Zgodnie z koncepcją przyjętą w nowej ustawie przedsiębiorstwo w spadku uzyska podmiotowość prawnopodatkową, jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej na gruncie prawa cywilnego. Rozwiązanie takie zapewni ciągłość w zakresie regulowania podatków związanych z działalnością przedsiębiorstwa w spadku w okresie trwania zarządu sukcesyjnego, z korzyścią dla Skarbu Państwa.
Art. 58 ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadzi istotne zmiany w art. 15, art. 17, art. 96 i art. 97 ustawy o podatku od towarów i usług.
Projektowane regulacje mają być tożsame z koncepcją, przyjmującą zasadę pełnej kontynuacji rozliczeń na gruncie VAT przez przedsiębiorstwo w spadku. Z chwilą ustanowienia zarządu sukcesyjnego, przedsiębiorstwo w spadku stanie się podatnikiem VAT kontynuującym działalność po zmarłym przedsiębiorcy.
Zarządca sukcesyjny, prowadząc przy użyciu przedsiębiorstwa zmarłego podatnika przedsiębiorstwo w spadku, biorąc pod uwagę przyjętą na gruncie VAT zasadę pełnej kontynuacji, będzie uprawniony i zobowiązany, przykładowo, do złożenia deklaracji lub korekt deklaracji za zmarłego podatnika. Przyjęta w projekcie zasada wpisuje się także w przyjętą na gruncie Ordynacji podatkowej konstrukcję, zgodnie z którą, do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego przewidziane w przepisach majątkowe i niemajątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą będą wykonywane przez zarządcę sukcesyjnego.
Jeśli zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, nie dojdzie do wyrejestrowania zmarłego podatnika. Po śmierci przedsiębiorcy, zarządca sukcesyjny, wykonujący prawa i obowiązki podatnika będącego przedsiębiorstwem w spadku, będzie zobowiązany jedynie do złożenia, w terminie 7 dni, aktualizacji zgłoszenia rejestracyjnego zmarłego podatnika i wykazania zmiany nazwy przedsiębiorstwa.
Jeśli zarząd sukcesyjny będzie ustanowiony po śmierci przedsiębiorcy, projektowane przepisy będą wprowadzały przede wszystkim możliwość zgłoszenia przez następcę prawnego lub małżonka przedsiębiorcy, gotowości do pełnienia funkcji zarządcy faktycznego przedsiębiorstwa w spadku. Na dokonanie tego zgłoszenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego przewidziano termin 14 dni od dnia śmierci przedsiębiorcy.
Jeżeli powyższe zgłoszenie zarządcy faktycznego nie zostanie dokonane, projektowana ustawa przewiduje koncepcję powrotnej rejestracji z datą wsteczną od śmierci przedsiębiorcy, pod warunkiem, że powołany później zarządca sukcesyjny, wykonujący prawa i obowiązki podatnika będącego przedsiębiorstwem w spadku, złoży niezwłocznie deklaracje za okresy sprzed jego powołania. Także w tym przypadku zarządca sukcesyjny, wykonujący prawa i obowiązki podatnika będącego przedsiębiorstwem w spadku, będzie zobowiązany do złożenia aktualizacji zgłoszenia rejestracyjnego zmarłego podatnika w terminie 7 dni od dnia ustanowienia zarządu.
W przygotowanym przez Ministra Rozwoju i Finansów projekcie analogiczne zasady będą stosowane w okresie od chwili śmierci zarządcy, jego rezygnacji z funkcji, odwołania, utraty pełnej zdolności do czynności prawnych przez zarządcę sukcesyjnego albo prawomocnego orzeczenia wobec zarządcy sukcesyjnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego do czasu powołania kolejnego zarządcy sukcesyjnego. Termin na zgłoszenie się faktycznego zarządcy wyniesie w tych przypadkach 7 dni od dnia powzięcia informacji o tych zdarzeniach. W przypadku braku zgłoszenia również dojdzie do przywrócenia zarejestrowania na gruncie VAT w przypadku powołania kolejnego zarządcy sukcesyjnego.
Przedsiębiorstwo w spadku stanie się podatnikiem VAT do momentu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie zostanie ustanowiony, a podatnik nie zostanie wykreślony z rejestru – do momentu wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego (nastąpi to z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy).
Proponowana konstrukcja pozwoli na kontynuację działalności przedsiębiorstwa spadkodawcy przez przedsiębiorstwo w spadku.
Analogicznie w przypadku gdy zmarły przedsiębiorca korzystał ze zwolnienia podmiotowego w VAT i nie był zarejestrowany dla potrzeb VAT, przedsiębiorstwo w spadku będzie uznawane za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika.
W związku z powyższymi skutkami związanymi z podatkiem VAT przewidziano, że przedsiębiorca będący podatnikiem VAT będzie zobowiązany do powiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego o dokonaniu wpisu do CEIDG o powołaniu zarządcy sukcesyjnego w terminie 7 dni od dnia dokonania wpisu do CEIDG. Natomiast na następców prawnych przedsiębiorcy nałożony zostanie obowiązek zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego o ustanowieniu zarządu sukcesyjnego albo o upływie terminu do powołania zarządcy sukcesyjnego.
O odwołaniu zarządcy sukcesyjnego, jego rezygnacji z tej funkcji, prawomocnym orzeczeniu w stosunku do zarządcy sukcesyjnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego, właściwego naczelnika urzędu skarbowego zawiadomi zarządca sukcesyjny. Na osobę, która powoła zarządcę sukcesyjnego, zostanie nałożony obowiązek zawiadomienia właściwego naczelnika urzędu skarbowego o śmierci zarządcy sukcesyjnego albo utracie przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych w terminie 3 dni od powzięcia o tym informacji.
Polecamy: Biuletyn VAT
W opisywanym projekcie przewidziano, że możliwość korzystania z powyższych rozwiązań, zapewniających kontynuację rejestracji dotyczy przedsiębiorców, którzy byli podatnikami podatku VAT przez co najmniej 6 kolejnych miesięcy poprzedzających miesiąc śmierci tego przedsiębiorcy. Rozwiązanie to, ograniczające ryzyko wykorzystywania instytucji zarządu sukcesyjnego do działań niezgodnych z prawem, jest spójne z założeniem, że rozwiązania ustawy ukierunkowane są na zapewnienie kontynuacji działania przedsiębiorstwa budowanego przez zmarłego przedsiębiorcę w dłuższym okresie czasu.
Projekt ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej
Oprac. Wiktoria Świergolik