Opodatkowaniu VAT podlega między innymi odpłatna dostawa towarów i świadczenie usług. Zatem co do zasady powinna występować ekwiwalentność świadczeń. W związku z takim podejściem zasadniczo roszczenia o charakterze odszkodowawczym zostały wyłączone z przepisów ustawy o VAT, ponieważ w takich przypadkach brak jest ekwiwalentności – wypłata roszczenia odszkodowawczego następuje w związku z realizacją określonego zdarzenia. Jednakże jak pokazuje praktyka sądownicza, powyższa tematyka nie zawsze jest jednoznaczna. Ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie generują duże ryzyko podatkowe dla obu stron transakcji.
Problematyka opodatkowania roszczeń o charakterze podobnym do roszczeń odszkodowawczych budzi wątpliwości nie tylko w Polsce, czego efektem jest sprawa, która zawisła przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej – Vodafone Portugal – Comunicações Pessoais SA; sprawa C‑43/19.
Przedterminowe rozwiązaniem umowy. Skutki?
Przedmiotem działalności spółki Vodafone jest świadczenie usług łączności elektronicznej, telefonii stacjonarnej i bezprzewodowego dostępu do internetu. Spółka w ramach swojej działalności zawiera umowy, z których niektóre obejmują specjalne promocje, tj. udzielenie specjalnych warunków przez określony minimalny okres. W zamian klienci zobowiązują się do korzystania z towarów i usług dostarczonych przez spółkę w tym okresie za tę cenę.
Niedotrzymanie przez klientów okresu związania umową z przyczyn leżących po ich stronie powoduje konieczność zapłaty kwoty przewidzianej w umowie. Kwoty te mają charakter prewencyjny/odstraszający i obliczane są w sposób proporcjonalny do okresu trwania umowy.
Czy wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy podlega VAT?
Główną osią sporu zakończoną pytaniem wstępnym do TSUE była konieczność ustalenia, czy kwoty będące przedmiotem postępowania głównego stanowią wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług podlegające podatkowi od towarów i usług. Innymi słowy, pytanie dotyczyło tego, czy kwoty otrzymane przez podmiot gospodarczy w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy z przyczyn leżących po stronie klienta należy uznać za wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu przepisu art. 2 ust. 1 lit. c) oraz art. 9, 24, 72 i 73 Dyrektywy VAT. Pytanie to dotyczy także tematyki zwrotu ulg uzyskanych w związku z zawarciem umowy na preferencyjnych warunkach.
Jakie stanowisko zajął TSUE?
TSUE w wyroku z dnia 11 czerwca 2020 r. w sprawie C‑43/19 zwrócił uwagę, że kwoty będące przedmiotem postępowania głównego są obliczane według wzoru określonego w umowie, z zachowaniem określonych warunków. W związku z tym kwoty te nie odzwierciedlają automatycznie ani całkowitej wartości rat pozostających do spłaty na dzień rozwiązania umowy, ani kwot, które usługodawca otrzymałby do końca pierwotnego okresu. Dodatkowo wynikają one z ustawowych zapisów o konieczności zwrotu uzyskanych preferencji w odpowiedniej proporcji.
TSUE wskazał, że w tym przypadku mamy do czynienia z dwoma świadczeniami. Z jednej strony Vodafone zobowiązała się do świadczenia na rzecz swoich klientów usług uzgodnionych w zawartych z nimi umowach i na korzystnych warunkach określonych w tych umowach. Z drugiej strony klienci zobowiązują się do płacenia miesięcznych rat przewidzianych w umowach oraz w razie potrzeby innych kwot należnych, w tym w szczególności w przypadku, gdy umowy zostały rozwiązane przed końcem okresu z winy klientów do zwrotu udzielonych ulg. W przypadku przedterminowego rozwiązania umowy TSUE uznał kwoty zwrócone przez klientów za część kosztu usługi, którą usługodawca zobowiązał się świadczyć swoim klientom. W tych okolicznościach celem obciążenia klientów tymi kwotami było analogicznie do miesięcznych rat umożliwienie korzystania z warunków handlowych wynikających z umowy w określonym czasie. TSUE zwrócił uwagę na ekwiwalentność świadczenia oraz integralność wynagrodzenia za wcześniejsze rozwiązanie umowy z wynagrodzeniem określonym w umowie, które klient zobowiązał się płacić. Tym samym TSUE potwierdził, że wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy podlegać będzie opodatkowaniu VAT tak jak usługa pierwotnie świadczona.
Komentarz
Sprawa rozstrzygnięta przez TSUE może mieć znaczący wpływ na stanowisko fiskusa w kontekście tzw. ulg w telekomunikacji. Organy podatkowe w interpretacjach potwierdzały, że roszczenie o zwrot wypłaconych ulg w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy jest czynnością znajdującą się poza VAT (por. interpretacja indywidualna z dnia 27 września 2019 r. nr 0111-KDIB3-2.4012.547.2019.1.AZ). W ocenie TSUE takie roszczenia o zwrot ulgi powinny być opodatkowane VAT. Dlatego podatnicy, którzy zawierają umowy przewidujące, że w razie ich rozwiązania klient będzie musiał zwrócić kwoty stanowiące równowartość udzielonych ulg czy benefitów, powinni dokładnie je przeanalizować i zabezpieczyć np. poprzez wystąpienie z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec
Polecamy: Nowy JPK_VAT z deklaracją i ewidencją. Poradnik Gazety Prawnej 4/2020