Zmiana przeznaczenia samochodu osobowego w firmie - korekta VAT naliczonego

Zmiana przeznaczenia samochodu osobowego pociąga za sobą skutek w postaci zwiększenia albo zmniejszenia kwoty VAT naliczonego odliczonego w związku z jego zakupem. Dość częstym przypadkiem zmiany przeznaczenia jest np. sprzedaż samochodu.

Kiedy korygujemy odliczony VAT od zakupu samochodu

Podatnik, kupując samochód osobowy, w zależności od tego, jak będzie go wykorzystywał do działalności, odliczy albo cały VAT, albo tylko 50%. Dodatkowo może być zobowiązany zastosować proporcję, jeśli samochód jest wykorzystywany zarówno do działalności opodatkowanej, jak i do działalności zwolnionej. Wprowadzenie ograniczenia w odliczeniu VAT od zakupu samochodu powoduje, że ustawodawca wprowadził system korekt, gdy podatnik zmienia pierwotne przeznaczenie samochodu. Korekty odliczeń dokonujemy, gdy do zmiany przeznaczenia dochodzi w okresie korekty. Ustawodawca wprowadził 60-miesięczny okres korekty. Dzięki temu rozliczenie jest "sprawiedliwsze". Zwykle można zatem odliczyć efektywnie tym więcej z faktury zakupowej, im dłużej wykorzystywało się samochód wyłącznie do działalności.

Inaczej niż w przypadku korekty rocznej w związku ze stosowaniem proporcji, w tym przypadku okres korekty określono w miesiącach, co bardziej odpowiada realizacji zasady neutralności.

Dlatego gdy w ciągu 60 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nabyto, dokonano importu lub oddano do używania pojazd samochodowy wykorzystywany:

• tylko do działalności gospodarczej, nastąpi zmiana jego wykorzystywania na wykorzystywanie do celów mieszanych - podatnik jest obowiązany do dokonania korekty kwoty podatku naliczonego odliczonej przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tego pojazdu;

• do celów mieszanych, nastąpi zmiana jego wykorzystywania na wykorzystywanie wyłącznie do działalności gospodarczej - podatnik jest uprawniony do dokonania korekty kwoty podatku naliczonego odliczonej przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu tego pojazdu.

Korekty dokonujemy w JPK_V7 za okres, w którym doszło do zmiany przeznaczenia samochodu.

W pewnych przypadkach upływ okresu korekty (podobnie jak upływ terminu przedawnienia, w zależności od tego czy podatnik ma zaległość czy nadpłatę) ma dla podatnika korzystne skutki, a w innych - negatywne.

Z ekonomicznego punktu widzenia - samochód, który ma 5 lat i więcej, wygeneruje już niższy VAT należny przy jego sprzedaży. Z drugiej strony - przedsiębiorca, który np. 5 lat prowadził ewidencję, odliczał 100% VAT, ale zmienia przeznaczenie auta (załóżmy, że sprzedaje drugie swoje auto, dlatego nie da rady używać jednego samochodu tylko do załatwiania spraw służbowych), nie musi już korygować VAT naliczonego z faktury zakupowej samochodu.

Obliczając okres korekty wliczamy miesiąc, w którym odpowiednio nabyto, dokonano importu lub oddano do używania ten pojazd samochodowy.

Przykład
Podatnik nabył w grudniu 2017 r. samochód osobowy i odliczył 50% VAT. Czy przy sprzedaży w styczniu 2023 r. będzie zobowiązany/uprawniony do korekty VAT naliczonego?

Nie, ponieważ listopad 2022 r. jest ostatnim miesiącem korekty, dlatego nie dokonuje się korekty podatku naliczonego (upłynął tzw. okres korekty).

Obliczając okres, który pozostał do końca korekty, wliczamy również miesiąc, w którym nastąpiła zmiana. Korekta dotyczy 50% VAT naliczonego.

Przykład
W grudniu 2019 r. podatnik zakupił samochód osobowy, który przeznaczył wyłącznie do działalności. Dlatego odliczył pełny VAT od jego zakupu, tj. 23 000 zł. Od listopada 2022 r. przeznaczenie samochodu zostało zmienione na mieszane. Do końca okresu korekty pozostało 25 miesięcy. Dlatego podatnik musi skorygować VAT naliczony o kwotę 4792 zł (23 000 zł × 50% x 25/60). Kwotę korekty wykazujemy w JPK_V7 za listopad w poz. K_44 i P_44 ze znakiem minus.

