Zobacz: Zmiany w odliczaniu VAT w 2016 r. – jak stosować preproporcję?
Nowe zasady odliczania VAT od 2016 roku - interpelacja
Kwestia ta stała się przedmiotem interpelacji poselskiej z 12 stycznia 2015 r. (nr 30157) posłów Bogdana Rzońcy i Jana Warzechy.
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo zamówień publicznych Ministerstwo Finansów przewidziało szereg zmian mających na celu pełniejsze dostosowanie przepisów o podatku od towarów i usług do prawa unijnego wynikającego z wyroków Trybunału Sprawiedliwość Unii Europejskiej. Do ustawy mają zostać wprowadzone przepisy ograniczające prawo do odliczenia podatku naliczonego, gdy zakupiony towar lub usługa służą zarówno działalności gospodarczej, jak i innym celom, w sytuacji gdy nie jest w całości możliwe przypisanie usług albo towaru do działalności gospodarczej wykonywanej przez podatnika.
Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której podatnik płaci VAT od przekazania na cele osobiste. Każde inne osobiste użytkowanie składników firmowego majątku w przypadku, gdy nie będzie opodatkowane, będzie skutkowało ograniczeniem prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Polecamy: Podatki 2016 cz.1 – VAT 2016 (książka)
W takiej sytuacji kwotę podatku naliczonego oblicza się przy wykorzystaniu prewspółczynnika.
Prewspółczynnik
Prewspółczynnik określa (procentowo) sposób alokacji każdego zakupu związanego z działalnością podlegającą VAT (opodatkowaną lub zwolnioną) oraz z działalnością pozostającą poza zakresem VAT. Jest to zupełnie nowa regulacja w zakresie odliczania VAT.
W uzasadnieniu do projektu ustawy można przeczytać, że prewspółczynnik znajdzie zastosowanie w odniesieniu do kwoty podatku naliczonego, określonego zgodnie z zasadami wskazanymi w art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, tj. w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi. Z uzasadnienia wynika, że przepis ten będzie miał zastosowanie w przypadku pojazdów samochodowych, dla których odliczenie ograniczone jest do 50% VAT.Dodatkowo wnioskodawca nie określił wprost innego sposobu traktowania prewspółczynnika w odniesieniu do samochodów osobowych.
Polecamy: Zmiany w odliczaniu VAT od 1 stycznia 2016 r. - jak przygotować się do stosowania preproporcji (PDF)
Z drugiej jednak strony z projektowanych przepisów można wysnuć wniosek, że podatnik ma do wyboru albo korzystanie z pojazdu samochodowego wyłącznie do celów działalności gospodarczej, albo wykorzystywanie go w celach mieszanych – służbowych i prywatnych.
W tym pierwszym przypadku odlicza 100% VAT naliczonego, w drugim korzysta z 50-procentowego zryczałtowanego odliczenia i nie stosuje dodatkowo prewspółczynnika, gdyż jest to sprzeczne z ideą odliczania VAT od samochodów.
Dodatkowo art. 86a ustawy o podatku od towarów i usług jest przepisem szczególnym i spełnia funkcję quasi-prewspółczynnika. Dlatego tym bardziej dziwi chęć ustawodawcy do „karania podatnika”, czyli stosowania prewspółczynnika w odniesieniu do pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej i nieprzekraczającej 3,5 t wykorzystywanych również do celów prywatnych, by oznaczałoby to, że w przypadku pojazdu samochodowego mamy do czynienia z podwójnym obostrzeniem: odliczeniem tylko 50% VAT i dodatkowo zastosowaniem prewspółczynnika.
Posłowie zwrócili się do Ministra Finansów z następującym pytaniem:
Czy do podatnika, który na podstawie art. 86a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług odlicza 50% VAT w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi, będą miały zastosowanie przepisy o prewspółczynniku zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 2 grudnia 2014 r.?
W imieniu Ministra odpowiedzi udzielił 27 stycznia 2015 r. Jarosław Neneman - podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów:
Minister zauważył, że projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych zakłada wprowadzenie zmian w przepisach ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą o VAT”, mających na celu m.in. dostosowanie przepisów o podatku od towarów i usług do prawa unijnego wynikającego z wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).
