Termin do zwrotu VAT nie zawsze interesuje organ podatkowy

Zwrot podatku w ustawie o VAT

Zasady zwrotu podatku naliczonego zostały wyczerpująco – oraz obszernie – uregulowane w art. 87 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej jako „ustawa o VAT”). Zgodnie z jego treścią,
w przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub zwrotu różnicy na rachunek bankowy.

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT istnieją możliwości odzyskania podatku naliczonego w trzech terminach: 60, 180 lub 25 dni. Możliwość ze skorzystania z konkretnego z podanych terminów uzależniona została od spełniania określonych przepisami ustawy warunków.

Polecamy: Biuletyn VAT

Zwrot w terminie ‘podstawowym’

Co do zasady zwrot różnicy podatku powinien nastąpić w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika na rachunek bankowy (lub rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej) podatnika wskazany w zgłoszeniu identyfikacyjnym. Ponadto ustawodawca umożliwił dokonanie zwrotu na rachunek bankowy (lub rachunek SKOK) związany z udzielonym podatnikowi przez tą instytucję kredytem.

Dokonanie zwrotu w terminie 60 dni nie stanowi jednak obowiązku organu podatkowego. Termin ten posiada charakter instrukcyjny, a więc jeśli organ podatkowy poweźmie wątpliwość co do zasadności zwrotu albo uzna, iż zwrot wymaga dodatkowego zweryfikowania transakcji, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć termin, aż do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanego w związku z czynnościami sprawdzającymi, kontrolą podatkową lub postępowaniem podatkowym prowadzonymi na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej.

Przedsiębiorca może uzyskać zwrot podatku pomimo wydłużenia terminu przez urząd skarbowy, jednak jest to uzależnione od złożenia zabezpieczenia majątkowego. Ustawa o VAT zawiera wyliczenie form tego zabezpieczenia, jednak najbardziej dostępna i najmniej kosztowna jego forma, a więc weksel, możliwa jest do zastosowania tylko jeśli zwrot podatku dotyczy kwoty w wysokości nie wyższej niż kwota odpowiadająca równowartości 1.000 euro.

Zwrot podatku w terminie 60-dni możliwy jest również w przypadku podatników dokonujących dostawy towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju i niedokonujących sprzedaży opodatkowanej, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju i jeżeli kwoty te mogłyby być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku związanego z tymi czynnościami. Zwrotu takiego dokonuje się na umotywowany wniosek podatnika.

Skrócony termin zwrotu podatku VAT

Skorzystanie ze zwrotu podatku w skróconym terminie do 25-dni od daty złożenia deklaracji VAT uzależnione zostało od spełnienia przez podatnika licznych ustawowych wymogów. W pierwszej kolejności podatnik musi udokumentować kwotę podatku naliczonego, między innymi, poprzez przedłożenie organowi faktur, właściwych dokumentów celnych oraz wykazania kwoty podatku należnego w treści deklaracji, gdy przepisy odrębne nakładają na podatnika taki obowiązek (np. w przypadku rozliczania w deklaracji podatku od importu dokonanego w procedurze uproszczonej)

Od kwot udokumentowanych przez podatnika wyłącza się kwotę podatku naliczonego lub kwotę różnicy podatku należnego i naliczonego nierozliczną w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazanych w deklaracji.

Na końcu tego żmudnego procesu gromadzenia właściwej dokumentacji podatnik powinien udowodnić, że w sposób sumienny wypełniał obowiązki składania deklaracji podatkowych oraz przez okres ubiegłych 12 miesięcy był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.

Nietrudno jest więc dostrzec, że próba uczynienia zadość wymaganiom ustawowym może stanowić niezapomnianą przygodę dla podatnika.

Ekspres o nazwie split payment z tylko jedną stacją

Nowością jest możliwość uzyskania zwrotu podatku na rachunek VAT, jest on możliwy na wniosek podatnika, złożony wraz z deklaracją podatkową. Zwrot ten ma miejsce w terminie 25 dni od dnia złożenia rozliczenia. Zaletą tego rozwiązania jest brak obowiązku spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków.

Zwrot podatku dokonywany jest przez urząd skarbowy przy użyciu komunikatu przelewu, w którego treści urząd skarbowy zamieszcza:

• kwotę odpowiadającą zwracanej kwocie różnicy podatku;
• okres rozliczeniowy, którego dotyczy wniosek o zwrot;
• numer, za pomocą którego podatnik jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Fiskus się nie spieszy, czasem lepiej zwrot wstrzymać, niż wypłacić

Praktyka fiskusa niestety nie sprzyja składaniu przez podatników wniosków o zwrot podatku VAT. Tendencja do przedłużania zwrotów zyskuje na sile wobec działań zmierzających
do uszczelniania systemu poboru podatku VAT. Niestety do nierównej walki fiskusa z przedsiębiorcami dołączył nie tylko rząd, ale również sądy administracyjne.