Przykład
W grudniu 2021 r. podatnik zakupił samochód osobowy, który przeznaczył do celów mieszanych. Dlatego odliczył 50% VAT od jego zakupu, tj. 11 500 zł. Od listopada 2022 r. samochód został przeznaczony wyłącznie do działalności. Do końca okresu korekty pozostało 49 miesięcy. Dlatego podatnik może skorygować VAT naliczony o kwotę 9392 zł (11 500 zł × 49/60). Kwotę korekty wykazujemy w JPK_V7 za listopad w poz. K_44 i P_44.

Jakie wydatki mogą być objęte korektą

Mimo że ograniczenie w odliczeniu VAT nie dotyczy tylko zakupu samochodu, korekta dotyczy tylko tego wydatku.

Korekcie nie podlega podatek naliczony:

• od leasingu, najmu, czyli np. w przypadku podatnika, który zmienia sposób wykorzystywania samochodu użytkowanego w leasingu,
• od wydatków na paliwo i eksploatacyjnych.

Jak czytamy np. w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 maja 2021 r. (sygn. 0114-KDIP4-2.4012.204.2021.1.MC):

W świetle art. 90b ust. 1 ustawy wydatki związane z używaniem pojazdu na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu (operacyjnego) lub innej umowy o podobnym charakterze, nie podlegają korekcie. Odliczenie tych wydatków odbywa się bowiem na bieżąco (a nie jak przy nabyciu "na własność" - jednorazowo, "z góry"), zatem istnieje możliwość weryfikowania tego odliczania na bieżąco - w miesiącu dokonania zmiany przeznaczenia pojazdu podatnik winien dokonać zmiany zasad odliczania wysokości podatku.

Jak korygować VAT w przypadku samochodów o niskiej wartości początkowej

W przypadku pojazdów samochodowych o wartości początkowej nieprzekraczającej 15 000 zł korekty dokonuje się, jeżeli zmiana ich wykorzystywania nastąpiła w okresie 12 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym odpowiednio nabyto, dokonano importu lub oddano do używania ten pojazd samochodowy.

Wbrew pozorom jest to częsty problem przy wykupie z leasingu (symboliczna kwota wykupu).

Przykład
Podatnik nabył we wrześniu 2022 r. samochód (z odliczeniem 50% VAT) za 12 300 zł (10 000 zł + VAT) i odsprzedał go w grudniu 2022 r. Ma tu miejsce korekta 9/12 nieodliczonej kwoty VAT, a nie 57/60, bo wartość początkowa samochodu nie przekracza 15 000 zł. Okres korekty to wtedy 12 miesięcy, a nie 60. Dlatego rozliczenie będzie wyglądało następująco:
- kwota podatku naliczonego wynikająca z faktury za wykup auta - 2300 zł,
- kwota nieodliczonego podatku naliczonego - 1150 zł,
- okres korekty - 12 miesięcy,
- pozostały okres korekty - 9 miesięcy,
- kwota korekty: 1150 zł x 9/12 = 862,50 zł.

Czy sprzedaż samochodu uprawnia do odzyskania części nieodliczonego VAT

Podatnik, który odlicza przy zakupie samochodu 50% VAT, nie zyskuje z tego powodu prawa do opodatkowania tylko połowy podstawy opodatkowania przy sprzedaży.

Skoro zaś sprzedaż to czynność w 100% opodatkowana, to trudno mówić o wykorzystaniu auta "do celów mieszanych". Dlatego obowiązujące regulacje przewidują, że jeśli w okresie korekty nastąpi sprzedaż pojazdu samochodowego, to uznaje się, że wykorzystanie tego pojazdu zostało zmienione. Pojazd jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej, aż do końca okresu korekty.

Nie ma obowiązku dokonywania korekty, gdy podatnik odliczył pełny VAT przy zakupie samochodu, który sprzedaje w okresie korekty.

Ważne
Nie ma obowiązku dokonywania korekty, gdy podatnik odliczył pełny VAT przy zakupie samochodu, który sprzedaje w okresie korekty.

Wzór na obliczenie kwoty VAT, którą można odzyskać przy sprzedaży samochodu

Kw x M/60(12, gdy wartość początkowa nie przekracza 15 000 zł), gdzie:

Kw - kwota VAT nieodliczona od zakupu samochodu,

M - liczba miesięcy pozostałych do końca okresu korekty, licząc od miesiąca, w którym dokonano sprzedaży.

