W obowiązującym dotychczas rozporządzeniu z dnia 14 marca 2013 r. § 6 ust. 1 pkt 1 stanowi, że podatnicy, prowadząc ewidencję wydają nabywcy, bez jego żądania, paragon fiskalny.
Zaproponowana treść tegoż przepisu została w projekcie poszerzona. Ma on przyjąć brzmienie: „podatnicy prowadząc ewidencję wystawiają i wydają nabywcy, bez jego żądania, paragon fiskalny przed przyjęciem należności, bez względu na formę płatności, z zastrzeżeniem § 12”.
Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia zmiana ta ma charakter doprecyzowujący i polega na wprowadzeniu zasady, iż wystawienie i wydanie paragonu nabywcy musi nastąpić przed otrzymaniem zapłaty. Przy czym należy dodać, iż bez znaczenia dla powyższego obowiązku pozostaje sposób płatności. Zatem zarówno w przypadku gdy należność ma zostać uregulowana gotówką, jak i bezgotówkowo (karta płatnicza, przelew lub inna forma bezgotówkowa), podatnik ma obowiązek najpierw wystawić i wydać paragon.
Autorzy projektu jako uzasadnienie powyższego rozwiązania wskazali, iż brak jest technicznych barier uniemożliwiających wystawienie przez kasę (także on-line) paragonu przed przyjęciem płatności. Celem wprowadzenia omawianej zasady ma być z kolei wiedza podatnika, iż transakcja została zaewidencjonowana. Ma to zdaniem projektodawców przyczynić się do uszczelnienia systemu podatku od towarów i usług.
Do zaproponowanego brzmienia § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia należy się odnieść krytycznie z kilku powodów.
Po pierwsze, projektodawcy przeanalizowali jedynie, iż istnieje techniczna możliwość wystawiania paragonów przed przyjęciem płatności. Nie analizowali natomiast kłopotów, jakich będzie nastręczać brak możliwości zapłaty, szczególnie w przypadku, gdy strony umówiły się na płatność bezgotówkową. Płatność ta może się bowiem okazać niemożliwa z przyczyn niezależnych od wiedzy i woli nabywcy np. zajęcie rachunków bankowych, przyczyny techniczne.
Częściowym rozwiązaniem dla podatnika wydają się być w takiej sytuacji przepisy regulujące postępowanie w przypadku zwrotów towarów i uznanych reklamacji towarów i usług. Nie będą jednak stanowiły remedium w przypadku usług, gdyż nie da się ich zwrócić. Trudno też wyobrazić sobie sytuację złożenia reklamacji usługi przez klienta z tego tylko powodu, że nie jest on w stanie za nią zapłacić.
Wydaje się także, iż rozwiązaniem problemu nie będą także przepisy dotyczące postępowania w przypadku oczywistych omyłek w ewidencjonowaniu. Nie będzie bowiem stanowiło błędnie zaewidencjonowanej sprzedaży jej ujęcie w ewidencji pomimo, że należność nie została zapłacona (Skoro wystawiono paragon, który dokumentuje sprzedaż, to należy przyjąć, że miała ona miejsce. Nie można zanegować samej sprzedaży tylko dlatego, że nie została pobrana zapłata. Brak zatem podstaw do twierdzenia, iż można taką sprzedaż potraktować jako niebyłą i w konsekwencji zastosować przepisy o oczywistej omyłce, tym bardziej, że stosując te przepisy należy ponownie zaewidencjonować sprzedaż w prawidłowej wysokości).
Błąd musi bowiem dotyczyć wartości obrotu i podatku należnego. Przepisy nie odnoszą się w tym zakresie do zapłaty czy jej braku. Podatnikowi pozostanie w zasadzie tylko wystawienie faktury, tak aby było wiadomo od kogo dochodzić niezapłaconej należności i rozliczenie należnego podatku.
Po drugie, wątpliwości wzbudza skuteczność proponowanego rozwiązania. W dalszym ciągu bowiem będzie możliwe niezaewidencjonowanie sprzedaży, jeśli sprzedawca i nabywca się tak umówią. Co więcej, z pewnością nie każdy konsument będzie świadom nowych zasad wystawiania i wydawania paragonów oraz swojej roli w procesie uszczelniania systemu podatku od towarów i usług. Klienci nie będą więc świadomi, że stali się z mocy projektowanego rozporządzenia kontrolującymi w zakresie ewidencjonowania obrotu za pomocą kas rejestrujących. W dalszym ciągu zatem brak reakcji nabywcy na niewystawienie paragonu, umożliwi nieuczciwemu sprzedawcy uchylenie się od opodatkowania. Nie istnieją bowiem żadne mechanizmy zapobiegające przyjęciu płatności bez wystawienia paragonu.
Polecamy: Biuletyn VAT
Po trzecie, co może mniej istotne, w projektowanym § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia zbędny wydaje się być wyraz „wystawia”. Żeby bowiem wydać paragon, najpierw musi on istnieć czyli zostać wystawiony. Jest to więc względem rozporządzenia z dnia 14 marca 2013 r. przejaw nadregulacji.
Planowane wprowadzenie w życie omawianej zasady wystawiania i wydawania paragonów wzbudza spore kontrowersje. Jego walor uszczelniający system może okazać się znikomy, gdyż w ostatecznym rozrachunku jest on uzależniony od postawy przyjętej przez nabywcę. Z pewnością jednak wystawienie paragonu przed otrzymaniem zapłaty będzie dla przedsiębiorców kłopotliwe w przypadkach, w jakich nabywca nie będzie mógł dokonać zapłaty. Wprowadzając tego rodzaju rozwiązania powinno się każdorazowo ocenić jego potencjalne koszty i korzyści. W przypadku zaproponowanego rozwiązania raczej trudno mówić o przewadze korzyści względem kosztów tym bardziej, że nie wiadomo na ile przyczyni się ono do uszczelnienia systemu.
Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących – projekt z 5 listopada 2018 r.
Błażej Materna, Konsultant podatkowy w Oddziale Wielkopolskim Instytutu Studiów Podatkowych