Solidarna odpowiedzialność podatkowa bezpośrednich przedstawicieli importera
Przepisy zawarte w rządowym projekcie zmiany ustawy o VAT (zmiany Kodeksu celnego) wzbudziły zrozumiały niepokój branży agencji celnych i spedytorów. Rozwiązania przewidujące solidarną odpowiedzialność podatkową stron występujących przy odprawach celnych jako bezpośredni przedstawiciele importera wydaje się mieć kilka zasadniczych wad:
1. Wprowadza odpowiedzialność strony, która nie ma pełnej możliwości sprawdzenia poprawności danych i uczciwości importera, bazując jednie na dostarczanych przez niego informacjach. Tym samym może zostać pociągnięta do odpowiedzialności strona nie będąca w niczym winną nie uiszczenia należnego podatku.
2. Tworzy ryzyko podatkowe niewspółmierne do korzyści osiąganych przez stronę. Obsługa odprawy celnej jednej partii towaru czy kontenera przynosi nieraz kilkaset, co najwyżej kilka tysięcy złotych zysku dla agenta celnego - a późniejsza odpowiedzialność podatkowa z tego tytułu, w razie nieuczciwości czy bankructwa importera, może osiągnąć dziesiątki a nawet setki tysięcy złotych. Jedna niefortunna transakcja może prowadzić do bankructwa i likwidacji firmy.
Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz
3. Tworzy warunki do poszukiwania korzyści z arbitrażu podatkowego poprzez wprowadzanie towarów w unijny obszar celny na terenie Niemiec (wyładunek ze statków w tamtejszych portach i dalszy transport lądowy), powodując straty dla polskiej gospodarki morskiej (a co za tym idzie również spadek przychodów z ceł i podatków dla budżetu państwa). Zniweczone zostaną tym samym osiągnięcia polskich firm celnych i spedycyjnych z ostatnich lat, które doprowadziły do przeniesienia do polskich portów znaczącej części strumienia towarów polskiego importu. Po wprowadzeniu proponowanych regulacji podatkowych, towary te "uciekną" z powrotem do portów niemieckich.
Rozumiejąc konieczność uszczelnienia systemu poboru podatku VAT, ale jednocześnie mając na uwadze powyższe, posłowie w interpelacji z 3 czerwca 2016 r. zwrócili się z pytaniem czy minister finansów mógłby rozważyć odstąpienie od proponowanych regulacji w zakresie solidarnej odpowiedzialności za VAT należny od importera przez agentów celnych i spedytorów i skoncentrowanie się na innych mechanizmach poprawy ściągalności podatków.
Już dziś wiadomo, że w uchwalonej 22 czerwca o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 12 sierpnia 2016 r., poz. 1228) te kontrowersyjne przepisy pozostały. Ustawa weszła w życie 20 sierpnia 2016 r.. Tym bardziej warto przytoczyć odpowiedź na tę interpelację, której udzielił 24 czerwca 2016 r. (w imieniu ministra finansów) podsekretarz stanu Leszek Skiba. Odpowiedź ta zawiera bowiem informację, jak MF interpretuje te nowe przepisy.
Art. 33a ust. 8 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 20 sierpnia 2016 r.:
„8. W przypadku gdy objęcie towarów uproszczeniem, o którym mowa w art. 166 oraz art. 182 unijnego kodeksu celnego, jest dokonywane przez przedstawiciela bezpośredniego w rozumieniu przepisów celnych, który działa na rzecz podatnika nieposiadającego pozwolenia na stosowanie uproszczenia, którym zostały objęte towary, lub dokonywane jest przez przedstawiciela pośredniego, o którym mowa w ust. 5, przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio, z tym że obowiązek zapłaty kwoty podatku wraz z odsetkami ciąży solidarnie na podatniku oraz na działającym na jego rzecz przedstawicielu.”
Polecamy: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (książka)
Odpowiedzialność solidarna tylko w określonych przypadkach
W opinii MF, wprowadzana tą ustawą zmiana w art. 33a ust. 8 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie określenia odpowiedzialności solidarnej ma zastosowanie tylko w przypadkach, w których przedstawiciel bezpośredni posiadający pozwolenie na stosowanie procedury uproszczonej, będzie działał na rzecz podatnika nieposiadającego takiego pozwolenia.