Dotyczy to w szczególności dostosowania przepisów do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-511/10 w powiązaniu z wyrokiem w sprawie C-437/06 w zakresie zaproponowania przykładowych metod służących odliczaniu VAT w odniesieniu do towarów i usług wykorzystywanych do celów mieszanych (podlegających i niepodlegających systemowi VAT).
Z orzecznictwa TSUE jednoznacznie wynika (wyrok w sprawie C-437/06 Securenta), że ,,(...) podatek naliczony od wydatków poniesionych przez podatnika nie może uprawniać do odliczenia w zakresie, w jakim dotyczy działalności, która ze względu na brak jej gospodarczego charakteru nie należy do zakresu stosowania szóstej dyrektywy. (...) w przypadku gdy podatnik wykonuje równocześnie działalność gospodarczą, opodatkowaną lub zwolnioną z podatku, i działalność niemającą charakteru gospodarczego, nienależącą do zakresu stosowania szóstej dyrektywy, odliczenie podatku naliczonego (...) jest dopuszczalne tylko w takim zakresie, w jakim wydatki te można przyporządkować działalności gospodarczej podatnika w rozumieniu art. 2 pkt 1 szóstej dyrektywy”.
W świetle powyższego brak jest prawa do odliczenia podatku VAT w odniesieniu do czynności pozostających poza sferą opodatkowania tym podatkiem.
W ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą o VAT”, powyższe realizuje przede wszystkim art. 86 ust. 1, wzmocniony ust. 7b. Jednak te przepisy nie określają żadnych sposobów i kryteriów służących ustaleniu proporcjonalnej części podatku naliczonego do odliczenia w przypadku wykorzystywania przez podatników towarów i usług do celów działalności mieszanej, w przypadku gdy nie jest możliwe bezpośrednie przyporządkowanie podatku do poszczególnych rodzajów działalności. Nie oznacza to jednak, że możliwe jest całkowite odliczenie podatku w takim przypadku (również w zakresie związanym z działalnością inną niż działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o VAT). Wybór metody podziału podatku naliczonego związanego z działalnością gospodarczą oraz działalnością „pozavatowską” należy do podatnika, który przy wyborze metody powinien mieć na uwadze wykładnię prounijną przepisów. Stanowisko takie zostało potwierdzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 lipca 2014 r. (sygn. akt I SA/Wr 754/14).
Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych wprowadza zasady dotyczące wyliczania stosownego współczynnika (proporcji) umożliwiającego odliczenie podatku naliczonego w prawidłowej wysokości w odniesieniu do nabywanych towarów i usług wykorzystywanych dla celów mieszanych.
W projekcie ustawy zaproponowany został dla jednostek samorządu terytorialnego „urzędowy” sposób ustalania proporcji, oparty na kryterium „przychodowym”. Także pozostali podatnicy będą mieć możliwość oparcia się na przykładowych sposobach określenia proporcji wskazanych w ustawie o VAT, co bez wątpienia ułatwi im określenie najwłaściwszego, biorąc pod uwagę specyfikę ich działalności i dokonywanych nabyć, sposobu obliczenia podatku podlegającego odliczeniu.
Skonsultowanie wybranego przez podatników sposobu określenia proporcji będzie mogło nastąpić w drodze interpretacji indywidualnej wydanej przez ministra finansów w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.
Zdaniem Ministra przewidziane w ww. projekcie ustawy zmiany nie tylko pełniej zrealizują wytyczne TSUE, ale pozwolą także uniknąć przyszłych sporów z organami podatkowymi na gruncie rozliczania podatku naliczonego. Wprowadzenie bowiem przykładowych metod służących proporcjonalnemu odliczaniu VAT w odniesieniu do towarów i usług wykorzystywanych do celów mieszanych i określenie systemu korekt w przypadku zmiany zakresu wykorzystywania tych towarów ułatwi podatnikom odliczanie podatku naliczonego w odniesieniu do zakupionych towarów i usług wykorzystywanych dla celów mieszanych.
Nowe przepisy nie będą miały zastosowania do samochodów
Minister przypomniał, że od 1 kwietnia 2014 r. mocą ustawy z dnia 7 lutego 2014 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw wprowadzono nowe zasady odliczania podatku VAT od wydatków dotyczących samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t.
