Podmioty
Karuzele VAT mają w praktyce bardzo złożony charakter, a transakcje składające się na takie karuzele dokonują się pomiędzy wieloma podmiotami. Uczestnikami obrotu karuzelowego bywają zarówno firmy działające legalnie i prowadzące rzeczywistą działalność gospodarczą, jak również podmioty, które tylko pozorują jej prowadzenie. Te drugie często kierowane są przez tak zwane "słupy", czyli osoby będące w ciężkiej sytuacji finansowej lub osobistej, nie mające żadnego doświadczenia w biznesie, firmujące jedynie konkretną działalność. Pojawienie się takich osób w transakcjach może wzbudzić czujność organów ścigania i organów podatkowych co to prawidłowości transakcji.
Polecamy: VAT 2019. Komentarz
Obrót towarami
Karuzele podatkowe są zazwyczaj rozkręcane przy użyciu specyficznych towarów. Chodzi bowiem o towary, które generują znaczący obrót. Dzieje się tak z dość oczywistych względów. Jeżeli w krótkim czasie podatnik jest w stanie wygenerować duży obrót, to również podatek VAT z tego tytułu będzie wysoki, co pozwoli na osiągnięcie odpowiednich zysków w związku z jego uszczupleniem. Ja najczęściej spotykałem się z karuzelami w obszarze handlu wyrobami stalowymi, paliwami, artykułami elektronicznymi, metalami szlachetnymi, a także w związku z obrotem energią elektryczną, a także drewnem. Oczywiście, jak wszystko na tym świecie, również i karuzele podlegają zmianom, co jakiś czas pojawia się więc nowy obszar gospodarki, który wykorzystywany jest do wyłudzeń podatku VAT.
Czas
Kryterium czasu jest bardzo często podnoszone przez organy podatkowe i organy ścigania, jako świadczące o tym, że doszło do obrotu karuzelowego. Oszuści podatkowi dążą bowiem do tego żeby przeprowadzać transakcje tak szybko, aby organy podatkowe nie miały czasu na reakcje.
W obrocie karuzelowym mamy więc do czynienia często z bardzo znaczącym wzrostem obrotów w krótkim okresie. Np. przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą rozpoczyna handel stalą i po pół roku uzyskuje obrót w wysokości 100 mln PLN. Znamienne jest również, że przedsiębiorcy prowadzący między sobą transakcje otwierają w krótkim czasie rachunki bankowe w tych samych bankach. Stawiany, jest także zarzut, że dane transakcje przeprowadzane są za szybko, na przykład, że towar jest przeładowywany z samochodu na samochód, bez rozładowania go do magazynu, że płatności realizowane są na zasadzie przedpłat, co pozwala na bardzo szybki obrót towarami i przepływ pieniądza. Często pieniądze po wpłynięciu na rachunek bankowy momentalnie są z niego w całości wypłacane, co również szczególnie razi organy podatkowe.
Oczywiście nie w każdym przypadku przedpłaty, czy przeładunku z samochodu na samochód towaru musi dochodzić do nierzetelnych transakcji. Są bowiem sytuacje gdzie takie zachowanie ma swoje uzasadnienie gospodarcze. Na pewno jednak nieuzasadnione tempo transakcji może przyciągnąć uwagę organów podatkowych, a w ślad za nim prokuratora.
Zaplecze techniczne
Elementem, który może zwrócić uwagę organów podatkowych, jest brak zaplecza technicznego po stronie podmiotów przeprowadzających transakcje. Chodzi tu przede wszystkim o brak biur, magazynów, placów przeładunkowych, różnych maszyn i urządzeń, czy środków transportu etc. Jeżeli podatnik nie dysponuje wyżej wskazanymi elementami, a jednocześnie przeprowadza transakcje na szeroką skalę, to takie przypadki będą jawiły się jako szczególnie interesujące dla organów podatkowych.
Pracownicy
Również brak pracowników, a także niewypłacanie im wynagrodzenia oraz uszczuplenia w zakresie składek ZUS są często podnoszone jako elementy wskazujące na fikcyjność transakcji. Należy pamiętać, że karuzele podatkowe to transakcje nie mające, globalnie rzecz ujmując, żadnego uzasadnienia gospodarczego. Jako takie zawsze będą więc cechować się dążeniem do nieuzasadnionej oszczędności w zakresie kosztów. Zatem najczęściej podmioty zaangażowane świadomie w takie transakcje będą dopuszczały się nieprawidłowości również w innych obszarach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.
Okoliczności zawarcia transakcji
Bardzo często w przypadku obrotu karuzelowego mamy do czynienia z nietypowymi okolicznościami przeprowadzenia transakcji. W normalnym toku czynności gospodarczych transakcje są bowiem przeprowadzane w pewien utarty sposób, w przypadku zaś transakcji pozornych składających się na karuzelę podatkową dochodzi do szeregu nietypowych zachowań. Często kontrahenci spotykają się nie w biurach, czy innych miejscach do tego przeznaczonych, ale na stacjach benzynowych, czy przypadkowych parkingach za miastem. Płatność nie następuję w drodze przelewów bankowych, ale gotówką, a jeżeli jest to przelew, to pieniądze są momentalnie wypłacane z rachunku bankowego. Często dochodzi do zmiany podmiotów kupujących lub sprzedających, ale za tymi podmiotami stoi ta sama osoba, która jest mózgiem operacji. Podmioty uczestniczące w transakcjach nie wykazują się jakąkolwiek ostrożnością w stosunku do swoich kontrahentów, nie dochodzi do ich weryfikacji przed zawarciem transakcji, czy też monitoringu podczas trwania współpracy. Płatności często dokonywane są w pełnych, zaokrąglonych kwotach.
Oczywiście wszystkie wyżej wymienione elementy nie zawsze będą świadczyły o tym, że transakcje są pozorne i zmierzają do wyłudzenia podatku VAT. Może się bowiem zdarzyć tak, że poszczególne nieprawidłowości będą specyficzne dla konkretnej branży, czy sytuacji gospodarczej podmiotu, który uczestniczy w transakcji. Na przykład podmiot, który jest w ciężkiej sytuacji finansowej lub wręcz w sytuacji upadłościowej nie będzie mógł sobie pozwolić na długie terminy płatności i będzie z pewnością domagał się od kontrahentów przedpłat za sprzedawany towar.
Należy pamiętać jednak o tym, że transakcje karuzelowe należy badać w szerszej skali. Karuzela jest bowiem nie jedną lecz całym zespołem transakcji pomiędzy często wieloma, podmiotami. Te transakcje można zakwalifikować jako karuzelę jedynie wówczas gdy transakcje jako całość cechują się brakiem uzasadnienia gospodarczego. Wyciągając jednak negatywne konsekwencje w stosunku do uczestników takich operacji gospodarczych nie można zachowywać się bezrefleksyjnie. Nie wszyscy bowiem muszą być świadomi udziału w karuzeli VAT. Tym nieświadomym nie można postawić zarzutów karnych, a jeżeli wykazali się w dodatku należytą starannością, to nie powinni również odpowiadać podatkowo.
Adwokat Łukasz Chmielniak
T: 606833038
M lchmielniak@chmielniak.com.pl
Polecamy serwis: Rozliczenia VAT