W dniu 14 czerwca 2016 r. została opublikowana ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Jedną z najważniejszych zmian zawartych w tym akcie, jest wprowadzenie do polskiego prawodawstwa klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Nowelizacja wprowadziła także, do ustawy o VAT, definicję nadużycia prawa.
Z uzasadnienia projektu wynika, że wprowadzenie do ustawy o VAT pojęcia nadużycia prawa ma charakter jedynie uzupełniający, jako że zasada ta jest obecnie stosowana bezpośrednio przez organy podatkowe i sądy administracyjne, na podstawie wypracowanego orzecznictwa wspólnotowego. Warto wskazać przy tym następujące wyroki TSUE, które niewątpliwie miały wpływ na ukształtowanie się powyższej klauzuli – sprawa C-255/02 Halifax; C-167/07 Ampliscientifica Srl, Amplifin SpA czy sprawa C-653/11 Paul Newey (Ocean Finance).
W orzeczeniu w sprawie C-255/02 Halifax Trybunał wskazał, że „w dziedzinie podatku VAT dla stwierdzenia istnienia nadużycia wymagane jest, po pierwsze, aby dane transakcje, pomimo spełniania warunków formalnych ustanowionych przez odpowiednie przepisy szóstej dyrektywy i ustawodawstwa krajowego transponującego tę dyrektywę, skutkowały osiągnięciem korzyści finansowej, której przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą owe przepisy. Ponadto również z ogółu obiektywnych czynników powinno wynikać, że celem spornych transakcji jest uzyskanie korzyści podatkowej.”
Polecamy: Klauzula przeciw unikaniu opodatkowania – praktyczny poradnik
Z kolei, w sprawie C-425/06 Trybunał doprecyzował sposób postępowania pozwalający ocenić, czy czynności można uważać za praktyki stanowiące nadużycie – w tym celu „sąd krajowy powinien najpierw zbadać, czy zamierzonym skutkiem jest korzyść podatkowa, której przyznanie byłoby sprzeczne z jednym lub kilkoma celami szóstej dyrektywy, a następnie, czy stanowiła ona zasadniczy cel przyjętego rozwiązania umownego”.
Zgodnie z dodanym do ustawy o VAT ustępami 4, 5 art. 5, przez nadużycia prawa rozumie się dokonanie czynności (podlegających opodatkowaniu VAT) w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągniecie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą przepisy. Konsekwentnie, w przypadku wystąpienia nadużycia prawa, dokonanie czynności opodatkowanej, wywołuje jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności, stanowiących nadużycie prawa.
Warto zauważyć również, że w myśl nowelizacji indywidualne interpretacje podatkowe nie będą wydawane w zakresie tych elementów stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego, co do których będzie istniało uzasadnione przypuszczenie, iż mogą być przedmiotem decyzji stanowiącej nadużycie prawa na gruncie VAT. Interpretacje, których stan faktyczny (lub zdarzenie przyszłe) będzie stanowić element powyższych czynności nie będą chroniły podatników.
Co więcej, do klauzuli nadużycia prawa w odniesieniu do podatku VAT nie będą miały zastosowania mechanizmy ochrony podatnika związane z klauzulą przeciw unikaniu opodatkowania zawartą w Ordynacji podatkowej tj. opinie zabezpieczające, ani też limit kwotowy powyżej 100 000 PLN.
Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania w polskim prawie podatkowym
Jak będzie działać klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?
W praktyce, wprowadzenie wspomnianych wyżej zmian w ustawie o VAT mogą okazać się jeszcze bardziej niekorzystne niż wprowadzenie ogólnej klauzuli. W takim wypadku, w sytuacji bardziej skomplikowanych schematów transakcji, czy chociażby udziału większej ilości podmiotów w łańcuchu dostaw, może bez względu na wartość czynności zostać uznane za nadużycie prawa. Może również dojść do sytuacji, w której za nadużycia prawa w VAT zostanie uznane stosowanie zróżnicowanych stawek VAT dla zestawu produktów. Mając na uwadze, że ogłoszone zmiany w zakresie nadużycia prawa w VAT zaczną obowiązywać od 15 lipca 2016 r., dopiero praktyka pokaże jak skutecznie organy podatkowe będą wykorzystywać narzędzie w postaci wspomnianej klauzuli.
Autor: Katarzyna Klimczyk, Doradca podatkowy, Konsultant w Zespole Doradztwa Podatkowego Accreo Sp. z o.o.