Wskazane na wstępie warunki świadczenia usług, mogą skutkować koniecznością przetransportowania towarów z jednego kraju do innego, a po zakończeniu wykonywania usługi kolejną wysyłką (na potrzeby artykułu przyjęto upraszczające założenie, że do transportu dochodzi pomiędzy dwoma krajami UE).
Otóż, co do zasady, „nietransakcyjne” (czyli bez zmiany właściciela) przemieszczenie towarów miedzy krajami UE stanowi transakcję zrównaną z wewnątrzwspólnotową dostawą towarów (WDT). Od tej reguły ustawa o VAT przewiduje wyjątki, które – po spełnieniu określonych warunków – wykluczają traktowanie wywozu towarów z Polski, jako WDT. Nie oznacza to jednak, że takie czynności nie kreują żadnych obowiązków po stronie podatników VAT.
WDT oraz czynności zrównane z WDT
Stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy o VAT, przez wewnątrzwspólnotową dostawę towarów rozumie się wywóz towarów z terytorium Polski w wykonaniu czynności określonych w art. 7 ustawy o VAT (tj. odpłatnej dostawy towarów) na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju.
W myśl art. 13 ust. 2 ustawy o VAT, powyższy przepis stosuje się, o ile spełniony jest warunek podmiotowy po stronie nabywcy towarów. Ustawa wskazuje bowiem, że taki podmiot musi m.in. być podatnikiem podatku od wartości dodanej zidentyfikowanym na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w innym niż Polska państwie członkowskim.
Zatem, dla wystąpienia WDT konieczne jest spełnienie trzech zasadniczych przesłanek:
1) następuje wywóz towarów z Polski do innego kraju UE,
2) wywóz dokonywany jest w ramach odpłatnej dostawy towarów oraz
3) nabywca towarów jest podmiotem spełniającym określone przesłanki, przede wszystkim, jest zarejestrowany na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w innym kraju UE.
Polecamy: Biuletyn VAT
W szczególnych przypadkach za WDT mogą zostać uznane także przemieszczenia towarów, które nie spełniają dwóch z ostatnich przesłanek, tzn. które nie są dokonywane w ramach czynności stanowiącej odpłatną dostawę towarów oraz w przypadkach których brak jest drugiej strony transakcji zarejestrowanej na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych.
Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 3 ustawy o VAT, za WDT uznaje się również przemieszczenie przez podatnika lub na jego rzecz towarów należących do jego przedsiębiorstwa z terytorium Polski na terytorium innego państwa członkowskiego, które zostały przez tego podatnika nabyte / wytworzone na terytorium Polski, jeżeli mają służyć działalności gospodarczej podatnika.
Zatem, generalnie każdy wywóz towarów należących do podatnika, który jest dokonywany z Polski do innego kraju UE stanowi tzw. przemieszczenie towarów w ramach własnego przedsiębiorstwa („nietransakcyjne przemieszczenie towarów”). Taka czynność podlega opodatkowaniu na podobnych zasadach jak „zwykłe” WDT realizowane w trybie art. 11 ust. 1 ustawy o VAT.
Takie zrównanie „nietransakcyjnego” przemieszczenia towarów z WDT ma na celu efektywne opodatkowanie VAT w państwie, w którym następuje „konsumpcja” towarów (czyli w państwie, do jakiego towary zostały przemieszczone). Dokonanie takiej transakcji wiąże się bowiem z koniecznością wykazania symetrycznej transakcji w państwie przeznaczenia towarów – tj. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) w ramach własnego przedsiębiorstwa.
Przemieszczenie towarów nieuznawane za czynność zrównaną z WDT
Ustawa o VAT przewiduje możliwość wystąpienia sytuacji, w których wywóz towarów przez podatnika do innego kraju UE nie stanowi WDT w ramach własnego przedsiębiorstwa.
Okoliczności takie zostały wskazane w art. 13 ust. 4 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, przemieszczenia towarów w ramach własnego przedsiębiorstwa nie uznaje się za transakcję zrównaną z WDT, w przypadku, gdy m.in. towary mają być przedmiotem wykonanych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju na rzecz tego podatnika usług polegających na ich wycenie lub wykonaniu na nich prac, pod warunkiem że towary po wykonaniu tych usług zostaną z powrotem przemieszczone na terytorium kraju.
Wskazany powyżej art. 13 ust. 4 pkt 6) ustawy o VAT odnosi się do zagadnienia poruszonego na początku artykułu. Dotyczy bowiem sytuacji, w której podatnicy współpracują z kontrahentami, którzy na ich zlecenie świadczą usługi na powierzonym towarze w zakładzie położonym w innym kraju UE. Jednocześnie, z przywołanego przepisu wynika, że dla uznania, iż takie przemieszczenie nie stanowi WDT konieczne jest, aby: (i) towary były przedmiotem usług wykonanych w innym kraju UE, (ii) usługi te były wykonane na rzecz podatnika dokonującego ich wywozu oraz (iii) po wykonaniu usług towary zostały przewiezione do Polski.
