Po pierwsze, całkowicie zmieniony zostanie katalog towarów, w związku z nabywaniem których wskazana odpowiedzialność solidarna może powstać. Od 1 listopada 2019 r. będą to towary wymienione w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT (art. 108a ust. 1 ustawy o VAT). Wyłączona z tej odpowiedzialności będzie dostawa towarów:
- udokumentowanych fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza 15 000 zł (zob. dodawany art. 105a ust. 3 pkt 5 ustawy o VAT), oraz
- za które podatnik dokonał zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności (zob. dodawany art. 105a ust. 3 pkt 6 ustawy o VAT).
Polecamy: VAT Zmiany od 1 września i 1 listopada 2019 r.
Polecamy: Split payment od 1 listopada 2019 r.
Po drugie, od 1 listopada 2019 r. odpowiedzialność solidarna będzie mogła mieć miejsce niezależnie od wartości dokonanych w danym miesiącu zakupów towarów (co będzie wynikać również z nowego brzmienia art. 105a ust. 1 ustawy o VAT). Obecnie jednym z warunków zaistnienia takiej odpowiedzialności jest, aby wartość netto tzw. towarów wrażliwych (tj. wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT) nabywanych od jednego podmiotu dokonującego ich dostawy przekroczyła w danym miesiącu kwotę 50 000 zł.
Po trzecie, z dniem 1 listopada 2019 r. zlikwidowana zostanie kaucja gwarancyjna wyłączająca stosowanie przepisów o odpowiedzialności solidarnej nabywcy. Nastąpi to poprzez uchylenie przepisów art. 105b–105d ustawy o VAT.
Zasady, na jakich zwracane będą kaucje gwarancyjne złożone na podstawie przepisów obowiązujących do 31 października 2019 r., określają przepisy art. 9 ustawy zmieniającej z 9 sierpnia 2019 r. Kaucja będzie zwracana na wniosek podatnika, który ją złożył. Kaucję będzie zwracał właściwy dla niego naczelnik urzędu skarbowego w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku.
Jak wynika z art. 12 ustawy zmieniającej z 9 sierpnia 2019 r., do podatników, na rzecz których przed 1 listopada 2019 r. dokonano dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy, stosuje się odpowiedzialność solidarną według zasad obowiązujących do 31 października 2019 r. Odpowiedzialni solidarnie będą mogli być nabywcy towarów (ale nie usług) wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Są to towary:
- wymienione obecnie w załączniku nr 11 (czyli towary objęte obecnie stosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia w transakcjach krajowych) i
- wymienione obecnie w załączniku nr 13 do ustawy o VAT (czyli towary, których komentowany artykuł dotyczy obecnie),
- inne towary, np. węgiel i produkty węglowe, niektóre maszyny i urządzenia elektryczne (np. telewizory) oraz części i akcesoria do pojazdów silnikowych.
Od 1 listopada 2019 r. odpowiedzialności solidarnej nie stosujemy, mimo że towar jest wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, w następujących przypadkach:
1) dostawy towarów wymienionych od 1 listopada 2019 r. w poz. 92 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Są to benzyny silnikowe, oleje napędowe oraz gaz przeznaczony do napędu silników spalinowych – w rozumieniu przepisów o podatku akcyzowym. Przepisów dotyczących odpowiedzialności solidarnej nie stosuje się do nabycia takich towarów, jeżeli:
- nabycie to jest dokonywane na stacjach paliw lub stacjach gazu płynnego, do standardowych zbiorników pojazdów używanych przez podatników nabywających te towary do napędu tych pojazdów,
- dostawy tych towarów dokonuje podatnik dostarczający gaz przewodowy za pośrednictwem własnych sieci przesyłowych lub dystrybucyjnych.
Jest to wyłączenie stosowane zarówno w stanie prawnym obowiązującym do 31 października 2019 r., jak i w stanie prawnym obowiązującym od 1 listopada 2019 r.;
2) powstanie zaległości podatkowych nie wiązało się z uczestnictwem podmiotu dokonującego dostawy towarów wrażliwych w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej. Wyłączenie to określa art. 105a ust. 3 pkt 2 ustawy o VAT (dokonywana z dniem 1 listopada 2019 r. zmiana w treści tego punktu polegać będzie jedynie na usunięciu spójnika „lub”).
