Polskie przepisy podlegające ocenie przez ETS
ETS oceniał zgodność przepisów art. 97 ust. 5-7 polskiej ustawy o VAT z przepisami dyrektywy. W art. 97 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług wydłużono termin zwrotu dla określonej grupy podatników. Specjalne zasady dotyczą podatników, którzy:
• rozpoczynają wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT,
• rozpoczęli wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed złożeniem zawiadomienia VAT-R/UE.
Tym podatnikom nie przysługuje zwrot w terminie 60 lub 25 dni. Termin zwrotu wydłuża się dla nich do 180 dni, gdy spełniają łącznie następujące warunki:
• zostali zarejestrowani jako podatnicy VAT UE,
• nie złożyli w urzędzie skarbowym kaucji gwarancyjnej, zabezpieczenia majątkowego lub gwarancji bankowej na kwotę 250 000 zł.
Zwrot w skróconym terminie przysługuje tym podatnikom dopiero począwszy od rozliczenia za okres rozliczeniowy następujący po upływie 12 miesięcy lub po upływie 4 kwartałów, za które podatnik składał deklaracje podatkowe oraz rozliczał się terminowo z podatków stanowiących dochód budżetu państwa, w tym również jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych.
Podatnik może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego o zwolnienie lub zwrot kaucji po upływie 12 miesięcy, za które składał deklaracje podatkowe oraz rozliczał się terminowo z podatków stanowiących dochód budżetu państwa, w tym również jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych.
Wydłużenie terminu zwrotu
Przepis art. 97 ust. 5 ustawy, który wydłuża termin zwrotu, według ETS nie jest zgodny z art. 18 ust. 2 i 4 dyrektywy. Narusza również zasadę proporcjonalności, ponieważ zwrot powinien nastąpić w rozsądnym terminie. Natomiast termin zwrotu przewidziany w art. 97 ust. 5 ustawy dla nowych podatników jest:
• po pierwsze sześć razy dłuższy niż jednomiesięczny okres objęty deklaracją VAT,
• po drugie trzy razy dłuższy niż termin stosowany do innych podatników,
• po trzecie władze polskie nie wskazały okoliczności, które umożliwiłyby wyjaśnienie wprowadzenia, w celu zwalczania oszustw i unikania opodatkowania, tak znacznej różnicy w traktowaniu podatników.
Według ETS tak długi termin wydaje się tym bardziej niepotrzebny, że w każdym przypadku organ podatkowy może zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy o VAT przedłużyć 60-dniowy termin zwrotu. Takie uprawnienie przysługuje urzędowi skarbowemu zawsze, gdy okaże się to zasadne, by sprawdzić w szerszym zakresie zgodność z prawem tego zwrotu i w celu uzyskania wyjaśnień.
Złożenie kaucji gwarancyjnej
Według ETS również kaucja, którą musi złożyć podatnik, aby otrzymać zwrot we wcześniejszym terminie, nie jest proporcjonalna ani do podlegającej zwrotowi kwoty nadwyżki VAT, ani do ekonomicznego znaczenia podatnika.
W szczególności złożenie takiej kaucji może powodować znaczne ryzyko finansowe dla przedsiębiorstw, które dopiero rozpoczęły działalność. Mogą w związku z tym nie dysponować znacznymi zasobami finansowymi. Kaucja narusza wymóg, że ustalony sposób zwrotu nie może pociągać za sobą żadnego ryzyka finansowego dla podatnika.
W rzeczywistości złożenie tej kaucji w celu skorzystania ze zwykłego terminu skutkuje tylko zastąpieniem ciężaru finansowego, jakim jest zablokowanie na okres 180 dni kwoty nadwyżki VAT, ciężarem, jakim jest zablokowana kwoty kaucji.
ETS uznał, że jest to tym bardziej nieuzasadnione, że:
• po pierwsze kwota kaucji może być wyższa od danej kwoty nadwyżki VAT,
• po drugie okres zatrzymania kaucji jest dłuższy niż termin zwrotu nadwyżki VAT przewidziany dla nowych podatników.
Brak zgody na wprowadzenie ograniczeń
ETS rozstrzygał również, czy art. 97 ust. 5 ustawy można uznać za specjalny środek, który ma służyć zapobieganiu niektórym rodzajom oszust lub unikania opodatkowania (art. 27 dyrektywy). Jednak na wprowadzenie takich ograniczeń każde państwo musi mieć zgodę Rady.
Według ETS polski rząd nie miał zgody Rady, aby wprowadzić art. 97 ust. 5 ustawy jako specjalny środek stanowiący odstępstwo od szóstej dyrektywy.
Dlatego art. 97 ust. 5 ustawy nie można uznać za „specjalny środek stanowiący odstępstwo” służące zapobieganiu niektórym rodzajom oszustw podatkowych lub unikaniu opodatkowania. Polski rząd nie miał prawa wprowadzać takich ograniczeń.
WAŻNE
Polski rząd nie miał prawa wprowadzać ograniczeń w postaci wydłużenia terminu zwrotu VAT dla podatników rozpoczynających działalność.
Skutki dla polskich podatników
Podatnicy, którym odmówiono zwrotu w skróconym terminie, a postępowanie zakończono decyzją ostateczną, mogą wystąpić z wnioskiem o wznowienie postępowania. Z tym wnioskiem może wystąpić tylko podatnik (organ podatkowy nie wznawia postępowania z urzędu). Z takim wnioskiem można wystąpić w terminie miesiąca od dnia publikacji sentencji orzeczenia ETS w Dzienniku Urzędowym UE. Jeśli zwrot został wypłacony w terminie 180 dni, a podatnik występował o zwrot w terminie 60 dni, to za okres od 61 dnia do dnia wypłaty zwrotu będą podatnikowi przysługiwać odsetki.
Podatnicy, którzy rozpoczęli działalność i są zarejestrowanymi podatnikami VAT UE, mogą wykazywać VAT do zwrotu, nawet gdy nie złożą kaucji. Organy podatkowe będą zapewne respektować ten wyrok, biorąc pod uwagę fakt, że dotyczy on bezpośrednio polskich przepisów ustawy. Ponadto Urząd Komitetu Integracji Europejskiej przekazał za pośrednictwem Ministerstwa Finansów pismo z 1 lutego 2007 r. nr AP13/8012/590/PZ/07/PDJC-65-07 dyrektorom izb skarbowych, że wyroki są źródłem prawa wspólnotowego i powinny być uwzględnione w praktyce władz skarbowych. Nie ma znaczenia, że przepis nadal obowiązuje. Podatnik może się bowiem powołać wprost na przepisy dyrektywy, gdy mimo upływu terminu przepisy dyrektywy nie zostały wprowadzone prawidłowo.
Ponadto w rządowym projekcie zmieniającym ustawę o podatku od towarów i usług przewidziano usunięcie art. 97 ust. 5-8 ustawy.
PRZYKŁAD
Spółka rozpoczęła działalność od maja br. Dokonuje sprzedaży do innych krajów UE. W deklaracji za sierpień wykazała nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w wysokości 54 000 zł, w deklaracji za sierpień wykazała wewnątrzwspólnotową dostawę na kwotę 200 000 zł. Dlatego do zwrotu w terminie 60 dni będzie jej przysługiwała kwota 44 000 zł (200 000 × 22%). Nawet gdy nie złoży kaucji.