Naczelny Sąd Administracyjny wydał kolejne już orzeczenie w sprawie możliwości odliczania VAT od inwestycji samorządowych, tym razem w postaci obiektów sportowych. Sprawa dotyczyła Gminy, która zrealizowała inwestycję tj. budowę hali sportowej a następnie oddała ją szkole w trwały zarząd. Zdaniem fiskusa, okoliczność ta wystarczyła aby pozbawić Gminę zupełnie prawa do odliczenia podatku naliczonego.
W Gminie funkcjonuje również druga hala sportowa, która została wyremontowana, a następnie oddana w trwały zarząd w Zespołowi Szkół. W związku z funkcjonowaniem hal Gmina ponosi wydatki m.in. na zakup usług remontowych, budowlanych, zakupy towarów (np. środki czystości, meble, wyposażenie), media. Gmina od początku budowy ww. hal sportowych miała zamiar wykorzystywać hale komercyjnie do pozyskiwania dodatkowych przychodów, jednak teraz chciałaby zarządzać nią w bardziej efektywny sposób, poprzez pozyskiwanie większej ilości zleceń. Obie hale pełnią bowiem obecnie funkcję sal przyszkolnych (do zajęć WF), środowiskowej (spotkania gminne) oraz są wynajmowane komercyjnie przez szkołę. Wynajem hal sportowych przez szkoły był okazjonalny, gdyż placówki te nie są odpowiednim podmiotem do zarządzania przedmiotowymi obiektami oraz mają do zrealizowania inne zadania własne, przede wszystkim edukację. Gmina nie ma możliwości samodzielnie zajmować się zarządzaniem działalnością związaną z operowaniem halami. Wiąże się to bowiem z szeregiem czynności administracyjnych i handlowych (np. pozyskiwanie klientów, podpisywanie umów najmu, negocjacje biznesowe, reklama, promocja, zlecanie bieżących usług zewnętrznych). Gmina postanowiła zatem odpłatnie wydzierżawić oba obiekty, celem pozyskania w przyszłości dodatkowych dochodów. Gmina rozważa udostępnienie hal sportowych na podstawie umowy odpłatnej dzierżawy. Dzierżawca posiada odrębną osobowość prawną oraz samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową. Do jego zadań statutowych należy zaspakajanie potrzeb i aspiracji kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych społeczeństwa całej Gminy. Dzierżawca może prowadzić także działalność gospodarczą w zakresie kultury. Może on prowadzić także działalność gospodarczą w zakresie kultury, w tym m.in.: prowadzenie kawiarni, sali bilardowej, wynajem sal na uroczystości rodzinne, przyjęcia okolicznościowe, zebrania, prelekcje, ekspozycje, imprezy artystyczne oraz działalność gospodarczą. Gmina wskazała też szczegółowo planowane przez nią działania gospodarcze związane z obiektami sportowymi.
Organ uznał jednak, że Gmina nie ma prawa do odliczenia VAT z tytułu powyższych inwestycji. Zdaniem organu, przepisy wykluczają możliwość dokonania odliczenia podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi. Aby podmiot mógł skorzystać z prawa obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związany z dokonanym nabyciem towarów i usług, w pierwszej kolejności winien spełnić przesłanki umożliwiające uznanie go dla tej czynności za podatnika podatku od towarów i usług, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zatem, skoro Inwestycje nie były wykorzystywane przez Gminę w działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, oznacza to, że Gmina wyłączyła je całkowicie z systemu podatku VAT.
Sądy obu instancji przyznały jednak rację Gminie. W sytuacji, gdy Gmina powzięła zamiar wykorzystywania hal do wykonywania czynności opodatkowanych, nabyła w związku z tymi wydatkami status podatnika podatku VAT w podanym wyżej rozumieniu. Spełniona została zatem przesłanka podmiotowa odliczenia. Przyjęcie poglądu organu za prawidłowy jest niemożliwe i to z kilku powodów. Po pierwsze, podważałoby zasadę racjonalności ustawodawcy (który zawarłby w ustawie przepisy regulujące niemożliwy z punktu widzenia ustawy stan faktyczny, tj. podatkowe skutki zmiany sposobu wykorzystania dobra, które – determinowane pierwotnym zamiarem – nie mogłoby ulec zmianie). Po wtóre, przyznawałoby prymat pierwotnemu zamiarowi wykorzystania dobra nad jego faktycznym wykorzystaniem do czynności opodatkowanych. Po trzecie skutkowałoby naruszeniem podstawowej dla systemu VAT zasady neutralności podatku VAT dla jego podatnika. Pomimo bowiem, że od pewnego momentu dobro byłoby używane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnik byłby pozbawiony prawa do odliczenia podatku VAT, a więc ponosił jego ekonomiczny ciężar. Po czwarte wreszcie, sąd zauważa, że przepisy przewidują korekty zarówno w sytuacji, gdy zmienia się wykorzystanie środka z użycia do czynności niedających prawa do odliczenia na czynności rodzące takie prawo, jak i odwrotnie. Brak jest podstaw do rozróżniania skutków obu tych stanów. Gdyby więc przyjąć za prawidłowy pogląd, że zmiana wykorzystania środka z czynności niedających prawa do odliczenia, na wykorzystanie, które takie prawo rodzi nie uprawnia do dokonania korekty, to konsekwentnie należałoby się opowiedzieć, że w sytuacji przeciwnej podatnik nie ma obowiązku dokonania korekty „in minus”, co z kolei skutkowałoby tym, że mino, iż wykorzystuje on dobro do czynności nieopodatkowanych, może korzystać z odliczenia podatku naliczonego w pełnym zakresie.
Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Stan taki naruszałby drugą podstawową zasadę podatku VAT odliczenia podatku zawartego w wydatkach mających związek z czynnościami opodatkowanymi.
Ponadto, zdaniem Sądu – przez sformułowanie „nie miał prawa do obniżenia kwot podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego” należy rozumieć zarówno sytuację, gdy nabycie towaru lub usługi dotyczyło działalności zwolnionej, jak i niepodlegającej ustawie.
NSA podkreślił, iż prawo do odliczenia VAT Gminy w analogicznej sprawie potwierdzone zostało dodatkowo orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o sygn. C-140/17 w polskiej sprawie Gminy Ryjewo.
Orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, sygn. I FSK 1660/16.
Joanna Rudzka, Doradca Podatkowy