Zgodnie z Wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE (sygnatura C-249/17) spółce przysługuje prawo do odliczenia podatku od wydatków poniesionych na przejęcie innej firmy nawet w sytuacji, gdy ostatecznie nie doszło do przejęcia.
Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że powstałe prawo do odliczenia trwa, nawet jeżeli planowana działalność gospodarcza nie została później zrealizowana, a co za tym idzie, nie zaowocowała transakcjami podlegającymi opodatkowaniu lub podatnik nie mógł wykorzystać towarów lub usług uprawniających do odliczenia w ramach transakcji podlegających opodatkowaniu z uwagi na okoliczności niezależne od jego woli. Zdaniem Trybunału inna wykładnia byłaby sprzeczna z zasadą neutralności VAT w odniesieniu do obciążenia podatkowego przedsiębiorstwa.
Spór toczył się między irlandzką spółką Ryanair a The Revenue Commissioners. Ryanair w zamiarze przejęcia innego przewoźnika lotniczego poniosła znaczne koszty doradztwa i innych usług związanych ze złożeniem oferty nabycia wszystkich udziałów konkurenta, a następnie odliczyła od nich VAT. Przejęcie jednak nie doszło do skutku ze względu na obowiązujące przepisy prawa konkurencji, zgodnie z którymi Ryanair mógł wejść w posiadanie ok. 29% udziałów przejmowanej spółki. W związku z uniemożliwieniem przejęcia spółki irlandzki fiskus uznał, że spółce Ryanair nie przysługuje prawo do odliczenia podatku.
Sprawa trafiła do unijnego Trybunału w formie pytań prejudycjalnych zadanych przez Supreme Court (sąd najwyższy Irlandii). TSUE odkreślił, że za podatnika VAT należy uznać każdego, kto ma zamiar rozpocząć działalność gospodarczą, co potwierdzają obiektywne okoliczności, oraz poczyni na ten cel pierwsze wydatki inwestycyjne, co wynika wprost z dyrektywy unijnej (szósta dyrektywa Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz.U. 1977, L 145, s. 1.). W związku z tym za podatnika należy także uznać spółkę podejmującą czynności przygotowawcze mające na celu nabycie udziałów innej firmy z zamiarem świadczenia na jej rzecz usług zarządzania.
W rozumieniu Trybunału Sprawiedliwości UE prawo do odliczenia jest integralną częścią systemu VAT i co do zasady nie podlega ograniczeniu. Zgodnie z treścią wyroku zasada neutralności VAT w odniesieniu do obciążenia finansowego przedsiębiorstwa wymaga, by ponoszenie pierwszych kosztów inwestycyjnych na potrzeby i na cele przedsiębiorstwa było uznawane za działalność gospodarczą, i z zasadą tą byłoby sprzeczne, gdyby działania te rozpoczynały się dopiero w chwili, gdy powstaje dochód podlegający opodatkowaniu. Jakakolwiek inna interpretacja zagrażałaby obciążeniem przedsiębiorcy kosztem VAT w ramach jego działalności gospodarczej, uniemożliwiając mu odliczenie tego podatku, i dokonywałaby arbitralnego rozróżnienia między wydatkami inwestycyjnymi dokonanymi na potrzeby przedsiębiorstwa w zależności od tego, czy są one dokonywane przed faktycznym jej rozpoczęciem czy w trakcie jej prowadzenia. Prawo do odliczenia przysługuje także w sytuacji, gdy planowana działalność gospodarcza nie została później zrealizowana, a co za tym idzie, nie zaowocowała transakcjami podlegającymi opodatkowaniu.
W omawianej sprawie istotnym elementem było także to, czy działalność gospodarczą stanowi samo nabycie i posiadanie udziałów. Trybunał podkreślił ponownie, że spółkom holdingowym, które zajmują się wyłącznie operacjami obrotu udziałami, nie przysługuje prawo do odliczenia podatku. Takie spółki nie prowadzą bowiem żadnej działalności operacyjnej, a ich dochody pochodzą bezpośrednio z tytułu posiadanych udziałów w postaci dywidend. Inaczej jest, gdy nabyciu udziałów towarzyszy pośrednia lub bezpośrednia ingerencja w zarządzanie przejmowanymi firmami i skutkuje to dokonywaniem czynności podlegających opodatkowaniu VAT, takich jak świadczenie usług administracyjnych, księgowych, handlowych i technicznych, bez uszczerbku dla praw właściciela udziału jako akcjonariusza lub wspólnika. W analizowanej sprawie Ryanair miał zamiar świadczyć na rzecz przejmowanej spółki usługi zarządzania, a więc prowadzić działalność gospodarczą w rozumieniu dyrektywy.
Polecamy: Komplet podatki 2019
Podsumowując, unijne przepisy przyznają firmie, która ma zamiar nabyć udziały innej spółki w celu prowadzenia działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu na jej rzecz opodatkowanych usług zarządzania, prawo do pełnego odliczenia VAT od poniesionych wydatków. Warunkiem jest jednak ścisły związek ponoszenia tych wydatków z planowaną działalnością gospodarczą.
Wyrok Trybunału ma uniwersalne znaczenie, ponieważ mogą się na niego powoływać także polskie firmy. Z analizowanego przypadku wynika, że prawo do odliczenia VAT przysługuje przedsiębiorcy także w sytuacji, gdy dana inwestycja nie została zrealizowana i nie przyniosła przychodów. Jeśli nie wykazał on żadnego podatku należnego, od którego mógłby odliczyć naliczony, ma prawo wystąpić o zwrot VAT, co na mocy obowiązujących polskich przepisów przysługuje mu co do zasady w ciągu 180 dni. Przedsiębiorca powinien jednak posiadać dowody potwierdzające realne podstawy podejmowanej inwestycji, ponieważ może być to przedmiotem kontroli urzędu skarbowego.
Źródło: Accreo