.
Jak opodatkowana jest sprzedaż samochodu osobowego używanego w działalności?
Po drugie, kwota podatku VAT wynikająca z usługi naprawy uszkodzonego pojazdu musi pozostawać w ścisłym związku z czynnościami opodatkowanymi. Innymi słowy, uszkodzony pojazd musi być wpisany do ewidencji środków trwałych i wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej, w ramach której podatnik wykonuje czynności opodatkowane.
Zatem, w przypadku spełnienia powyższych warunków, wypłacone przez ubezpieczyciela odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu w kwocie netto jest w pełni prawidłowe. Poszkodowany ma bowiem prawo do odliczenia kwoty naliczonego podatku VAT.
Wypłacone odszkodowanie w kwocie netto czyni zadość regulacji zawartej w art. 361 § 1 k.c., która stanowi, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
Utracone korzyści a odszkodowanie
Rozliczanie w wypadku szkody całkowitej
W praktyce ubezpieczeniowej można się spotkać z sytuacją, gdy przedstawiony powyżej schemat jest również wykorzystywany przy rozliczaniu odszkodowania z tytułu tzw. szkody całkowitej.
Mianowicie, zgodnie z przyjętym poglądem w doktrynie, gdy wartość kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu przekracza wartość pojazdu w stanie nieuszkodzonym, następuje wypłata odszkodowania w wysokości wartości pojazdu w stanie nieuszkodzonym, pomniejszona o wartość pozostałości.
W przypadku szkody całkowitej zdarza się, iż ubezpieczyciele przyjmują za zasadne wypłatę odszkodowania również w kwocie netto. Stanowisko takie nie w każdym przypadku jest prawidłowe.
Zgodnie z treścią art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług, z podatku VAT zwalnia się dostawę towarów używanych, pod warunkiem, że w stosunku do tych towarów podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przy ich nabyciu.
Z kolei za towar używany (w myśl postanowień art. 43 ust. 2 ustawy o VAT), uważa się pojazdy, których okres użytkowania przez podatnika wyniósł co najmniej pół roku po nabyciu prawa do rozporządzania nimi jako właściciel.
O zwolnieniu dostawy pojazdów używanych jednoznacznie przesądza przepis, który stanowi, iż zwalnia się z podatku dostawę samochodów osobowych i innych pojazdów samochodowych przez podatników, którym przy ich nabyciu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w wysokości 50% lub 60%, jednak nie więcej niż odpowiednio 5 tys. zł lub 6 tys. zł. (§ 13 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 kwietnia 2011 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług - Dz. U. z 2011 roku, nr 73, poz. 392)
Powyższe oznacza dla poszkodowanego, iż w przypadku zbycia pozostałości używanego pojazdu wykorzystywanego w działalności, dostawa będzie korzystała ze zwolnienia. Tym samym ubezpieczyciel, ustalając wysokość należnego odszkodowania, powinien uwzględnić kwotę podatku nieodliczoną w momencie nabycia pojazdu.
Korekta odliczonego podatku VAT
Inną kwestią, którą musi mieć na uwadze ubezpieczyciel przy ustalaniu wysokości należnego odszkodowania z tytułu szkody całkowitej, jest korekta odliczonego podatku VAT. Przy sprzedaży pojazdu uszkodzonego, zgodnie z treścią art. 91 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, poszkodowany jest zobowiązany do korekty odliczonego podatku VAT, który został odliczony przy nabyciu pojazdu.
Dla pojazdów, obowiązek korekty wynosi pięć lat, z wyłączeniem tych, których wartość początkowa nie przekraczała 15 tys. zł. Zbycie pozostałości pojazdu powoduje obowiązek zwrotu odliczonego podatku VAT proporcjonalnie do liczby lat, jaka została do upływu koniecznych pięciu lat.
Czy wycofanie samochodu z działalności skutkuje obowiązkiem korekty VAT
Na przykład, jeśli poszkodowany nabył auto w kwietniu 2011 roku, a szkoda całkowita i zbycie pozostałości nastąpiło w czerwcu 2012 roku, to poszkodowany ma obowiązek zwrotu 4/5 kwoty odliczonego podatku VAT. Zatem ubezpieczyciel ma obowiązek również zwrotu poszkodowanemu tej kwoty.
Reasumując: przy ustalaniu należnej poszkodowanemu kwoty odszkodowania z tytułu szkody całkowitej i zbycia pozostałości, powinna ona obejmować wartość netto oraz uwzględniać nieodliczony podatek VAT. Ubezpieczyciel powinien w pierwszej kolejności ustalić, czy w momencie sprzedaży pozostałości pojazdu przysługiwało poszkodowanemu prawo do zastosowania zwolnienia z VAT.
Sprzedaż pozostałości pojazdu, wykorzystywanego do prowadzenia działalności, będzie zwolniona z VAT, jeśli był on wykorzystywany do prowadzenia działalności przez okres co najmniej pół roku przez poszkodowanego, który miał prawo do odliczenia częściowego lub nie posiadał prawa do odliczenia.
Jeśli podatnik dokonał zbycia pojazdu, od którego wcześniej odliczył całość VAT-u, ubezpieczyciel powinien wypłacić odszkodowanie w kwocie netto. Jeśli poszkodowany odliczył tylko część VAT-u przy uwzględnianiu wysokości należnego odszkodowania, należy uwzględnić kwotę podatku VAT nieodliczoną przy nabyciu pojazdu.
Ponadto, w przypadku zbycia pozostałości przed upływem 5 lat od nabycia pojazdu, ubezpieczyciel przy wypłacie odszkodowania powinien również uwzględnić kwotę podatku VAT wynikającą z obowiązku dokonania korekty odliczenia.