Nieodpłatne użycie towarów a VAT
W świetle art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) za odpłatne świadczenie usług uznaje się również użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu zbycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Nieodpłatne użyczenie nieruchomości - opodatkowanie VAT
Nieodpłatne użyczenie nieruchomości może podlegać zatem opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli łącznie spełnione są wskazane w treści przepisu trzy warunki:
- użyczana nieruchomość stanowi część przedsiębiorstwa podatnika;
- podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia, lub wytworzenia tej nieruchomości lub jej części składowych;
- użycie nieruchomości następuje do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia.
Niedopełnienie jednego z powyższych warunków jest podstawą do traktowania nieodpłatnego użyczenia nieruchomości jako niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT. Opodatkowaniu będą zatem podlegać te świadczenia, które nie mają związku z działalnością gospodarczą. Konieczne jest również, aby podatnikowi przysługiwało, w całości lub części, prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu nabycia, lub wytworzenia nieruchomości lub ich części składowych. W przypadku nieruchomości jest to szczególnie istotne. W wielu bowiem sytuacjach, wcześniejsza dostawa danego obiektu mogła być zwolniona z podatku albo w ogóle nie podlegać opodatkowaniu. Podatnikowi w takich przypadkach nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, a więc omawiany warunek nie jest spełniony.
Skutki w VAT tylko dla oddającego w używanie
Nieodpłatne używanie rzeczy wywołuje skutki na gruncie VAT wyłącznie dla oddającego w używanie. Zgodnie z 19a ust.1 ustawy o VAT z chwilą wykonania usługi lub dokonania nieodpłatnej dostawy towarów powstanie obowiązek podatkowy. Zasadniczo, usługa użyczenia wykonana jest z momentem zwrotu użyczonej rzeczy zatem obowiązek podatkowy powinien powstać po spełnieniu świadczenia, czyli po rozwiązaniu umowy i zwrocie rzeczy użyczającemu. Alternatywnym rozwiązaniem jest ustanowienie okresów rozliczeniowych między stronami (wtedy w myśl art. 19a ust. 3 usługę, dla której ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi).
W przypadku umowy użyczenia podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika (por. art. 29a ust. 5 ustawy o VAT).
Nie trzeba wystawiać faktur
Dla czynności nieodpłatnych podlegających opodatkowaniu podatnicy nie mogą wystawić żadnych faktur. Sądy administracyjne i organy podatkowe jednolicie prezentują stanowisko zgodnie z którym usługi te należy zaewidencjonować w ewidencji sprzedaży VAT, ale nie ma obowiązku ich odrębnego dokumentowania. Ewentualnie można w tym celu wykorzystać wewnętrzny dowód księgowy (por. Wyrok NSA z 20 września 2018 r., sygn. Akt I FSK 1029/18).
Biorący w użyczenie nie odliczy VAT
Z regulacji zawartych w art. 86 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tj. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów oraz towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Ponadto podatnik musi posiadać fakturę, na której naliczono podatek od towarów i usług. Nieodpłatne świadczenia nie powinny być dokumentowane fakturą. W konsekwencji biorący w użyczenie nie może mieć prawa do odliczenia podatku VAT. Umożliwienie w takich przypadkach biorącemu (jako nabywcy usługi) odliczenia podatku uiszczonego przez użyczającego byłoby sprzeczne z zasadami konstrukcyjnymi podatku VAT. Do zapłaty podatku zobowiązany jest dostawca towaru lub świadczący usługę - nabywca nie ponosi zaś żadnych kosztów. Odliczenie VAT stanowiłoby dla niego nieuzasadnioną korzyść.
Kamila Gancarz, konsultant podatkowy, TAXEO Komorniczak i Wspólnicy sp.k.