Podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia pełnej kwoty podatku naliczonego w związku z leasingiem samochodu o przeznaczeniu specjalnym (bankowóz) oraz prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu paliwa służącego do jego napędu, jeżeli samochód spełnia kryteria określone dla pojazdu specjalnego zgodnie z art. 2 pkt 36 Prawa o ruchu drogowym, a także wymogi konieczne do uznania pojazdu za bankowóz wymienione w załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne.
Tak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w ustnym uzasadnieniu wyroku z 9 kwietnia 2013 r. (sygn. III SA/Wa 3158/12).
Sprawa dotyczyła podatnika, świadczącego usługi prawne, opodatkowane stawką 23 % VAT. Zapłata za usługi następowała w formie przelewów bankowych, lub w gotówce. Ponadto, w związku ze świadczonymi przez siebie usługami podatnik dysponował dokumentami objętymi tajemnicą adwokacką.
Odliczanie VAT od samochodów – bankowozy
Odliczanie VAT od paliwa i samochodów osobowych w 2013 r.
Mając na celu zapewnienie bezpieczeństwa przewozu środków pieniężnych i dokumentów podatnik podpisał umowę leasingu operacyjnego samochodu. W aucie zostały zainstalowane szczególne elementy wyposażenia, które spełniają wymogi zawarte w załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 września 2010 r. w sprawie wymagań jakim powinna odpowiadać ochrona wartości pieniężnych przechowywanych i transportowanych przez przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne (dalej: rozporządzenie) określone dla bankowozu typu C. Spełnienie wymagań uznania pojazdu za bankowóz zostało potwierdzone właściwymi certyfikatami oraz wpisem w dowodzie rejestracyjnym.
Na tle powyższego, podatnik zwrócił się do organu podatkowego z wnioskiem o interpretację, w którym zapytał, czy w przypadku korzystania na podstawie umowy leasingu z samochodu specjalnego - bankowozu typu C, przysługuje mu prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, wynikającego z faktur dokumentujących raty leasingowe samochodu specjalnego oraz z prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego, wynikającego z faktur VAT dokumentujących zakup paliwa do jego napędu?
Zdaniem podatnika prawo takie powinno mu przysługiwać, ze względu na spełnienie wszystkich wymagań prawnych dla uznania samochodu za bankowóz, a także wykorzystywanie go w działalności opodatkowanej. Organ podatkowy uznał to stanowisko za nieprawidłowe. Podatnik złożył skargę do WSA w Warszawie, który przyznał mu rację.
W ustnym uzasadnieniu WSA stwierdził, że w niniejszej sprawie, w ramach prowadzonej działalności podatnik będzie posiadał bankowóz, który dawałby mu komfort co do tego, że przewożone pieniądze i dokumenty są bardziej bezpieczne, z uwagi na fakt, że samochód ten jest bardziej chroniony przez system elektroniczny i fizyczne zastosowanie do możliwości przewozu pieniędzy i dokumentów. Podatnik korzysta z tego samochodu zgodnie z jego przeznaczeniem w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Powyższe oznacza, że przesłanki umożliwiające odliczenie pełnej kwoty VAT są spełnione, dlatego zaskarżoną interpretację należało uchylić.
Ograniczenie prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego
Zgodnie z brzmieniem art. 86 ust. 1. ustawy o podatku od towarów i usług („ustawa o VAT”) w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
A zatem zgodnie z brzmieniem tego przepisu, odzwierciedlającym zasadę neutralności podatku VAT, podatnikowi powinno przysługiwać prawo do odliczenia podatku od nabycia samochodu osobowego wykorzystywanego do prowadzenia działalności opodatkowanej, jak również od zakupów paliwa do jego napędu. Prawo do odliczenia podatku naliczonego od wydatków związanych z działalnością podlegającą opodatkowaniu jest bowiem fundamentalnym prawem podatnika podatku VAT.
Jednak powyższe prawo zostało ograniczone na mocy otrzymanej przez Polskę derogacji (tj. decyzji wykonawczej Rady z 27 września 2010 r. upoważniającej Rzeczpospolitą Polską do wprowadzenia szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 26 ust. 1 lit. a i art. 168 dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej – (Dz. Urz. UE L 256 z 30 września 2010 r.).
