TSUE w wyroku z 21 marca 2024 r. zapadłym w sprawie C‑606/22 orzekł, że wykazanie nadpłaty podatku VAT i dochodzenie jej zwrotu dopuszczalne jest również wtedy, gdy sprzedaż z zawyżoną stawką VATu odbywała się na rzecz konsumentów na podstawie paragonów z kas rejestrujących (fiskalnych), a więc nie wyłącznie wówczas, gdy wystawiano faktury. Naczelny Sąd Administracyjny - w oczekiwaniu na powyższe orzeczenie - zawiesił kilka prowadzonych postępowań. Po wyroku TSUE postępowania te zostały podjęte na nowo i oczekują na rozstrzygnięcia.
- Zmiana interpretacji może dotyczyć wysokości stawek VAT
- Dopuszczalność korekty sprzedaży ewidencjonowanej za pomocą kasy rejestrującej
Orzeczenie TSUE z 21 marca 2024 r. zapadło w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne NSA sformułowane w sprawie o sygn. akt: I FSK 1225/18 (wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 7 marca 2018 r., I SA/Bd 69/18). Zagadnienie prawne dotyczyło wykładni dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010 r. Stan faktyczny oparty był na sprzedaży konsumenckiej karnetów wstępu do klubu fitness i korzystania z jego infrastruktury (analogicznego stanu faktycznego dotyczy sprawa w NSA za sygn. akt: I FSK 1487/18 na tle wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 27 marca 2018 r., I SA/Bd 28/18).
Zmiana interpretacji może dotyczyć wysokości stawek VAT
Przy sprzedaży ewidencjonowanej za pomocą kas rejestrujących podatnik stosował niewłaściwą stawkę VAT w wysokości 23% zamiast na poziomie 8%. Warto wyjaśnić, że niejednokrotnie podatnicy z początku stosują się do uzyskiwanych indywidualnych interpretacji podatkowych w przedmiocie właściwej stawki podatku (np. 23% VAT), a następnie wydawana jest przez organy podatkowe interpretacja ogólna o odmiennej treści (np. 8% VAT). Gdy jednak w okolicznościach stanu faktycznego podatnik wystąpił do organu podatkowego z wnioskiem o zwrot nadpłaconego podatku VAT, otrzymał w dwóch instancjach decyzję odmowną, a kluczowym argumentem Dyrektora Izby Administracji Skarbowej był właśnie fakt udokumentowania sprzedaży paragonami a nie fakturami, co - mimo że przy sprzedaży konsumenckiej było prawidłowe i wystarczające - miało rzekomo stać na przeszkodzie możliwości dochodzenia zwrotu nadpłaty podatku VAT. Organ wskazywał, że brak faktur przekłada się na brak możliwości ich korekty, która dopiero otwierałaby drogę do wykazania nadpłaty podatku VAT i dochodzenia jej zwrotu.
TSUE natomiast jednoznacznie orzekł, iż nawet w takich okolicznościach podatnik, który błędnie zastosował zawyżoną stawkę VAT, ma prawo złożyć wniosek o zwrot do organu podatkowego. Jednocześnie Trybunał wskazał, że organ może podnieść zarzut bezpodstawnego wzbogacenia tego podatnika wyłącznie wtedy, gdy wykaże, po dokonaniu analizy ekonomicznej, która uwzględnia wszystkie istotne okoliczności, że ciężar finansowy podatku nienależnie pobranego spoczywający na tym podatniku został w całości zneutralizowany.
Dopuszczalność korekty sprzedaży ewidencjonowanej za pomocą kasy rejestrującej
Druga kategoria podjętych na nowo postępowań sądowoadministracyjnych dotyczy branży gastronomicznej (sprawa o sygn. akt: I FSK 79/20 w której zaskarżono wyrok WSA w Warszawie z dnia 27 września 2019 r., III SA/Wa 297/19 oraz sprawa o sygn. akt: I FSK 39/20 na tle wyroku WSA w Warszawie z dnia 27 września 2019 r., III SA/Wa 298/19). Podatnik prowadził sprzedaż napojów kawowych w trzech różnych rodzajach obiektów:
1) w systemie wysp w galeriach handlowych,
2) w lodziarniach firmowych usytuowanych w galeriach handlowych lub w ciągach arterii komunikacyjnych,
3) w kawiarniach.