Jeśli zatem podatnik odliczył 50% VAT przy zakupie, ale odsprzeda samochód po 12 miesiącach używania, to efektywnie łącznie odliczy 90% VAT z faktury, czyli 50% od razu, a 40% dzięki korekcie. Skąd wzięło się te 40%? Do końca okresu korekty pozostało 48 miesięcy z 60 miesięcy okresu korekty (48/60/2 = 40%).

Przykład
W grudniu 2021 r. podatnik zakupił samochód osobowy, który przeznaczył do celów mieszanych. Dlatego odliczył 50% VAT od jego zakupu, tj. 11 500 zł. We wrześniu 2022 r. samochód został sprzedany. Do końca okresu korekty pozostało 51 miesięcy. Dlatego podatnik może skorygować VAT naliczony o kwotę 9775 zł (11 500 zł x 51/60). Kwotę korekty wykazujemy w JPK_V7 za wrzesień w poz. K_44 i P_44.

Powstaje pytanie, w jakim okresie rozliczeniowym dokonuje się korekty VAT naliczonego spowodowanej sprzedażą samochodu (przy nabyciu którego odliczono 50% VAT) - czy jest to okres, w którym dokonano zakupu, czy może styczeń następnego roku? Żadna z tych sugestii nie jest prawidłowa.

Korekty tej dokonuje się w deklaracji za okres rozliczeniowy, w którym nastąpiła zmiana przeznaczenia (a sprzedaż jest uważana za zmianę przeznaczenia), w kwocie proporcjonalnej do pozostałego okresu korekty.

Czy odsprzedaż samochodu tuż po zakupie umożliwia odzyskanie pełnego VAT

Z art. 86a ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT wynika, że można odliczyć 100% VAT naliczonego z tytułu wydatków związanych z samochodem przeznaczonym wyłącznie do odprzedaży bez potrzeby prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu i składania VAT-26. Istotnym warunkiem natomiast jest, aby odprzedaż, sprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie tych pojazdów stanowiło przedmiot działalności podatnika.

Przy czym nie chodzi o to, czy przedmiotem działalności podatnika (np. ujawnionym we wpisie do KRS czy statucie spółki itp.) jest sprzedaż, wynajem lub dzierżawa pojazdów w ogóle. Istotne jest bowiem faktyczne zadysponowanie konkretnym pojazdem. Potwierdza to np. interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20 maja 2019 r. (sygn. 0114-KDIP4.4012.248.2019.1.RK).

Podatnik, kupując samochód osobowy przeznaczony wyłącznie do dalszej odsprzedaży, ma prawo do odliczenia 100% podatku naliczonego od jego zakupu. Nie musi korzystać z systemu korekt.

Ważne
Podatnik, kupując samochód osobowy przeznaczony wyłącznie do dalszej odsprzedaży, ma prawo do odliczenia 100% podatku naliczonego od jego zakupu. Nie musi korzystać z systemu korekt.

W praktyce jednak chyba żaden samochód, który czeka na kupca, nie będzie miał przebiegu (między zakupem a sprzedażą) zero kilometrów. Jak więc potraktować sytuację, gdy potencjalny kupiec chce się tym samochodem przejechać? Czy nie nasuwa się tu porównanie (analogia) do pojazdów demonstracyjnych?

Zdaniem autora kwestia pojazdów demonstracyjnych wygląda nieco inaczej. Jazda autem demonstracyjnym służy zwykle temu, by klient zakupił samochód fabrycznie nowy, czyli służy do prezentowania modelu danej marki w ogóle. W analizowanym jednak tutaj przypadku klient chce wypróbować konkretny samochód, który nie utracił charakteru towaru handlowego.

Dlatego jeśli między zakupem a sprzedażą samochód przejedzie niewielką liczbę kilometrów np. 20 kilometrów, to "zdroworozsądkowo" był jednak "przeznaczony tylko do sprzedaży".

Niestety, w interpretacjach i orzeczeniach są prezentowane bardziej rygorystyczne poglądy. Jak przekonuje nas orzecznictwo, w stanie prawnym od 1 kwietnia 2014 r. do przepisów ustawy o VAT regulujących zasady odliczenia VAT od wydatków samochodowych wprowadzono wyrażenie "wyłącznie do odsprzedaży". Jest ono bardziej precyzyjne niż we wcześniejszych regulacjach. Dlatego zdaniem sądów (zob. przykładowo wyroki NSA z 5 września 2018 r., sygn. akt I FSK 1543/16, czy z 10 maja 2017 r., sygn. akt I FSK 1287/15) wykorzystywanie w jakimś okresie samochodu do jego prezentacji, jazd próbnych itp., a dopiero potem do sprzedaży, sprawia, że nie można uznać, iż służył on wyłącznie do odsprzedaży (mamy tu do czynienia z "podwójnym" wykorzystaniem auta).