Pierwszy wymóg należy interpretować szeroko, jako obejmujący, co do zasady, wszystkie rodzaje usług, jakie mogą zostać wykonane na towarach podatnika. W szczególności, analizowany przepis nie został zawężony do określonego rodzaju usług, zaś wskazane w jego treści usługi polegające na wycenie (towarów) mają jedynie przykładowy charakter. Tym samym takimi pracami mogą być np. czynności skutkujące przetworzeniem towaru, polegające na jego przepakowaniu oraz wszystkie inne czynności, o ile będą pracami wykonanymi „na tych towarach". Ponadto, wskazane usługi muszą zostać wykonane na rzecz konkretnego podmiotu – tj. podatnika dokonującego ich wywozu z Polski / przywozu do innego kraju UE.
Warunkiem nierozpoznania przemieszczenia towarów jako WDT jest także dokonanie powrotnego przemieszczenia wywiezionych towarów na terytorium Polski. Niemniej, regulacje ustawy o VAT nie określają czasu po upływie, którego po zakończeniu usługi powinien nastąpić powrót towarów do kraju.
Ponadto, w art. 13 ust. 5 ustawy o VAT wskazano, iż w przypadku, gdy ustaną okoliczności, o których mowa m.in. w art. 13 ust. 4 pkt 6) ustawy o VAT, przemieszczenie towarów uznaje się za WDT. Wskazane „ustanie okoliczności” może być związane np. z sprzedażą towarów w kraju, w którym była wykonywana na nich usługa. Zdaniem autora, przepis art. 13 ust 5. ustawy o VAT znajdzie zastosowanie również w większości przypadków, gdy w wyniku decyzji podatnika lub okoliczności faktycznych wiadomym jest, że towary – wbrew wcześniejszym zamiarom podatnika – nie zostaną powrotnie przemieszone do kraju.
W sytuacji wskazanej w art. 13 ust. 5 ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstanie z chwilą ustania tych okoliczności. Tym samym, reklasyfikacja transakcji na WDT nie wiąże się z koniecznością skorygowania przez podatnika rozliczeń za minione okresy.
Obowiązki dokumentacyjne
Obowiązujące przepisy nie nakładają na podatników obowiązku wystawiania faktury VAT w przypadku dokonywania „nietransakcyjnych” przemieszczeń towarów do innego kraju UE, zarówno, gdy taka czynność jest zrównana z WDT stosownie do art. 13 ust. 3 ustawy o VAT, jak i w sytuacji, w której zastosowanie znajdzie jedno z włączeń określonych w art. 13 ust. 4 ustawy o VAT.
W szczególności, takie przemieszczenie nie musi być dokumentowane fakturą wewnętrzną. Oczywiście, podatnicy dla celów wewnętrznych mogą sporządzić inny dokument potrzebny do prawidłowego zewidencjonowania przemieszczenia towarów do innego kraju (w tym dokument mający cechy faktury wewnętrznej).
Dodatkowo, nie można zapominać, że stosownie do art. 109 ust. 9 i 10 ustawy o VAT, podatnicy dokonujący omawianych transakcji powinni prowadzić ewidencję przemieszczeń towarów. Przepisy nie określają jej formy, pozostawiając w tym zakresie swobodę podatnikom – do dnia dzisiejszego Minister Finansów nie skorzystał bowiem z ustawowej delegacji do wydania rozporządzenia określającego wzór ewidencji. Wydaje się jednak, że w celu prawidłowej realizacji obowiązków nakładanych ustawą o VAT, taka ewidencja powinna zawierać, co najmniej: (i) daty przemieszczeń towarów, (ii) dane pozwalające na jednoznaczną identyfikację przemieszczanych towarów (łącznie z określeniem wartości) oraz (iii) datę wydania towaru po wykonaniu na niej usługi.
Podsumowanie
Konkludując, podatnicy współpracujący z kontrahentami z innych krajów UE, którzy na ich zlecanie świadczą usługi na powierzonym towarze, nie będą w większości sytuacji zobowiązani do wykazywania transakcji opodatkowanej VAT w związku z samym przesunięciem towarów z Polski do innego państwa. Nie oznacza to jednak braku jakichkolwiek obowiązków. Podatnicy muszą dysponować odpowiednią ewidencją oraz na bieżąco monitorować, czy nie „ustają okoliczności” uzasadniające wyłączenie klasyfikacji transakcji, jako nie stanowiącej WDT.
Piotr Wyrwa, Doradca podatkowy 12653, Tax Consultant, RSM Poland