Zgodnie z nią, podatnicy nabywający na terytorium Polski pojazdy osobowe mają ograniczone prawo do odliczenia podatku, tj. mogą odliczyć nie więcej niż 60% podatku wykazanego na fakturze dokumentującej nabycie auta osobowego (przy czym nie może być to więcej niż 6 000 pln) i nie mogą odliczyć podatku VAT od paliwa służącego do napędu takiego samochodu.
Zwrot VAT naliczonego także od wstępnych wydatków inwestycyjnych
Powyższe ograniczenie (przedłużone do 31 grudnia 2013 r. na podstawie art. 10 ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie niektórych ustaw związanej z realizacją ustawy budżetowej - Dz.U. z 24 grudnia 2012 r. poz. 1456), zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym (Dz.U. Nr 247, poz. 1652 z późn. zm., dalej jako: „ustawa zmieniająca”) nie ma zastosowania do nabyć następujących kategorii pojazdów:
1) pojazdów samochodowych mających jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;
2) pojazdów samochodowych mających więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50% długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków;
3) pojazdów samochodowych, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;
4) pojazdów samochodowych, które posiadają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu;
5) pojazdów samochodowych będących pojazdami specjalnymi w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku do niniejszej ustawy;
6) pojazdów samochodowych konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą – jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie;
7) przypadków, gdy przedmiotem działalności podatnika jest:
a) odprzedaż tych samochodów (pojazdów) lub
b) oddanie w odpłatne używanie tych samochodów (pojazdów) na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innych umów o podobnym charakterze i te samochody (pojazdy) są przez podatnika przeznaczone wyłącznie do wykorzystania na te cele przez okres nie krótszy niż sześć miesięcy.
Tym samym zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 2 pkt. 5 ustawy zmieniającej ograniczenie w prawie do odliczenia podatku nie dotyczy pojazdów samochodowych będących pojazdami specjalnymi. Z kolei w punkcie 2 załącznika do przedmiotowej ustawy za pojazdy specjalistyczne uważa się m.in. bankowozy.
A zatem, zgodnie z brzmieniem cytowanego powyżej przepisu, w mojej ocenie, podatnikowi nabywającemu bankowóz powinno przysługiwać zarówno pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabycie auta tego typu, jak również od paliwa do niego.
Czy nabycie bankowozu zawsze uprawnia do pełnego odliczenia podatku
Odpowiedzią na powyższe brzmienie przepisów w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego jest możliwość zakupu odpowiednio zmodyfikowanych aut osobowych, tak aby spełniały one definicję pojazdu specjalnego, jakim jest bankowóz.
Jednak powyższe rozwiązanie budziło (i nadal budzi) wątpliwości organów skarbowych.
Argumentują one bowiem, że prawo do pełnego odliczenia podatku VAT przysługuje tylko tym podatnikom, którzy wykorzystują nabywane bankowozy do działalności podlegającej opodatkowaniu i (co kluczowe) są one niezbędne do prowadzenia tej działalności.
Opisana w stanie faktycznym sprawa dotyczyła podatnika świadczącego usługi prawne i dysponującego dokumentami objętymi tajemnicą adwokacką.
Odliczenie VAT od samochodów zastępczych
Mając na celu zapewnienie bezpieczeństwa przewozu środków pieniężnych i dokumentów, podatnik podpisał umowę leasingu samochodu spełniającego warunki określone dla bankowozu. Spełnienie wymagań uznania pojazdu za bankowóz zostało potwierdzone właściwymi certyfikatami oraz wpisem w dowodzie rejestracyjnym.
Zgodnie z ustnym uzasadnieniem wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego („WSA”) w Warszawie, w ramach prowadzonej działalności podatnik będzie posiadał bankowóz, który dawałby mu komfort co do tego, że przewożone pieniądze i dokumenty są bardziej bezpieczne, z uwagi na fakt, że samochód ten jest bardziej chroniony przez system elektroniczny i fizyczne zastosowanie do możliwości przewozowych pieniędzy i dokumentów. Podatnik korzysta z tego samochodu zgodnie z jego przeznaczeniem w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Powyższe oznacza, że przesłanki umożliwiające odliczenie pełnej kwoty VAT są spełnione, dlatego zaskarżoną interpretację należało uchylić.
W mojej ocenie, z powyższym orzeczeniem WSA w Warszawie, co do zasady, można się zgodzić, natomiast pewne wątpliwości budzi samo uzasadnienie wyroku. Zgodnie bowiem z cytowanym powyżej art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikowi wówczas, gdy zakupiony towar (usługa) jest wykorzystywany do prowadzenia działalności opodatkowanej. Tak niewątpliwie było w przedmiotowej sprawie, tzn. pojazd był wykorzystywany do działalności podatnika podlegającej opodatkowaniu podstawową stawką podatku VAT. Tym samym należy uznać za spełniona przesłankę zawarta w tym przepisie.