Jak pokazuje praktyka, nieco inaczej do takich kwestii (które w praktyce nie wygenerują przecież żadnych istotnych uszczupleń budżetowych) podchodzą organy podatkowe prowadzące czynności sprawdzające czy kontrole podatkowe. To w postępowaniu podatkowym (wymiarowym) przeprowadza się postępowanie dowodowe, a interpretacja ma zwykle charakter nieco bardziej teoretyczny.

Ważne
Zdaniem organów podatkowych i większości sądów samochodów demonstracyjnych nie możemy uznać za przeznaczone wyłącznie do sprzedaży. Dlatego aby odliczyć 100% VAT od zakupu takiego samochodu, należy złożyć VAT-26, prowadzić ewidencję i wykluczyć jego użytek do celów prywatnych.

Gdy jednak obawiamy się takiego rozliczenia, a nie będziemy prowadzić ewidencji przebiegu pojazdu, pozostaje nam odliczenie przy zakupie 50% VAT, a następnie korekta. Tylko gdy sprzedamy samochód w miesiącu zakupu, możemy odliczyć 100% VAT. Potwierdzają to organy podatkowe. Tytułem przykładu można wskazać interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 19 lutego 2016 r. (sygn. IPPP1/4512-1342/15-2/KR), która może mieć odpowiednie zastosowanie w przypadku sprzedaży samochodu w miesiącu zakupu. W interpretacji tej czytamy:

(…) z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca nabył samochód 8 grudnia 2015 r. Zatem, otrzymanie samochodu i wystawienie faktury nastąpiło w miesiącu grudniu 2015 r. Jednakże - jak wynika z opisu sprawy - Wnioskodawca nieterminowo złożył informację VAT-26 naczelnikowi urzędu skarbowego o tym pojeździe, tj. nie złożył jej w terminie 7 dni od dnia, w którym poniósł pierwszy wydatek związany z tymi pojazdami - z ich nabyciem [obecnie w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym poniosą pierwszy wydatek związany z tymi pojazdami, nie później jednak niż w dniu przesłania ewidencji - przyp. red.]. Tym samym, w związku ze spóźnieniem w złożeniu VAT-26 Zainteresowanemu przysługiwało prawo do odliczenia 50% kwoty podatku naliczonego z tytułu zakupu samochodu, o którym mowa w rozpatrywanej sprawie wynikającego z otrzymanej faktury - zgodnie z art. 86a ust. 1 pkt 1 ustawy, w powiązaniu z ust. 12 i ust. 13 tego artykułu ustawy. Jednakże z uwagi na fakt, że w dniu 22 grudnia 2015 r. złożono informację VAT-26, Wnioskodawcy przysługuje prawo do korekty kwoty nieodliczonej podatku w wysokości 50% kwoty podatku wykazanej na fakturze, w trybie przewidzianym w art. 90b ustawy.

Czy darowizny samochodu dają prawo do korekty VAT?

Artykuł 90b ust. 2 ustawy o VAT mówi, że jeśli nastąpi sprzedaż pojazdu samochodowego, uznaje się, że wykorzystanie tego pojazdu zostało zmienione na wykorzystanie wyłącznie do działalności gospodarczej, aż do końca okresu korekty. Sformułowanie to może być mylące. Czy skoro ustawodawca nie mówi o dostawie, to miał na myśli tylko umowę sprzedaży w rozumieniu Kodeksu cywilnego? Jednak nie.

Przede wszystkim zwróćmy uwagę na to, że ilekroć w ustawie o VAT mowa jest o "sprzedaży" - rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Stąd darowizna czy przekazanie na cele osobiste (nawet jeśli odliczono tylko 50% VAT przy nabyciu) są czynnościami zrównanymi z dostawą i generują VAT należny.

Przypomnijmy bowiem, że przez dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Dlatego przekazanie samochodu, od zakupu którego odliczono 50% VAT, na potrzeby osobiste podlega opodatkowaniu, a jednocześnie daje podatnikowi prawo do odzyskania części nieodliczonego uprzednio VAT z tytułu nabycia samochodu. Trudno doszukiwać się powodów, dla których zasadne byłoby różnicowanie sytuacji podatnika sprzedającego samochód i dokonującego darowizny, jeśli obie czynności są w istocie opodatkowane na tożsamych zasadach.