Zdaniem MF wprowadzane rozwiązanie nie zmieniło zatem w żaden sposób dotychczasowego podejścia do pośredników obsługujących importerów posiadających pozwolenia na procedury uproszczone.
Jak argumentował minister Skiba, zmiana wprowadzająca odpowiedzialność solidarną przedstawiciela bezpośredniego w przypadku rozliczania podatku VAT z tytułu importu towarów przez podatnika bezpośrednio w deklaracji podatkowej ma na celu uszczelnienie systemu i zapobieganie występowaniu ewentualnych nieprawidłowości związanych ze stosowaniem uproszczenia, o którym mowa w art. 33a ustawy o VAT, w postaci nierozliczenia kwoty podatku należnego z tytułu importu towarów.
Rozwiązanie polegające na współodpowiedzialności przedstawiciela bezpośredniego działającego w imieniu i na rzecz podatnika, który sam nie posiadając uprawnienia do stosowania procedury uproszczonej, a przez to nie mogąc skorzystać z uproszczenia w rozliczaniu VAT, wykorzystuje instytucję takiego pośrednictwa, stanowi, wg Ministerstwa Finansów, w istocie zrównanie sytuacji, w której znajduje się obecnie przedstawiciel pośredni. Ten ostatni również pośredniczy w przypadkach, gdzie importer nie posiada stosownych pozwoleń a dzięki usłudze przedstawiciela pośredniego uzyskuje prawo do rozliczenia podatku VAT bezpośrednio w deklaracji podatkowej.
Zdaniem MF skala wykorzystania przedstawicieli bezpośrednich w takich sytuacjach świadczy o tym, że jest to coraz popularniejsze rozwiązanie, częściej wykorzystywane niż działanie w ramach przedstawicielstwa pośredniego (jak można się domyślać z racji konsekwencji finansowych nałożonych na ten drugi podmiot pośredniczący – przedstawicielstwo pośrednie zakłada bowiem odpowiedzialność solidarną).
Przedstawiciel resortu finansów podkreślił, iż możliwość rozliczenia podatku VAT z tytułu importu towarów w deklaracji podatkowej bez konieczności uiszczenia go w urzędzie celnym jest przywilejem adresowanym do „wiarygodnych” importerów.
W opinii MF w przypadku gdy importowane towary objęte są określonymi procedurami uproszczonymi, co do zasady, importerzy mają prawo rozliczać podatek VAT bezpośrednio w deklaracji podatkowej, bez konieczności uiszczenia go w urzędzie celnym. Oznacza to, że rozliczenie następuje bez angażowania środków finansowych.
Jeżeli podatnicy (importerzy) nie poddają się weryfikacji i sami nie występują o pozwolenia na stosowanie procedur uproszczonych a dokonują importu „na pozwoleniach” przyznanych przedstawicielowi - najczęściej agencji celnej lub spedytorowi - to nie powinno się (zdaniem MF) takich przypadków zrównywać z sytuacją, w której mamy do czynienia z podatnikami posiadającymi takie pozwolenia.
Odnosząc się do kwestii, że wprowadzenie odpowiedzialności strony, która nie ma pełnej możliwości sprawdzenia poprawności danych i uczciwości importera, bazując jedynie na dostarczanych przez niego informacjach, minister Skiba stwierdził, że ustawodawca nie nakłada na przedstawiciela bezpośredniego obowiązków, których ten nie mógłby spełnić. Przedstawiciel taki będzie odpowiadał solidarnie z podatnikiem za podatek, który stanie się należny w przypadku utraty prawa do rozliczenia VAT bezpośrednio w deklaracji podatkowej w związku z niespełnieniem warunków przewidzianych dla stosowania ułatwienia z art. 33a ust. 7 ustawy o VAT (nie zawsze oznacza to faktyczne uregulowanie podatku przez przedstawiciela, co do zasady bowiem rozliczenia takiego ma dokonać podatnik-importer). Tak samo postępuje się w przypadku odpowiedzialności przedstawiciela pośredniego.