W wyroku z 25 maja 2018 roku, sygn. I FSK 579/18 Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) uznał, że „(…) że organ ma prawo weryfikacji rozliczenia podatnika w trybie art. 87 ust. 2 ustawy VAT (przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku) i może w tym celu prowadzić dodatkowe postępowanie wyjaśniające, jako że jest to forma przeciwdziałania oszustwom lub nadużyciom w dziedzinie VAT, który to cel jest wspierany przez dyrektywę VAT”. Ponadto NSA, w ślad za sądem I instancji, podkreślił, iż „…zasada szybkości zwrotu podatku nie może w tej sytuacji być faworyzowana kosztem zasady słuszności zwrotu (…).”

Cytowane orzeczenie zapadło na kanwie stanu faktycznego, w którym spółka oczekująca na zwrot podatku VAT zaskarżyła kontrolę podatkową trwającą ponad dwa lata. Wskutek złożonego wniosku o zwrot podatku VAT za grudzień 2014 roku organ podatkowy wszczął w spółce postępowanie kontrolne, które wielokrotnie przedłużał. Uzasadniając naruszenie terminu do zwrotu powołał się na konieczność analizy całego łańcucha dostaw, podejrzewając udział spółki w karuzeli VAT. Badanie objęło nie tylko spółkę ale również wszystkich jej kontrahentów krajowych oraz zagranicznych, którzy mogli uczestniczyć w transakcjach, w ramach których skarżąca domagała się zwrotu VAT. Kontrolowany podmiot tracąc cierpliwość do przedłużającego się postępowania organu złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie zarzucając organowi sztuczne komplikowanie i nieuzasadnione przedłużanie kontroli, wskazując na przewlekłość postępowania prowadzonego przez naczelnika urzędu skarbowego.

Sąd przed którym zawisł spór nie podzielił poglądu podatnika, co skutkowało wniesieniem przez spółkę skargi kasacyjnej do NSA. Niestety ten również nie podzielił stanowiska Spółki i uznał, że organ podatkowy, chcąc ustalić czy podatnik świadomie bądź nieświadomie bierze udział w oszustwie karuzelowym, musi skontrolować cały łańcuch dostaw towarów, a bardzo długi czas prowadzonego postępowania determinowany jest przez długie terminy odpowiedzi zagranicznych i polskich władz skarbowych. Wobec czego NSA nie zauważył w działaniach naczelnika urzędu skarbowego znamion przewlekłości w prowadzeniu postępowania.

Za rygorystycznym i wieloaspektowym podejściem do analizy łańcucha dostaw przed dokonaniem zwrotu, Naczelny Sąd Administracyjny, opowiedział się także w wyroku z 7.03.2018 r., o sygn. I FSK 225/17, w którego treści podkreślił, że „(...) nie podziela zatem stanowiska Skarżącego, że przeprowadzenie pełnej weryfikacji wszystkich kontrahentów w łańcuchu dostaw, przy pominięciu możliwości dokonania samodzielnych ustaleń w zakresie zasadności zwrotu nadwyżki podatku od towarów i usług jest działaniem nieproporcjonalnym, którego nie uzasadnia interes fiskalny Skarbu Państwa.”

Przytoczone orzeczenia nie są jedynymi przykładami aprobaty swobodnego podejścia do przedłużenia terminu do zwrotu podatku VAT. Z przerażeniem można przyglądać się również innym tezom orzeczniczym, dla przykładu w wyroku z 5 lipca 2016 r., sygn. akt I FSK 1893/15 Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że „(…) dla zachowania określonego w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług terminu do przedłużenia zwrotu podatku od towarów i usług w celu zweryfikowania jego zasadności wymagane jest, aby postanowienie naczelnika urzędu skarbowego w tym przedmiocie, które doręczane jest stronie za pośrednictwem operatora pocztowego, zostało wydane (sporządzone) i przekazane temu operatorowi w celu doręczenia przed upływem terminu do dokonania tego zwrotu.”, czym podważył – wydawałoby się, że powszechnie uznawaną – zasadę uzależnienia skuteczności decyzji podatkowej i postanowienia od doręczenia stronie tego postępowania.

Co z interesem podatnika?

Niestety dość łatwo jest sobie wyobrazić, że sytuacja finansowa przedsiębiorcy, który czekając przez lata na zwrot podatku VAT, może się znacząco pogorszyć. Konsekwencją takich działań może być brak zaufania do organów podatkowych, a także obawa o pewność bytu prowadzonego przedsiębiorstwa.

Podstawa prawna: art. 87 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1221 z późn. zm.).

Kamil Kowalski, aplikant radcowski, Konsultant Podatkowy w ECDP Sp. z o.o.