Dodatkowo warto zauważyć, że prawo do korekty pojawi się nawet w przypadku remanentu likwidacyjnego. Jak wyjaśnił bowiem przykładowo Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 27 listopada 2019 r. (sygn. 0115-KDIT1-2.4012.524.2019.2.KJ):

(…) z uwagi na fakt złożenia przez Wnioskodawcę VAT-Z w związku z zaprzestaniem wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT, jest on natomiast zobowiązany do wykazania w remanencie likwidacyjnym podatku należnego od samochodu osobowego oraz innych towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Jednocześnie w przypadku samochodu Wnioskodawca jest uprawniony do korekty nieodliczonego podatku naliczonego na podstawie art. 90b ust. 2 ustawy o VAT.

Jak dokonywać korekty, gdy podatnik wykonuje jednocześnie czynności opodatkowane i zwolnione

W przypadku wykorzystywania przez podatnika pojazdu samochodowego również do czynności zwolnionych od podatku (bez prawa do odliczeń) kwota korekty powinna uwzględniać proporcję określoną w art. 90 ustawy o VAT zastosowaną przez podatnika przy odliczeniu podatku naliczonego.

Przykład

Podatnik nabył samochód osobowy w październiku 2021 r., który będzie mu służył do celów "mieszanych" - zarówno do celów prywatnych, jak i do celów działalności gospodarczej opodatkowanej i zwolnionej.
Dane wynikające z faktury: cena netto - 52 174 zł, VAT - 12 000 zł.
Obroty z opodatkowanej działalności gospodarczej w obrotach z całej działalności gospodarczej za 2020 r. stanowiły 75% (proporcja zastosowana przy odliczeniu).
Proporcja za 2021 r. wyniosła także 75%.
Podatek naliczony w tym przypadku wyniósł 6000 zł (12 000 zł × 50%).

W rozliczeniu za październik 2021 r. podatnik odliczył od podatku należnego podatek naliczony w wysokości 4500 zł (6000 zł × 75%).

Podatnik w sierpniu 2022 r. zmienił wykorzystywanie tego samochodu na wykorzystywanie wyłącznie do działalności gospodarczej. Od tego czasu podatnik wykorzystywał ten samochód w sposób wykluczający jego użycie do celów prywatnych. Dlatego złożył w urzędzie skarbowym informację o tym samochodzie (VAT-26), jak również rozpoczął prowadzenie ewidencji przebiegu tego samochodu.

Podatnik mógł więc podwyższyć kwotę do odliczenia w deklaracji za sierpień 2022 r. o 3750 zł. Sposób wyliczenia korekty:
1. Kwota podatku wynikająca z faktury - 12 000 zł.
2. Kwota podatku naliczonego do odliczenia, jaka przysługiwałaby w chwili nabycia, jeżeli samochód byłby przeznaczony do wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej - 9000 zł (12 000 zł × 75%).
3. Kwota podatku naliczonego faktycznie odliczona w chwili nabycia - 4500 zł (9000 zł × 50%).
4. Kwota podatku nieodliczona z uwzględnieniem proporcji zastosowanej przy odliczeniu - 4500 zł.
5. Liczba miesięcy okresu korekty - 60.
6. Liczba miesięcy pozostałego okresu korekty - 50 (60 - 10).
7. Obliczenie kwoty korekty - 3750 zł (4500 zł × 50/60).

Podstawa prawna:

• art. 86a ust. 5, art. 90b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

• wyrok NSA z 5 września 2018 r. (sygn. akt I FSK 1543/16)

• wyrok NSA z 10 maja 2017 r. (sygn. akt I FSK 1287/15)

POWOŁANE INTERPRETACJE ORGANÓW PODATKOWYCH:

• pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 27 listopada 2019 r. (sygn. 0115-KDIT1-2.4012.524.2019.2.KJ)

• pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 24 maja 2021 r. (sygn. 0114-KDIP4-2.4012.204.2021.1.MC)

• pismo Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20 maja 2019 r. (sygn. 0114-KDIP4.4012.248.2019.1.RK)

• pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 19 lutego 2016 r. (sygn. IPPP1/4512-1342/15-2/KR)

Łukasz Matusiakiewicz, radca prawny specjalizujący się w prawie podatkowym