Również w tych sprawach sporne okazało się prawo do skorygowania podstawy opodatkowania podatku od towarów i usług dotyczącej sprzedaży napojów kawowych dokumentowanej z zastosowaniem kas fiskalnych - w związku ze złożonymi korektami deklaracji VAT-7. Powodem zmiany wcześniejszego rozliczenia było zastosowanie 5% stawki podatku od towarów i usług w miejsce stosowanej uprzednio 23% lub 8% z tytułu sprzedaży detalicznej napojów kawowych w systemie wysp i lodziarni firmowych oraz 8% stawki w miejsce stosowanej uprzednio 23% stawki z tytułu sprzedaży detalicznej napojów kawowych w systemie kawiarni.
Przede wszystkim prawo do zastosowania niższych stawek VAT potwierdzone zostało wcześniej uzyskanymi przez podatnika indywidualnymi interpretacjami podatkowymi. Jednakże Dyrektor Izby Administracji Skarbowej - nie kwestionując samej prawidłowości stawek VAT - podobnie odmówił możliwości skorygowania podatku należnego od sprzedaży kawy wobec udokumentowania jej paragonami fiskalnymi. WSA w Warszawie zauważył we wspomnianych wyrokach, iż wprawdzie ustawodawca nie określił w przepisach metody korekty sprzedaży ewidencjonowanej za pomocą kasy rejestrującej, ale niedopuszczalne jest wykluczenie z tego powodu możliwości dokonania takiej korekty, w sytuacji, gdy stawka podatku i podstawa opodatkowania (a w konsekwencji kwota VAT należnego) zostały zdeklarowane przez podatnika niezgodnie z przepisami ustawy o VAT.
Ponieważ kasa rejestrująca nie pozwala na korektę danych zapisanych w pamięci fiskalnej (tj. po wydrukowaniu paragonu), to korekta błędnych zapisów powinna być dokonywana za pomocą innych urządzeń księgowych. W takim przypadku należy prowadzić tzw. ewidencję korekt, z której musi dokładnie wynikać kwota korekty sprzedaży i podatku należnego. Ewidencja taka nie ma określonego wzoru, ale wskazane jest, aby zawierała co najmniej dane niezbędne do ustalenia przyczyn zaistniałej korekty, a zapisy w niej widniejące pozwalały na określenie prawidłowej kwoty obrotu i podatku należnego.
Ponadto WSA w Warszawie zwrócił uwagę, iż ani ustawa VAT ani przepisy Ordynacji podatkowej nie przewidują żadnych dodatkowych przesłanek, które wskazywałyby na konieczność wykazania uszczerbku majątkowego, jaki poniósł podatnik w związku z nadpłaceniem lub zapłatą nienależnego podatku, czy też wykazania na kogo ciężar podatku został przerzucony. Już w wyroku z 27 września 2018 r. (I FSK 1753/16) NSA wskazał, że to ustawa o VAT określa, co jest podstawą opodatkowania oraz jaka powinna być właściwa stawka podatku, a jeśli stawka została błędnie określona, to prawo do korekty podatku przysługuje zarówno w sytuacji zaniżenia tej stawki jak i zawyżenia. NSA podkreślił też, że podatnik ma możliwość dokonania korekty w sytuacji zawyżonej stawki VAT, w przypadku ewidencjonowania sprzedaży w kasie fiskalnej - z tym, że powstały wskutek tego dochód opodatkowany będzie podatkiem dochodowym.
Podsumowując, nie można odmówić podatnikowi prawa do korekty wówczas, gdy rozliczenie podatku jest niezgodne z obowiązującymi przepisami.