Niezapłacone faktury VAT – co dalej?
W pierwszej kolejności oczywiście powinniśmy wezwać nierzetelnego kontrahenta do zapłaty należnej nam kwoty. Najlepiej zrobić to wysyłając wezwanie za potwierdzeniem odbioru wówczas mamy dowód, że chcieliśmy dać szansę naszemu dłużnikowi dobrowolnie uregulować należność. W przypadku, gdy pomimo wezwania dłużnik dalej uchyla się od zapłaty wówczas powinniśmy wystąpić do sądu z powództwem o zapłatę, zaś po wydaniu przez sąd wyroku albo nakazu zapłaty swoje kroki skierować do komornika w celu przymusowego wyegzekwowania przysługującej nam wierzytelności.
Nieściągalność wierzytelności, a możliwość odzyskania VAT
Co jednak w sytuacji, gdy egzekucja jest bezskuteczna? Bądź też wiemy, że dłużnik jest niewypłacany i nie ma możliwości odzyskania należności w postępowaniu egzekucyjnym? Zapłaciliśmy przecież nie tylko podatek dochodowy za wykonaną usługę lub dostarczony towar, ale także podatek VAT pomimo, że faktycznie nie odnieśliśmy żadnej korzyści. Czy możemy odzyskać VAT z niespłaconych faktur?
TAK. Podatnik może bowiem skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona.
Warunkiem skorzystania z powyższego uprawnienia, tj. ulgi za złe długi konieczne jest spełnienie łącznie następujących przesłanek:
- dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (Dz. U. poz. 978, 1259, 1513, 1830 i 1844 oraz z 2016 r. poz. 615), postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty
- wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
- dłużnik nie jest w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
- od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.
Kiedy mamy do czynienia z nieściągalnością wierzytelności?
Zgodnie z ust. 1a art. 89a ustawy o podatku od towarów i usług (dalej „ustawa VAT”) nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. Czyli jeżeli dłużnik spóźnia się z zapłatą ponad 150 dni wówczas możemy dokonać korekty podstawy opodatkowania oczywiście przy spełnieniu pozostałych przesłanek, o których mowa powyżej.
Termin na dokonanie korekty
Prawo do obniżenia podatku należnego z tytułu nieściągalności wierzytelności, przy zachowaniu pozostałych wymogów, może być zrealizowane jedynie w dwuletnim okresie liczonym od końca roku, w którym wystawiona została faktura obejmująca tę wierzytelność. Zakreślenie terminu na wykonanie prawa do obniżenia podatku należnego oznacza, że po jego upływie skorzystanie z prawa nie jest możliwe (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 14 grudnia 2016 roku, sygn. akt I SA/Op 355/16, publ. LEX).
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
W tym miejscu należy jednak przywołać jeden z ostatnich wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w którym wyrażono pogląd, że korekta, o której mowa w art. 89a ust. 1 ustawy VAT może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, tj. w deklaracji za okres, w którym upłynął 150 dzień od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 listopada 2016 roku, sygn. akt I FSK 376/15, publ. LEX). Powyższe oznacza, że podatnik nie ma możliwości wyboru okresu rozliczeniowego, za który deklaracja z tytułu ulgi za złe długi zostanie skorygowana i powinien tego dokonać w okresie, w którym upłynął 150 dzień od terminu płatności faktury VAT.
Dokonanie korekty, a późniejsze uregulowanie faktury
Może zdarzyć się również taka sytuacja, że gdy po dokonaniu korekty dłużnik zapłaci należność wynikającą z faktury. W takiej sytuacji podatnik ma obowiązek odpowiednio zwiększyć podatek należny. Obowiązek ten wynika z przepisu art. 89a ust. 4 ustawy VAT, przy czym bez znaczenia pozostaje forma uregulowania należności. Nie ma bowiem znaczenia, kto ureguluje należność, więc obowiązek zwiększenia podatku należnego powstanie także w przypadku uregulowania należności przez osobę trzecią. Uznać trzeba, że uregulowaniem należności jest też przymusowe ściągnięcie jej na drodze egzekucji. Obowiązek zwiększenia skorygowanego wcześniej podatku - w razie otrzymania należności - powstaje w rozliczeniu (w deklaracji) za okres, w którym należność ta została uregulowana (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 15 lutego 2012 roku, sygn.. akt I SA/Kr 2114/11, publ. LEX).
Umorzenie należności, a odzyskanie VAT
Natomiast umorzenie wierzytelności, czyli zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela, nie może być w żaden sposób utożsamiane z uregulowaniem należności (uiszczeniem należności przez dłużnika) lub zbyciem w jakiejkolwiek innej formie. W odniesieniu do części należności nieściągalnych, które zostały przez wierzycieli (na podstawie zawartego układu) umorzone, wierzyciele na mocy art. 89a ust. 1 ustawy VAT mają prawo do korekty podstawy opodatkowania oraz podatku należnego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 3 sierpnia 2016 roku, sygn. akt I SA/Po 2135/15, publ. LEX).
Autor: Agnieszka Jakubowska-Gregier, Adwokat