Przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa (art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 ustawy o VAT).
W świetle powyższego należy wskazać, iż świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, obejmuje nie tylko działania podatnika VAT.
Podatnik świadczy usługi także poprzez swoje niedziałanie, tj. także wówczas, gdy zobowiązuje się do powstrzymywania od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Oczywiście, gdy to powstrzymanie/tolerowanie wykonywane jest za wynagrodzeniem i istnieje jego (powstrzymania się/tolerowania) bezpośredni beneficjent.
Do czynności stanowiących świadczenie usług z tytułu zobowiązania do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności należy niewątpliwie służebność gruntowa.
Ustanowienie służebności gruntowej - skutki podatkowe
Pojęcie służebności gruntowej zostało zdefiniowane w art. 285 § 1 ustawy Kodeks cywilny.
Zgodnie z ww. artykułem nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej.
Reasumując ustanowienie służebności gruntowej stanowi czynność opodatkowaną podatkiem VAT.
Stawka podatku
Stawką VAT właściwą do usługi polegającej na ustanowieniu za wynagrodzeniem służebności gruntowej, jest stawka podstawowa, tj. stawka w wysokości 23% (art. 41 ust. 1 w zw. art. 146a ustawy o VAT).
Obowiązek Podatkowy
Obowiązek podatkowy co do zasady powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi (…). Z kolei, jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi (art. 19 ust. 1 i ust. 4 ustawy o VAT).
Zatem, dla prawidłowego ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego kluczowe jest określenie momentu wykonania usługi. W przypadku usług, które polegają na tolerowaniu czynności lub sytuacji, można ustalić jedynie chwilę rozpoczęcia wykonywania usługi. Nie można z kolei ustalić chwili wykonania tego typu usługi, bowiem ma ona charakter ciągły i przestaje być świadczona dopiero z chwilą zaprzestania tolerowania czynności lub sytuacji - w przypadku służebności gruntowej z chwilą zniesienia ograniczonego prawa rzeczowego.
W konsekwencji, w stosunku do służebności nie jest możliwe ustalenie w momentu powstania obowiązku podatkowego zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 19 ust. 4 tj. chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
VAT 2013 – powstanie obowiązku podatkowego
W praktyce najczęściej w przypadku służebności gruntowej moment powstania obowiązku podatkowego określa się zgodnie z przepisem art. 19 ust. 13 pkt 4 ustawy o VAT, kwalifikując czynność ustanowienia prawa służebności gruntowej jako usługę podobną do usługi najmu/dzierżawy. Stosując zasadę określoną w powyższej regulacji obowiązek podatkowy jest rozpoznawany z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż z upływem terminu płatności określonego w umowie lub fakturze.
Ewentualnie uznaje się, że zapłata za służebność już na początku jej ustanowienia stanowi zaliczkę uiszczoną na poczet należności. W konsekwencji, w tym przypadku, obowiązek podatkowy również powstaje z chwilą otrzymania zapłaty (art. 19 ust. 11 ustawy o VAT).
Małgorzata Breda, doradca podatkowy, kierownik zespołu podatku VAT, ECDDP Sp. z o.o.