Należy również zwrócić uwagę na fakt, że ustawodawca przewidział co prawda pewne ograniczenia w prawie do odliczenia podatku naliczonego (wymienione zostały chociażby w art. 88 ustawy o VAT czy też w art. 3 ust. 1 ustawy zmieniającej), jednak żadne z nich nie mówi, że nabywany towar (usługa) ma być wykorzystywany zgodnie z przeznaczeniem w prowadzonej przez podatnika działalności.
Tym samym taką interpretację przepisów należy, w mojej ocenie, uznać za niezgodną z ich literalną wykładnią. Należy bowiem pamiętać, że wszelkie ograniczenia w prawie do odliczenia podatku VAT powinny być interpretowane ściśle i nie mogą podlegać wykładni rozszerzającej. W ustawie o VAT brak jest bowiem przepisu, zgodnie z którym, odliczenie VAT możliwe jest tylko od tych towarów lub usług, które są niezbędne do wykonywania czynności opodatkowanych.
Ponadto, na podstawie obecnie obowiązujących przepisów należy uznać, że nie ma znaczenia rodzaj działalności prowadzonej przez podatnika, do której wykorzystywany jest bankowóz. Jeżeli bowiem użytkowany pojazd spełnia cechy pozwalające uznać go za pojazd specjalny i jest on wykorzystywany do wykonywania czynności opodatkowanych, to należy stwierdzić, że podatnikowi przysługuje pełne prawo do odliczenia podatku.
Warto podkreślić, że analogiczne uzasadnienie przedstawił WSA w Warszawie również w wyroku z dnia 22 lutego 2013 r. (sygn. III SA/Wa 2016/12) wydanym w analogicznym stanie faktycznym. Oba wyroki są jednak nieprawomocne i od obu przysługuje izbie skarbowej skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Zakup samochodu dla firmy - VAT i akcyza
Temat odliczenia podatku naliczonego od zakupu bankowozu jest tym bardziej ciekawy, że WSA w Bydgoszczy w wyroku z dnia 2 października 2012 r. (sygn. akt I SA/Bd 733/12) uznał, że „aby móc odliczyć w pełnej wysokości podatek naliczony związany z zakupem samochodu o specjalnym przeznaczeniu (bankowozu) i podatek naliczony przy zakupie paliwa służącego do jego napędu, pojazd ten winien służyć działalności opodatkowanej podatnika i to takiej, w której wykorzystywanie tego typu pojazdu jest konieczne. Działalność do prowadzenia, której można wykorzystywać bankowóz to świadczenia usług przewozu wartości pieniężnych, o których mowa w cyt. powyżej rozporządzeniu. Zdaniem Sądu nie jest taką działalnością prowadzenie przez wnioskodawcę działalności w zakresie konstrukcji metalowych i ich części, z którym wiąże się jak podano we wniosku o udzielenie interpretacji przewożenie do siedziby udziałowca tajnych i cennych materiałów m.in. zabezpieczonych dysków i innych nośników danych elektronicznych, laptopów oraz innych dokumentów przewożonych w formie papierowej, a także papierów wartościowych, pieniędzy i innych kosztowności. Marginalne wykorzystanie bankowozu do przewozu powyższych rzeczy nie może uprawniać podatnika do możliwości odliczenia całego podatku naliczonego.”
Biorąc pod uwagę powyższe wydaje się, że przedmiotową kwestię ostatecznie rozstrzygnie dopiero Naczelny Sad Administracyjny.
Zmiana przepisów VAT od 1 stycznia 2014 r.
Należy jednocześnie nadmienić, że obecnie obowiązujące przepisy będą obowiązywały wyłącznie do 31 grudnia 2013 r. Wynika to z faktu, że od 1 stycznia 2014 r. polskie przepisy ustawy o VAT będą musiały być zgodne z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Magoora (C-414/07), który uznał, że wprowadzenie ograniczeń w odliczeniu VAT do tzw. aut z kratką było niezgodne z prawem unijnym.
Tym samym resort finansów będzie zobowiązany do wprowadzenia nowych regulacji w powyższym zakresie.
Wojciech Gede, starszy konsultant w Zespole ds. Podatków Pośrednich działu prawno-podatkowego PwC