Odnosząc się do zarzutu, że wprowadzenie proponowanej zmiany art. 33a ustawy o VAT tworzy ryzyko podatkowe niewspółmierne do korzyści osiąganych przez stronę, i że jedna niefortunna transakcja może prowadzić do bankructwa i likwidacji firmy, przedstawiciel MF zauważył, iż nie można przedkładać zysków agencji celnych i spedytorów w przypadku obsługiwania podmiotów, które okażą się nieuczciwe nad stratami budżetu państwa z tytułu nierozliczonego podatku VAT.
Natomiast w zakresie obawy, że importerzy przeniosą się z odprawami celnymi do innych krajów UE, gdzie będą dokonywać odpraw celnych i będą zasilać budżet innych krajów UE, minister Skiba podkreślił, że o odprawie celnej w danym państwie członkowskim nie decydują tylko obowiązujące w nim rozwiązania fiskalne, lecz również gospodarcze możliwości sprowadzania do danego państwa członkowskiego towarów. Liczy się tu zatem np. rola portów morskich w obrocie międzynarodowym, czas trwania procedury odprawy celnej, infrastruktura transportowa, itp.
Minister Skiba przypomniał też, że z dniem 1 stycznia 2015 r. ustawą z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz. U. z 2014 r. poz. 1662), zawierającą m.in. „tzw. „pakiet portowy” została wprowadzona zasada przeprowadzania w portach morskich wszystkich czynności urzędowych niezbędnych do dopuszczenia towaru do obrotu w ciągu 24 godzin od jego przedstawienia do kontroli. Na Służbę Celną nałożone zostało zadanie koordynacji kontroli odbywających się w portach tak, aby możliwe było ich przeprowadzenie przez wszystkie inspekcje w sposób jak najmniej uciążliwy organizacyjnie dla importerów i operatorów. Powyższe regulacje miały na celu zwiększenie konkurencyjności polskich portów morskich wobec ośrodków zagranicznych.
Zbudowane dla potrzeb realizacji tego zadania systemy pozwalają na uczestnictwo w wymianie informacji Służbie Celnej, inspekcjom granicznym i przedsiębiorcom. Systemy umożliwiają śledzenie aktualnego stanu czynności związanych z towarem a poprzez wymianę informacji w postaci elektronicznej – eliminują konieczność przedstawienia dokumentów papierowych.
Przedsiębiorcy uzyskali możliwość m.in. bezpośredniego uczestniczenia w procesie już od momentu złożenia wniosku o kontrolę do odpowiedniego organu (inspekcji), przekazywania lub pozyskiwania informacji on-line i otrzymywania na wskazany adres e-mail informacji o wyniku kontroli. Inspekcje uzyskują wyprzedzającą informację (awizo) o zamiarze złożenia wniosku o kontrolę przez dysponenta towaru, co daje możliwość efektywnego planowania pracy oraz możliwość wymiany dodatkowych informacji pomiędzy użytkownikami na każdym etapie kontroli. Operator portowy może przekazywać użytkownikom w czasie rzeczywistym informacje o ewentualnych opóźnieniach w wystawianiu kontenerów do kontroli (sytuacje niestandardowe), co daje wyprzedzająco możliwość dokonania ponownej koordynacji terminów kontroli towaru.
Dodatkowo w 2015 r. podjęto szereg inicjatyw, m.in. zmierzających do wdrożenia ułatwień w odprawach ładunków przemieszczanych drogą morską, systematycznej poprawy jakości obsługi celnej oraz znoszenia barier i przeszkód w rozwoju przedsiębiorczości sektora morskiego. Wszystko to sprzyja zapewnieniu płynności obsługi podmiotów gospodarczych, prowadzi do skrócenia czasu odprawy celnej towaru, obniżenia kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców oraz poprawy warunków wykonywania działalności gospodarczej.
Od kilku lat prowadzone są również inwestycje, które stopniowo poprawiają infrastrukturę portową i w istotnym stopniu wpływają na podjęcie decyzji o odprawie w polskim porcie.
Opracowała Iga Kucharska