Przepis ust. 1 art. 86a wprowadza ogólną zasadę, zgodnie z którą od wszystkich wydatków związanych z pojazdami samochodowymi przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego. Takie odliczenie przysługuje wówczas, gdy samochód jest wykorzystywany w tzw. działalności mieszanej, a zatem zarówno dla celów działalności gospodarczej, jak i celów prywatnych. Wydatki związane z pojazdami samochodowymi, o których mowa w ust. 1 art. 86a, określa ust. 2 art. 86a ustawy o VAT.
Polecamy: 500 pytań o VAT odpowiedzi na trudne pytania z interpretacjami Ministerstwa Finansów (PDF)
Przepis ust. 3 art. 86a ustawy o VAT wskazuje z kolei, w jakich przypadkach ust. 1 nie ma zastosowania. Podatnicy mogą odliczać 100% podatku VAT naliczonego od zakupu i użytkowania samochodów osobowych, a także od zakupu paliwa do nich m.in. wówczas, gdy dany samochód jest przeznaczony wyłącznie do użytku działalności gospodarczej.
Wprowadzona konstrukcja ograniczająca do 50% odliczenie podatku w odniesieniu do pojazdów wykorzystywanych do użytku mieszanego powiązana jest z wyłączeniem konieczności opodatkowania ich użytku prywatnego z uwagi na fakt, że opodatkowanie to zostało skalkulowane w przyjętym ograniczeniu odliczenia. Rozwiązanie to zapewnia przedsiębiorcom bardzo proste w stosowaniu zasady odliczania podatku naliczonego od wszystkich wydatków związanych z pojazdami, bez konieczności prowadzenia szczegółowych i przez to czasochłonnych ewidencji dla celów opodatkowania użytku prywatnego.
Działalność gospodarcza i inne cele
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Prawo zamówień publicznych proponuje się dodanie ust. 2a w art. 86 ustawy o VAT, który wprost określa, co będzie stanowiło kwotę podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych.
Zgodnie z proponowanym przepisem w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, w sytuacji gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej.
Cele prowadzonej działalności gospodarczej należy rozpatrywać w kontekście definicji działalności gospodarczej określonej przepisami art. 15 ust. 2 i 3 ustawy o VAT (działania czy sytuacje występujące w ramach działalności gospodarczej, jednakże niegenerujące opodatkowania podatkiem VAT – jak np. otrzymanie odszkodowań umownych, czy odsetek za nieterminowe płatności). Natomiast przez cele inne rozumie się sferę działalności danego podmiotu niebędącą działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 i 3 ustawy o VAT (przykładowo działalność podmiotu w charakterze organu władzy czy nieodpłatną działalność statutową), a także cele prywatne.
Polecamy: Podatki 2016 - komplet żółtych książek
W przypadku użytku prywatnego samochodów wykorzystywanych przez podatnika prowadzącego wyłącznie działalność gospodarczą zarówno do celów działalności gospodarczej, jak i do celów prywatnych, w związku z czym podatnik dokonał odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego, nie będzie miał zastosowania projektowany art. 86 ust. 2a ustawy o VAT. Zdaniem MF użycie tych samochodów do celów prywatnych nie stanowi bowiem wykorzystania do celów innych niż działalność gospodarcza w rozumieniu projektowanego art. 86 ust. 2a ustawy o VAT.
W związku z tym podatnicy, których przedmiot działalności stanowić będzie wyłącznie prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, nie będą stosowali prewspółczynnika, o którym mowa w projektowanym art. 86 ust. 2a ustawy o VAT, w związku z wykorzystaniem samochodów, w stosunku do których odliczyli 50% podatku naliczonego.
Zdaniem Ministra obowiązek wydzielenia podatku naliczonego przy zastosowaniu ww. prewspółczynnika dotyczy bowiem tylko wąskiej grupy podatników, którzy poza działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT wykonują również działalność nieobjętą systemem VAT (np. jako organ władzy publicznej).
Zdaniem MF również obecnie w ww. przypadku podatnicy, którzy dokonują odliczenia podatku na podstawie art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, muszą dodatkowo uwzględnić przy wyliczeniu podatku naliczonego okoliczność, że samochody te są wykorzystywane również do działalności nieobjętej zakresem VAT.