Trybunał Sprawiedliwości UE wydał ciekawy wyrok w sprawie konsekwencji błędnego rozliczenia transakcji łańcuchowej (sygn. akt C-273/18). Zdaniem TSUE, organ podatkowy jest zobowiązany do wykazania istnienia nienależnej korzyści podatkowej po stronie podatnika w celu odmowy prawa do odliczenia naliczonego podatku od wartości dodanej (VAT). Okoliczność, iż do nabycia towarów doszło w ramach łańcucha kolejnych transakcji sprzedaży pomiędzy kilkoma osobami oraz że podatnik wszedł w posiadanie danych towarów w magazynie osoby uczestniczącej w tym łańcuchu, innej niż osoba wykazana na fakturze jako dostawca, sama w sobie nie wystarcza do stwierdzenia istnienia praktyki stanowiącej nadużycie ze strony podatnika lub innych osób uczestniczących we wspomnianym łańcuchu.
Skarżąca spółka – Kuršu zeme z siedzibą na Łotwie – od lutego do grudnia 2012 r. zadeklarowała transakcje nabycia towarów od innej spółki z siedzibą na Łotwie, KF Premy, i która odliczyła związany z tymi transakcjami VAT naliczony. W trakcie kontroli podatkowej Łotewski urząd podatkowy – VID stwierdził, że owe nabycia miały miejsce w ramach łańcucha kolejnych transakcji pomiędzy kilkoma spółkami.
W rzeczywistości bowiem odnośne towary zostały w pierwszej kolejności sprzedane przez UAB „Baltfisher”, spółkę z siedzibą na Litwie, na rzecz dwóch spółek z siedzibą na Łotwie. Następnie zostały one ponownie sprzedane przez te spółki na rzecz innej spółki z siedzibą na Łotwie, która odsprzedała je KF Premie, która ostatecznie odsprzedała je Kuršu zeme, który z kolei zapewnił transport tych towarów z Kłajpedy (Litwa) do swojej fabryki położonej na Łotwie. Nie mogąc znaleźć logicznego wytłumaczenia dla takiego łańcucha transakcji, VID uznał, po pierwsze, że spółki pośredniczące nie wykonywały w rzeczywistości żadnej działalności gospodarczej przy dokonywaniu nabycia omawianych towarów, oraz po drugie, że Kuršu zeme nie mógł nie wiedzieć o sztucznym charakterze owego łańcucha.
VID uznał zatem, że Kuršu zeme dokonał nabycia omawianych towarów bezpośrednio od Baltfishera i w związku z tym zaklasyfikował omawiane nabycia jako „wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów”. W konsekwencji decyzją z dnia 29 kwietnia 2014 r. skorygował deklaracje VAT sporządzone przez Kuršu zeme poprzez zaliczenie wartości omawianych towarów do wartości towarów nabytych z innych państw członkowskich, powiększając w konsekwencji należny VAT i obniżając jednocześnie do właściwej wysokości zadeklarowany przez Kuršu zeme VAT naliczony.
Zdaniem TSUE, nie doszło do nadużycia zatem nie można odmówić odliczenia z tej przyczyny. Jednak powstaje pytanie: któremu nabyciu w łańcuchu transakcji należy przypisać jedyny wewnątrzwspólnotowy transport i które w związku z tym jako jedyne powinno zostać zaklasyfikowane jako „wewnątrzwspólnotowe nabycie”.
Należy w tym celu dokonać łącznej oceny wszystkich okoliczności właściwych dla danej sprawy, a w szczególności należy sprawdzić, w którym momencie doszło do przeniesienia na rzecz Kuršu zeme prawa do dysponowania towarem jak właściciel. Od chwili, w której miało miejsce owo przeniesienie, to znaczy przed wewnątrzwspólnotowym transportem lub po nim, zależeć będą zarówno klasyfikacja jako wewnątrzwspólnotowe nabycie jednej z transakcji nabycia w ramach rozpatrywanego w postępowaniu głównym łańcucha, jak i zakres prawa do odliczenia, to znaczy zwrotu VAT na rzecz Kuršu zeme.
A zatem w przypadku gdy końcowa dostawa w łańcuchu kolejnych dostaw skutkujących jednym transportem wewnątrzwspólnotowym stanowi dostawę wewnątrzwspólnotową, nabywca końcowy nie może odliczyć od VAT, do zapłaty którego jest zobowiązany, kwoty VAT nienależnie zapłaconego od towarów, które zostały mu dostarczone w ramach dostawy wewnątrzwspólnotowej zwolnionej z podatku, jedynie na podstawie błędnej faktury przekazanej przez dostawcę.
Polecamy: Najnowsze zmiany w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Z kolei ów nabywca może zwrócić się o zwrot podatku nienależnie zapłaconego do dostawcy, który wystawił błędną fakturę, zgodnie z prawem krajowym. Niemniej jednak w sytuacji, w której VAT został rzeczywiście zapłacony do skarbu państwa przez danego dostawcę, jeżeli zwrot przez tego ostatniego VAT na rzecz nabywcy okazuje się niemożliwy lub nadmiernie uciążliwy m.in. w przypadku niewypłacalności tego dostawcy, zasada skuteczności może wymagać, aby ów nabywca mógł skierować swoje roszczenie o zwrot bezpośrednio do organów podatkowych.
W celu odmowy prawa do odliczenia VAT naliczonego okoliczność, iż do nabycia towarów doszło w ramach łańcucha kolejnych transakcji sprzedaży pomiędzy kilkoma osobami oraz że podatnik wszedł w posiadanie danych towarów w magazynie osoby uczestniczącej w tym łańcuchu, innej niż osoba wykazana na fakturze jako dostawca, sama w sobie nie wystarcza do stwierdzenia istnienia praktyki stanowiącej nadużycie ze strony podatnika lub innych osób uczestniczących we wspomnianym łańcuchu, ponieważ właściwy organ podatkowy jest zobowiązany do wykazania istnienia nienależnej korzyści podatkowej, jaką uzyskali ów podatnik lub owe pozostałe osoby.
Wyrok z 10 lipca 2019 r. (sygn. akt C-273/18).