Jest to wyłączenie stosowane zarówno w stanie prawnym obowiązującym do 31 października 2019 r., jak i w stanie prawnym obowiązującym od 1 listopada 2019 r.;
3) kwota odpowiadająca kwocie VAT wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów z załącznika nr 15 do ustawy o VAT została zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej
płatności. Wyłączenie to w stanie prawnym obowiązującym do 31 października 2019 r. wynika z art. 108c ust. 1 ustawy o VAT, natomiast od 1 listopada 2019 r. wynikać będzie z art. 105a ust. 3
pkt 6 ustawy o VAT;
4) nabycia towarów, udokumentowanego fakturą, z której kwota należności ogółem stanowi kwotę (15 000 zł), o której mowa w art. 19 pkt 2 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292); jest to nowe wyłączenie, obowiązujące od 1 listopada 2019 r.
Treść tego przepisu (podobnie jak dodawanych art. 106e ust. 1 pkt 18a oraz art. 108 ust. 1a ustawy o VAT) zawiera błąd, który – jeżeli nie zostanie przed 1 listopada 2019 r. naprawiony – może ograniczyć jego stosowanie do minimum. Otóż z treści dodawanego art. 105a ust. 3 pkt 5 ustawy o VAT wynika, że ma on zastosowanie tylko, jeżeli kwota należności ogółem na fakturze stanowiła będzie dokładnie 15 000 zł. Teoretycznie zatem nie będzie miał on zastosowania nie tylko wtedy, gdy kwota ta będzie niższa niż 15 000 zł, czyli gdy obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności nie istnieje, ale również wtedy, gdy kwota ta będzie wyższa niż 15 000 zł i istnieje obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności.
Taka interpretacja przepisu prowadziłaby jednak do wypaczenia jego sensu, co uzasadnia odstępstwo od jego wykładni językowej i odwołanie się do wykładni celowościowej (zob. przykładowo
uchwałę Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2016 r., sygn. akt III SZP 4/15). Dlatego też komentowane wyłączenie będzie miało zastosowanie tylko wtedy, gdy kwota należności ogółem na fakturze będzie przekraczała 15 000 zł, czyli kiedy istnieje obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności.
Nie będzie ono miało natomiast zastosowania w przypadkach, gdy ze względu na kwotę należności ogółem nieprzekraczającą 15 000 zł stosowanie mechanizmu podzielonej płatności nie będzie obowiązkowe.
Przykład
W styczniu 2020 r. podatnik X nabędzie aparat fotograficzny (tj. towar wymieniony w poz. 66 nowego załącznika nr 15 do ustawy o VAT) za kwotę 4000 zł netto + 920 zł VAT. Zakup ten zostanie przez sprzedawcę udokumentowany fakturą wystawioną na kwotę 4920 zł brutto. W tej sytuacji nie jest wykluczone, że na podstawie art. 105a ust. 1 ustawy o VAT podatnik X będzie odpowiadał solidarnie wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za jego zaległości podatkowe dotyczące dostawy przedmiotowego aparatu fotograficznego (nie znajdzie bowiem zastosowania wyłączenie stosowania art. 105a ust. 1 ustawy o VAT wynikające z art. 105a ust. 3 pkt 5 ustawy o VAT). Ryzyko takiej odpowiedzialności podatnik X może jednak w prosty sposób wyłączyć, dobrowolnie opłacając fakturę z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności (znajdzie bowiem wówczas zastosowanie wyłączenie stosowania art. 105a ust. 1 ustawy o VAT wynikające z art. 105a ust. 3 pkt 6 ustawy o VAT).
Należy przy tym zwrócić uwagę, że z punktu widzenia stosowania komentowanego wyłączenia istotna jest kwota należności ogółem na fakturze, a nie kwota należności za towary wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Jeżeli zatem kwota należności ogółem na fakturze będzie przekraczać 15 000 zł, komentowane wyłączenie znajdzie zastosowanie nawet wtedy, gdy w niewielkiej części faktura ta dokumentuje dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
KOMENTARZ: Mimo że zakres odpowiedzialności solidarnej został znacznie poszerzony, łatwiej będzie można go wyłączyć. Wystarczy zapłata z zastosowaniem split paymentu. Jest też duże ułatwienie dla sprzedawców. Nie będą ponosili kosztów złożenia kaucji gwarancyjnej, ale VAT w większości przypadków będą mieli wpłacany na rachunek VAT, gdy nabywcą będzie podatnik.
PODSTAWA PRAWNA:
- art. 105a–105d ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1520
- art. 9, 12 ustawy z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw – Dziennik Ustaw z 2019 r., poz. 1751.
Niniejszy artykuł jest fragmentem publikacji VAT Zmiany od 1 września i 1 listopada 2019 r.